16 Eylül 1890 Japonya ile başlayan dostluk

Doç. Dr. Onur Yarar
İstanbul Okan Üniversitesi

15 Eylül’de Ertuğrul Fırkateyni’nin battığı Kuşhimoto şehrinde idim. Ertesi gün için, COVID-19 nedeeni ile 4 yıldır yapılamayan tören hazırlıkları yapılıyordu. Törende bulunamadım ama öncesinde okyanusa bakan kayalıklarda, şehitlikte, müze de bulundum. Ülkeler arası dostluklar bazen böyle üzücü olaylara dayanıyor. Uzakdoğu da Japonya için Ertuğrul Fırkateyni, Güney Kore için bölge de savaşmamız, Avustralya ve Yeni Zelanda için onların Çanakkale’de savaşmaları. Ve “O dâhi” Atatürk’ün Anzak annelerine “huzur içinde uyuyunuz, onlar da bizim evlatlarımız” mektubu. Tüm bunların neticesinde Uzakasya’da Avrupa’da olduğu gibi Türklere karşı toplumda negatif bir algı bulunmamaktadır. Ancak bazı tehlikeleri de gözlemlemekteyim, eskiden hiç olmayan kapıda sınır polisinin sorgulamaları bu ülkelerde de başladı. Internet gruplarından okuduğum, her gün 5-10-20 kişi Kore sınır kapısından geri çevrilmektedir. Turist görünümü altında kaçak işçi olarak bu ülkelere girmeler, emin olun acente ve tur rehberlerini de zorlamaktadır. Avrupa’da olanların tekrarı, ne yazık ki ülkenin kötü ekonomik şartları ile uzak coğrafyalarda da oluşmaktadır.

Bir sözüm de Japonya seyahati yapmak isteyen Türk turistlere. Çoğu acentenin programında Kuşhimoto şehri bulunmuyor. Biraz da fiyat rekabet nedeni ile Japonya turları ağırlıklı olarak Tokyo-Osaka-Kyoto şeklinde yapılıyor. Türkiye’ye gelen bir Avustralya-Yeni Zelandalı turistin Çanakkale’ye uğramaması nasıl düşünülemez ise lütfen siz de acentenizden ısrar edin ki programda Türk Şehitliği ve Türk Müzesi de bulunsun.

Geçen haftanın Asya Gündemine bakacak olursak;

- Bangladeş'te dang hummasından ölenlerin sayısı 778'e çıktı. Dakka’da çıkan yangında yüzlerce dükkân küle döndü. İngiltere, Bangladeş'teki mülteci Arakanlılar için 3,7 milyon dolar yardım yapacak. Macron, Bangladeş'i gitti, hedef Airbus satışı.

- Çin, Tayvan'a silah satışı nedeniyle ABD'li Lockheed Martin ile Northrop Grumman şirketlerine yaptırım uygulayacağını bildirdi. Dışişleri Bakanından sonra şimdi de Savunma Bakanı ortadan kayboldu. Rivayet, yolsuzluk soruşturmasına uğradığı yönünde. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Bayraktar, Türkiye'nin üçüncü nükleer santralini Çin’in yapabileceğini belirtti. AB, elektrikli araçlarla ilgili sübvansiyonlar nedeniyle Çin’e soruşturma açacak. Çin Dışişleri Bakanlığı, hükümet çalışanlarına iPhone yasağı haberlerini yalanladı. Haber nedeniyle Apple hisseleri 2 günde 200 milyar dolar düştü. Çin, Taliban’a yeni büyükelçi atayan ilk ülke oldu. Ülke de yenilenebilir enerji kapasitesi yılın ilk yarısında 1322 milyar kilovat ile ilk kez kömürü geçti. Çin'in İstanbul Başkonsolosu Xiaodong, seyahat acenteleri ile yaptığı toplantıda vize başvurularında kolaylık sağlanacağını belirtti. İtalya, Çin'in Kuşak ve Yol projesinden ayrılacağını açıkladı.

- Endonezya Kara Kuvvetleri ile Cakarta Yunus Emre Enstitüsü Türkçe öğretimi protokolü imzaladı. Kuraklık nedeniyle içme suyunda kuyular kullanılmaya başlandı. Ülke de sosyal medya üzerinden satış yapması yasaklanacak. Kordsa yeni teknik merkez ile Asya Pasifik inovasyon üssünü kuracak. Endonezya, ASEAN dönem başkanlığını Laos'a devretti.

- Güney Kore ile Filipinler, serbest ticaret anlaşması imzaladı.

- Gürcistan, Çin vatandaşları için vizeyi kaldırdı. TİKA'nın desteğiyle Organ Bağışı ve Nakil Hizmetleri çalıştayı düzenlendi. AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Borrell, kapılarının Gürcistan'a açık olduğunu belirtti. Cumhurbaşkanı Zurabişvili, kendisi hakkında azil süreci başlatacak hükümete tepki göstererek “hiçbir yere gitmiyorum” dedi.

- Hindistan'da Nipah virüsü alarmı verildi, okullar tatil edildi. Ermenistan'a ilk parti 6 adet 155 milimetrelik çekili obüs teslim edildi. Yıkılan Babri caminin yerine inşa edilen Rama tapınağı ocakta açılacak, bu yıkım nedeniyle çıkan olaylarda 2bin kişi ölmüştü. Almanya'nın Hindistan'dan petrol ürünleri ithalatı 12 kat arttı. Uçağı arızalanan Kanada Başbakanı Trudeau, Hindistan'da G20 sonrası bir gece fazla kaldı. Japonya ile uzay işbirliği anlaşması yapıldı. G20 dönem başkanlığı Brezilya'ya devredildi.

