10 ayın tarım ve orman bütçe sonuçları hizmet mi, hezimet mi?...
Her ayın 15. günü olduğu gibi geçtiğimiz Cuma günü Ekim 2024 ayına ve Ocak-Ekim 2024 dönemine ilişkin 10 aylık bütçe sonuçları yayımlandı.
Dilerseniz önce Ekim ayına ve 10 aya ilişkin bütçe gelir ve giderleri ile açığına ilişkin toplu rakamlara bakalım. (Tablo-1)
Tablonun çok genel özeti bize şunu gösteriyor.
Ne yazık ki bir önceki yıl ile karşılaştırmanın, özellikle enflasyon nedeniyle çok anlam ve önemi kalmadı. Bu durumda yılın kendi içine ve rakamların ayrıntısına bakmak gerekiyor.
2024 yılının 10 ayı geride kaldı, önümüzde 2 ay var. 10 ayda bütçe gelirlerinin yüzde 81.2’lik kısmı gerçekleştirilmiş, yani toplanmış. Buna karşın bütçe giderlerinin gerçekleşme oranı yüzde 73,1 olmuş. Dolayısıyla 10 ayda bütçe açığının yüzde 47,5 kısmı gerçekleşmiş.
Yani bu rakama bakıp 2024 yılında çok başarılı bir bütçe performansının sergilendiği yanılgısına kapılmayalım. 2 ay daha bekleyip daha anlamlı sonuçları görelim.
- Her şeyden önce bütçe harcamalarında frene basılıyor,
- Öte yandan bütçe gelirlerinde de özellikle vergi gelirlerinde gaza basılıyor.
- Hükümetin başarısı (!) aynı anda hem gaza ve hem frene basıyor.
- Bunun anlamlı sonucu yok, şöyle ki bütün tuşlara aynı anda basılıyor.
- Genelde son 2 ayda bütçe harcamalarında frenin tutmadığı görülüyor.
Aslında bütçe ve mali tabloları okurken genel alt toplamlara elbette bakılmalı. Ancak işin arka planı yani alt toplamları önemli. Satır aralarını okumak, yorumlamak anlamlı. Yoksa kendinden menkul ekran ekonomistlerinin ve özellikle finans (!) uzmanlarının (daha doğrusu azmanlarının) söylediklerine bakarak bilgi sahibi olmak ve özellikle de ikna olmak mümkün değil.
Bu yazımızda sadece tarım ile ilgili rakamlara bakalım dedik.
Tarım ve Orman Bakanlığı’nın 2024 bütçe ödeneklerine, ödenekler içerisindeki önemli kalemlere ve 10 aylık gerçekleşmelere göz atmaya çalıştık.
Tarım ve Orman Bakanlığı’nın 2024 bütçe büyüklüğü ya da ödenekleri toplamı 283,1 milyar lira. Merkezi yönetim bütçe ödeneklerinin sadece yüzde 2,5’i artık stratejik sektör ve geleceğimiz haline gelen tarım ve ormana çok az pay ayrılmış. Bu ödeneğin çok yetersiz olduğunu ve bu düzeyde rakamlarla ülkenin gıda enflasyonuna çözüm aramanın beyhude olduğunu baştan söyleyelim.
Öyle zannediyorum ki Bakanlığın, geçmişten bugüne olduğu gibi, bütçesini artırmakta yetersiz kaldığı ortada.
Tarım ve Orman Bakanlığı 2024 bütçesine göre:
- Personel ödenekleri 41 milyar lira
- Cari transferler 119 milyar lira
Bu tabloya göre 10 aylık personel harcamaları yaklaşık 35 milyar lira, her ay eşit harcama varsayımıyla 10 aya ait cari transferler yaklaşık 100 milyar lira olarak hesaplanabilir.
Şimdi de cari transferler içerisinde yer alan tarımsal desteklerin 10 aylık sonuçlarına bir bakalım. (Tablo-2)
Rakamlar bize şunu söylüyor:
- Merkezi yönetimin en yukarıdan aşağıya doğru şanslı, bahtlı, ayrıcalıklı kamu idareleri içerisinde Tarım ve Orman Bakanlığı’nın rakamsal değeri sadece yüzde 2,5
- Bakanlık bütçesinin yüzde 14,5 kısmı yani altıda biri personel giderleri
- Tarımsal desteklerin bakanlık bütçesi içerisindeki payı sadece yüzde 42
- Zaten yetersiz olan bakanlık bütçesi içerisinde tarımın can damarı destekler için 10 ayda ayrıca frene basılmış durumda
- Örneğin alan bazlı tarımsal destekler ile hayvancılık destekleri toplamından daha fazla 10 ayın personel giderleri (yanlış anlaşılmasın personel giderlerinin yüksekliğine değil, desteklerin düşüklüğüne dikkat çekiyoruz)
…
Sözün özü: Tarım ve Orman Bakanlığı’nın bütçe ödenekleri ve 10 aylık sonuçları bile, ekonomi yönetiminin gıda enflasyonuyla mücadelede samimi olmadığını ve bunun izlerinin 2025 yılına da yansıdığını görüyoruz. Dolayısıyla bütçe ve maliye politikaları araçlarını kullanarak enflasyonla mücadele yapmıyoruz.