11 aylık bütçe fazla veriyor, ama Hazine borçlanmaya devam ediyor!

Her ayın 15. günü Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yayımlanan Kasım 2022 ayı ile Ocak-Kasım 2022 dönemi bütçe sonuçları şöyle:

Görüldüğü gibi; Kasım ayında bütçe 108 milyar lira fazla vermiş, ancak önceki aylardan gelen kümülatif sonuçlarla bu fazlalık 11 ayın sonu itibariyle 20.4 milyar lira açığa dönmüş. Yani bütçe performansı gayet iyi sonuçlanmış gibi(!)…

İnsanın içinden şu geçiyor: Keşke bütçe 11 aylık olsaydı da çok küçük bir açık ile kapansaydı.

Peki, Aralık ayında son durum ne olacak? Bu soruya cevap verebilmek için bütçe ile ilgili yasal belge ve bilgilere bakalım.

- Bilindiği üzere, yılın başında 2022 bütçe kanunu ile merkezi yönetim bütçe açığı 278.4 milyar lira olarak öngörülmüştü.

- 2022 yılı bütçesi ile ilgili olarak Temmuz 2022 başında yapılan ek bütçeye ilişkin yasal düzenleme ile bu açık korunmuştu, fakat bütçe ödenek ve gelirleri artırılmıştı. Bir yandan vergideki çılgın artış nedeniyle bir kaynak oluşmuştu, bir yandan da enflasyon nedeniyle zorunlu olarak artan asgari ücrete bağlı giderler artmıştı.

- Bu kez 2022 Eylül ayının başlarında 2023-2025 dönemi 3 yıllık Orta Vadeli Mali Plan yayımlandığında, her nedense 2022 yılı bütçe açığı revize edilerek 461.2 milyar liraya yükseltilmişti. Herhalde KKM kur farkı yükü dikkate alınmıştı.

- Şimdi de son 4 ayda garip bir performansla bütçe açığının Kasım ayında 108.3 milyar lira fazlaya ve Ocak-Kasım döneminde de sadece 20.4 milyar lira açığa dönüştüğünü görüyoruz.

- Onun için keşke bütçe dönemi Kasım sonu itibariyle 11 aylık veya Kasım’dan Kasım’a olsaydı diyoruz.

- Çünkü bu 11 ayda bütçe giderleri yüzde 90 civarında ve bütçe gelirleri de yüzde 100 dolayında artmış. Özellikle Kurumlar vergisi yüzde 185, ÖTV yüzde 98 ve İthalde Alınan KDV yüzde 133 artış göstermiş. Bu arada harcamalarda da frene basılmış ve Kasım ayında bütçe fazlası, 11 ayda da çok az bütçe açığı oluşmuş.

Bütçe bu kadar iyi ise niye hala borçlanma ve nakit fazlası?...

Tablo 1’deki tabloya baktığımızda bütçe performansının görünüşte iyi olduğu söylenebilir. Buna rağmen 2022 yılının tamamında ve özellikle de son Kasım ayında nakit fazlasının olduğunu görüyoruz.

Dilerseniz 2022 yılı Hazine nakit gerçekleşmelerine bir bakalım.

- 2022 yılının Şubat, Mayıs, Ağustos ve Kasım aylarında nakit gelirler nakit giderlerden fazla. Diğer aylarda ise tam tersi durum söz konusu.

- Şubat ayında 55 milyar, Mayıs ayında 149 milyar, Ağustos ayında 28.5 milyar ve Kasım ayında yaklaşık 100 milyar lira nakit fazlası.

- Ancak 2022 toplamında nakit giderler nakit gelirlerden 61 milyar lira daha fazla.

- Çok ilginç olan durum, bu kadar performansa rağmen her ay net toplam borçlanma söz konusu. Yani her ayın yeni alınan borçları ödemelerden fazla. Sonuçta da 11 aylık net iç ve dış borçlanma tutarı 350.3 milyar lira. Bu para da Kasım sonu itibariyle net 348 milyar lira olarak kasa ve bankada.

Şimdi sorulması gereken soru şu:

Harcamalarda frene basılmasına ve vergi gelirlerinde çok yüksek performans sağlanmasına rağmen, niçin dönem içinde ilave borçlanma devam etmiş ve 11 ayın sonunda da 350 milyar lira civarında nakit kasa/banka hesabına konulmuş?

Bu sorunun cevabını önden yüklemeli ihtiyati nakit biriktirmesi olarak verebiliriz. Dolayısıyla bütçenin de gelir-gider bütçesi olmaktan çıkıp nakit bütçesine dönüştüğünü söyleyebiliriz. Bunun cevabını da seçim yılı olan 2023 yılına daha güçlü olarak girmek şeklinde verebiliriz.