- İran'da başörtüsü zorunluluğuna riayet etmemesi nedeniyle gözaltında hayatını kaybeden Mahsa Amini'nin ölüm yıl dönümünde halk sokaklara çıktı. Babası gözaltına alındı. AB, insan hakları ihlalleri nedenli yaptırım listesine yeni eklemeler yaptı, kişi sayısı 227'ye, kuruluş sayısı 43'e çıktı. ABD, Güney Kore’de rehin tutulan 6 milyar dolarlık İran’ın parasına muafiyet getirdi. İran petrolü taşıyan Yunan şirketi, ABD'ye 2,4 milyon dolar yaptırımı ihlal cezası ödeyecek. Ermenistan ve Azerbaycan sınırına askeri sevkiyatta bulunulduğu söylendi, İran yalanladı. İsrail, İran’ın Lübnan’da hava üstü kurduğunu iddia etti. Londra’da İranlı ajan cezaevinden firar etti.

- Japonya Başbakanı Kişida 2. Kez kabine değişikliğine gitti, muhalefet bunu erken seçim ihtimali olarak belirtti. Prens Hisahito COVID-19'a yakalandı. Sanayi üretimi Temmuz’da aylık %1,8 düştü. Son bir yıl da 220 bin çocuk istismarı vakası ihbar edildiği açıklandı.

- Kamboçya’nın yeni Başbakanı Manet, ilk ziyaretini Çin'e yaptı. Çin ve Kamboçya, ortak insani yardım tatbikatı düzenleyecek, e-ticaret eğitim merkezi kurulacak. ABD, çalınan 33 kültürel eseri Kamboçya'ya iade etti.

- Kazakistan’a Tayland vize muafiyeti tanıdı. Türk şirketi Altrade, 36,5 milyon dolarlık yatırımla ülkenin ilk alüminyum tesisini Pavlodar’da kuracak. Parlamento, Türkiye ile gümrük kontrollerinin kolaylaştırılmasını onayladı.

- Kuzey Kore lideri Kim Jong-un, Putin ile Rusya'nın Amur bölgesindeki Vostoçni Uzay Üssü'nde görüştü. Geziye meşhur 21 vagonlu zırhlı yeşil trenle gitti. Trenin önünde bir eskort tren, arkasında da koruma ve görevlileri taşıyan başka bir tren daha bulunuyor. Ardından uçak fabrikasını ve bir fırkateyni ziyaret etti. Kuzey Kore yine Japon denizine 2 balistik füze fırlattı. Nükleer silah taşıyabilecek denizaltıyı suya indirdi.

- Lübnan ile İngiltere ortak askeri tatbikat yaptı. Hava sahasında alçak uçuş yapan İsrail jetleri panik yarattı.

- Malezya Başbakanı Enver İbrahim, yarı iletken yongalarda, elektrikli taşıt araçlarında, ordu gereçlerinde kullanılan nadir toprak elementlerinin ihracatını yasaklayacaklarını açıkladı.

- Myanmar, Rusya'dan iki Su-30 savaş uçağı aldı. Online dolandırıcılık yaptıkları gerekçesiyle 1207 Çinli gözaltına alınarak sınır dışı edildi. Ölümcül kasırga haberleri yaptığı nedeniyle foto muhabiri Thaike 20 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Ev hapsindeki devrik lider Suu Çii'nin oğlu, annesinin sağlık hizmeti alamadığı iddia etti.

- Pakistan, Ulusal havayolları PİA’nın iflasını bankalara acil kredi verin emri ile durdurdu. Afganistan sınır kapısı Torkham, dokuz gün sonra yeniden açıldı, sınırın kapalı olmasının maliyetinin 1 milyon dolar olduğu söylendi. Anayasa Mahkemesi, yolsuzluklarla mücadele edilmesini engelleyen maddeyi iptal ederek, memurların yargılanmasının önünü açtı. Eski Başbakan İmran Han'ın tutukluluğu yeniden uzatıldı. Cumhurbaşkanı Alvi’nin 5 yıllık görev süresi doldu ama seçimlere kadar işbaşında, seçimler de ertelendiğinden 2024’e belki yapılacak.

- Singapur'da GlobalFoundries 4 milyar dolarlık çip üretim tesisi açtı. Para Otoritesi (MAS), Three Arrows Capital (3AC) kurucularına 9 yıl finansal yasak getirdi. Singapur Havayolları 20 yıl sonra yeniden Brüksel'e uçmaya başlayacak. Gıda Ajansı (SFA) Türkiye'den tavuk yumurtası ithalatına onay verdi.

- Tacikistan'da Orta Asya ülkeleri liderleri 5. istişare toplantısı yapıldı. Ana gündem konusu Aral Gölü oldu.

- Tayland'da muhalefetteki İleri Hareket Partisi lideri Pita Limjaroenrat görevinden ayrıldı. Tayland KBank, yapay zekaya 100 milyon dolarlık yatırım yapacağını açıkladı. Tayland'da gelen Rusların emlakçılık, taksicilik gibi işler yapması yerel halkı kızdırdı. Pattaya’daki yüzen çarşı yangında kül oldu.

 Vietnam’da başkent Hanoi’de çıkan bina yangınında 56 kişi öldü. Teknoloji firması FPT, Yapay Zekâ ve Çip üretimine odaklandığını açıkladı. Biden ziyareti ile ABD ve Vietnam, ilişkilerini Çin’le benzeri olan Kapsamlı Stratejik Ortaklık seviyesine yükseltti. Ziyarette Boeing, Vietnam Havayolları'yla 7,8 milyar dolarlık anlaşma imzaladı.

Sevgi ve Saygılarımla…