2020 Ocak ayı bütçe sonuçları üzerine…
İki gün önce geçtiğimiz pazartesi günü merkezi yönetim bütçesinin Ocak 2020 ayı sonuçları açıklandı.
Hazine ve Maliye Bakanı, Ocak ayı bütçesinin fazla verdiğini söyledi.
Söylem kulağa hoş geliyor, eğer konuyu bilmiyorsan veya dibine girip bakmamışsan; “ne güzel bütçe bu ayda fazla vermiş” dersin.
Açıkçası aylık bütçe sonuçları ile dış ticaret rakamlarının açıklanması sırasında yetkili ağızların beyanlarını dinleyince aklıma hep şöyle bir manzara gelir. Yeni yeni yürümeye çıkmaya başlayan bebek önce ayakta durmaya, açıkçası dengesini korumaya çalışır, hatta birkaç adım bile atar. Birkaç saniyenin sonunda kendini yerde bulur. Dolayısıyla ayakta tay tay durduğu ana bakarak çocuğun artık yürümeye başladığını söylersen yanılırsın. Zira bebek henüz yürüme yetisini kazanmış değildir.
Bizim bütçe ve dış ticaret rakamlarını dinleyince hep böyle bir misal aklıma gelir.
Ocak ayında “fazla” veren bütçenin, izleyen aylarda ve yılın sonunda nasıl bütçe açıkları verdiği ve rekorlara koştuğu görüldüğünde ne söyleneceği unutulur.
Neyse…
Biz 2020 yılı Ocak ayının bütçe sonuçlarına bir bakalım.
Yıllık olarak bütçe sonuçları (Milyon TL)
Açıklama 2019 Ocak 2020 Ocak Değişim oranı (%)
Bütçe Gideri 91.860 100.669 9.6
- Faiz Gideri 7.279 12.745 75.1
Bütçe Geliri 96.951 122.170 26.0
- Vergi Geliri 55.675 67.416 21.1
Bütçe Dengesi (+) 5.091 (+) 21.501 322.4
Yukarıdaki tablonun göze çarpan yorumsuz yönleri şunlar:
- Bütçe giderleri Ocak sonu 12 aylık enflasyondan daha az artmış, yani bütçe giderleri frenlenmiş.
- Faiz giderleri enflasyon filan dinlememiş, yüzde 75 artışla 13 milyar lira sınırına yaklaşmış.
- Bütçe gelirleri geçen yıla göre yüzde 26 artmış ama bunu özellikle vergi gelirlerindeki artış tetiklemiş. Ocak ayında devreye giren yüzde 24 civarındaki yeniden değerleme oranı MTV gibi vergilerde ciddi gelir yaratmış.
2020 ocak ayı itibariyle bütçe sonuçları (Milyon TL)
Açıklama 2020 Bütçe 2020 Ocak Değişim Oranı (%)
Bütçe Gideri 1.095.461 100.669 9.6
-Faiz Gideri 139.940 12.745 9.2
Bütçe Geliri 956.588 122.170 12.8
-Vergi Geliri 784.602 67.416 8.6
Bütçe Dengesi (-) 138.873 (+) 21.501 (-) 15.5
Yukarıdaki tablo da ocak ayı sonuçlarının 2020 bütçesi içerisindeki paylarını gösteriyor. Örneğin; 2020 yılı faiz giderlerinin yüzde 9.2’sinin sadece 1 ay içerisinde kullanıldığı anlaşılıyor. Bu rakamlardan ve Hazine’nin borç istatistiklerinden de görüldüğü üzere 2020 bütçe ödeneklerinin üzerine çıkılması ihtimali ortaya çıkıyor.
Bütçe kalemleri itibariyle bütçe gelişmeleri (Milyon TL)
Açıklama 2019 Ocak 2020 Ocak Değ.(%) 2020 bütçesindeki payı
Personel Gideri 23.877 29.222 22.4 29.0
Cari Transferler 31.389 37.078 18.1 36.8
Faiz Giderleri 7.279 12.745 75.1 12.7
Vergi Gelirleri 55.675 67.416 21.1 55.8
Vergi Dışı Gelirler 39.955 53.375 33.6 44.2
Bu tablo biraz daha çarpıcı. Şöyle ki;
- 2020 Ocak ayı harcamalarının yaklaşık yüzde 80’ini personel giderleri ile cari transferler ve faiz giderleri oluşturuyor. Yani Ocak ayında başka bir giderin yapılmadığı ya da yapılmasına izin verilmediği anlaşılıyor.
- Bütçe gelirlerinin de yüzde 44’ünü vergi dışı normal gelirler oluşturuyor. Yani; ocak ayı bütçesinin finansmanında kalıcı olmayan arızi gelirler öne çıkıyor.
- Bir başka ifadeyle bütçe gelirleri içerisinde vergi gelirlerinin payı yüzde 56’lara kadar gerilemiş olduğu anlaşılıyor.
Sonuç olarak; yukarıdaki tabloya bakıp 2020 Ocak ayında bütçenin fazla verdiğini söylemek gerçekçi olmuyor. Kamu hizmetinin kalitesini doğrudan etkileyen bütçe giderlerinde frene basmak ya da bütçe gelirlerinde umudu arızi ve düzensiz gelirlere bağlamak sonuçların sağlıklı olmadığını gösteriyor.