20 bin noktada yasadışı tütün ürünü satılıyor, 30 milyar liralık vergi uçuyor

BAT Türkiye, Kafkaslar ve Kuzey Afrika Bölgesi Hukuk ve Kurumsal İlişkiler Direktörü Murat Güven, geçen gün TRT Haber’de yayınlanan bir haberin YouTube’da yer alan kopyasını gönderdi:

• Jandarmadan Torbalı’da tarihi operasyon: Kaçak sigara fabrikası kurmuşlar.

Ardından şu mesajı yazdı:

-          Durum iyice vehamet kazandı. Kaçak sigara, tütün işi yapanlar fabrika kurmaya başlamışlar.

Murat Güven’in haber videosunu gönderdiği günlerde elime bir de “Yasadışı Tütün Ticareti Raporu” geçti. Raporda önce dünyadaki durum irdelendi:

-          Birleşmiş Milletler verilerine göre, dünyada toplam organize yasadışı ticaret 870 milyar doları buluyor. Avusturya Johannes Kepler Üniversitesi’nden Prof. Friderich Schneider’in 2015’te yaptığı çalışmada Türkiye’de kayıt dışı ticaret oranını yüzde 27 görünüyor.

Yasadışı ticarette tütün ve mamullerinin önemli yer tuttuğu belirtildi:

-          Dünyada tüketilen her 10 sigaradan birinin yasadışı olduğu tahmin ediliyor. Yasadışı tütün ticaretini ortadan kaldırmanın yıllık küresel vergi geliri potansiyeli 47 milyar dolar olarak hesaplanıyor.

Raporda Türkiye’de yasadışı tütün ticaretinin ciddi boyutlarda olduğu vurgulanıp, geçmişe uzanıldı:

-          Geçmişte Türkiye’de kaçak sigaranın pazar payı yüzde 21’e kadar tırmanmıştı. Kaçakçılıkla mücadele çerçevesinde artan sınır kontrolleri ve yakalamalar sonucu 2019-2021 yıllarında bu oran yüzde 2’ye kadar geriledi.

2020-2021 döneminde kaçak sigaranın form değiştirdiğine işaret edildi:

-          Kayıtdışı açık tütün ve makarona doldurularak satılan kaçak sigara formatına evrildi. 2021 yılında Türkiye’de yasadışı tütün mamulü ticaretinin yüzde 20’leri aştığı tahmin ediliyor. Yüzde 15’i yasadışı sarmalık tütün, yüzde 5’i sahte ve kaçak sigaradan oluşuyor.

2021’de 30 milyar adete denk gelen sigara dalının yasadışı olarak tüketildiğinin hesaplandığı üzerinde duruldu:

-          Açık tütün ve/veya makarona doldurulmuş olarak hazırlanan tütün mamulü satışı yapan nokta sayısının 2022 yılında saha gözlemlerine dayalı olarak 20 bine ulaştığı tahmin ediliyor.

İstanbul’un altı çizildi:

-          İstanbul’da 3 binin üzerinde noktada, şehir merkezlerinde, en yoğun ve işlek caddelerde dahi açık tütün satışı yapıldığı gözleniyor. Ankara’da 800, İzmir’de 500 yasadışı satış noktası olduğu gözlemleniyor.

Raporda konunun tarım yanına dikkat çekildi:

-          Ülkemizde tütün üretimi sözleşmeli veya sözleşmesiz olarak gerçekleştirilebiliyor. Sözleşme dışı üretilen tütün, ihale yöntemi ile açık artırma merkezlerinde satılabiliyor.

Bu durumun kontroller eksik kaldığında, sözleşmesiz üretilen tütünlerin yasadışı yollarla satışının önünün açılabildiğine vurgu yapıldı:

-          Tarım ve Orman Bakanlığı Tütün ve Alkol Daire Başkanlığı verileri her geçen yıl sözleşmeli olarak üretilen tütün oranının azaldığını, sözleşmesiz üretimin arttığını gösteriyor.

Tütün mamullerinden alınan Özel Tüketim Vergisinin (ÖTV), toplam ÖTV gelirlerinin 3’te biri dolayında olduğu kaydedildi:

-          2022 yılı için hedeflenen ÖTV geliri 70 milyar lira iken yasadışı tütün ticaretinden kaynaklanan vergi kaybı 30 milyar lirayı buluyor.

Raporda vergilerle ilgili şu yorum yer aldı:

-          Ani ve yüksek oranda artan sigara vergileri, fiyatlarda piyasa koşullarının üstünde artışlara neden oluyor. Bu durum da yasadışına kayışı hızlandırıyor. Artan yasadışı piyasa, vergi geliri kayıplarına neden oluyor.

2019-2020 döneminde kaçak sigaranın piyasa payının yüzde 21’den 2’lere inmesi, mücadelenin etkisini ortaya koyuyor.

Ancak, vergilerin tırmandırdığı sigara fiyatları, tiryakilikten vazgeçmeyenleri kayıt dışı açık tütüne, fabrikasyona dönüşen sarmalık sigaraya yönlendiriyor.

Kayıt dışı açık tütün ve sarılmış satılan sigaraların pazardaki payı yüzde 20’yi buluyor…

Buna karşı önlem alınmasının zamanı çoktan gelmiş gibi görünüyor…

Yasadışı kontrolsüz sigara üreten makineler internette satılıyor

“YASADIŞI Tütün Ticareti Raporu”nda işin sosyal medya yanına dikkat çekildi:

-          Yasadışı kontrolsüz sigarada seri üretim yapabilen makineler internet üzerinden açıkça yapılıyor.

İnternetteki aramalar üzerinde duruldu:

-          Arama motorlarından “Sigara sarma makinesi” cümlesiyle arama yapıldığında 600 bin adet sonuca ulaşılıyor.

Satışların farklı isimler kullanılarak gerçekleştiğine işaret edildi:

-          Özellikle “iş ilanı” veya “evdeki ek iş” gibi başlıklar altında yasadışı tütün ürünlerinin üretim zincirine dahil olan kişi sayısı artıyor. “Sigara doldurma işi” veya “sigara sarma işi” cümleleriyle arama yapıldığında 2 milyona yakın sonuç bulunuyor.

Ayrıca “Açık tütün nereden alabilirim?” sorusuyla yapılan aramalara vurgu yapıldı:

-          Bu soruyla yapılan aramalarda internette 850 bin tane sayfaya erişilebiliyor.

150 bin esnafı olumsuz etkiliyor

“YASADIŞI Tütün Ticareti Raporu”nda, esnafların durumu üzerinde de duruldu:

-          Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan tütün mamulü satma izni almış olan yaklaşık 150 bin esnaf bulunuyor. Büyük bölümü bakkal ve büfelerden oluşan dürüst esnafın cirosunun yüzde 60’I sigara satışlarından oluşuyor.

Ardından şu mesaja yer verildi:

-          Yasadışı, izinsiz ve kontrolsüz yapılan tütün mamulü satışları ve giderek büyüyen yasadışı zinciri, 150 bin dürüst bakkal esnafının gelirlerini olumsuz etkiliyor.