Milli eserler kayıt altında
Vakıf Eserleri Envanter Projesi ile geçmişten günümüze kadar gelen eserleri kayıt altına alan Vakıf Katılım, Hatay’ın ardından projedeki ikinci il olan Konya’da da çalışmanın sonuna yaklaşıyor. Kitaba dönüştürülecek ve ardından fotoğraf sergisi açılacak projenin detaylarını Vakıf Katılım Genel Müdürü Mehmet Ali Akben anlattı.
GÜLSEREN ÜST POLAT
Depremden önce Hatay’da başlayan Vakıf Eserleri Envanter Projesi’nin bu ayağı çoktan kitaplaştırıldı. Kitapta yer alan fotoğrafların çekimleri Berica Nevin Berberoğlu ve ekibi tarafından yapıldı. Eserlere dair kapsamlı bilgiler de Halil Agah, Prof.Dr. Nusret Çam ve yine Berica Nevin Berberoğlu tarafından hazırlandı. Mimarlar ve uzman sanat tarihçilerinin de bulunduğu kitapta yer alan fotoğraflardan da bir sergi düzenlendi. Bugünlerde de ikinci il olan Konya’da aynı yoğunluk ve titizlikle çalışmalar sürüyor.
Projenin hedeflerini, detaylarını ve gelecek planlarını konuştuğumuz Vakıf Katılım Genel Müdürü Mehmet Ali Akben, toplumun sadece ekonomik anlamda değil, sosyal ve kültürel alanda daha da kalkınması için yürüttükleri bu çalışmaları, önümüzdeki dönemde de yoğunlaştırmak istediklerini özellikle vurguluyor.
Vakıf Eserleri Envanter Projesi’nin ilk çıktısı olan Hatay’a geçmeden önce biraz bu projeden söz eder misiniz? Tam olarak ne hedefleniyor bu proje ile?
Vakıf Katılım olarak Vakıf Katılım’ın bizatihi kendisini bir sosyal sorumluluk projesi olarak görüyoruz. Adımızdan ve yüzlerce yıllık vakıf kültürümüzden aldığımız güçle, ecdat yadigârlarını hem bugüne taşımak hem de gelecek nesillere aktarmak gibi bir misyonumuz var. Bu misyon çerçevesinde Türkiye genelinde pek çok vakıf eserinin restorasyonu ve ihya edilmesine katkı sağlıyoruz. Vakıf Eserleri Envanter Projesi de aslında bu vizyon doğrultusunda hayata geçti. Medeniyetimizin timsali olarak gördüğümüz, geçmişten günümüze kadar gelmiş vakıf eserlerinin envanterini oluşturmak için bu projeyi hayata geçirdik.
Proje kapsamında ilk envanter çalışması Hatay’da yapıldı. Deprem öncesinde başlamıştı çalışma. Yine deprem öncesine dönersek, proje dahilinde ne tür çalışmalar yapıldı Hatay’da?
Projemiz ortaya çıktığında nereden başlayacağımız üzerine kapsamlı bir etüt çalışması gerçekleştirdik. Alanında uzman bilim insanlarıyla yaptığımız istişarelerde Hatay hem medeniyet beşiği hem çok kültürlü, bir tarafı Akdeniz, bir tarafı Doğu’ya doğru açılan kozmopolit ve butik bir şehir olması nedenleriyle ön plana çıktı. 2022 Eylül ayında Hatay’da fotoğraflama çalışmalarına başladık ve bu 3 ay kadar sürdü. 117 vakıf eserinin 2.600 kare fotoğrafını çektik. Çekimler bitince de hızla kitap hazırlığımız başladı.
Sanırım Hatay Vakıf Eserleri kitabı da bu projenin önemli bir çıktısı. Çünkü bir anlamda sizin fotoğrafladığınız bu eserler deprem nedeniyle ya artık yok ya da hasar görmüş durumda. Aslında tarihe de bir iz bıraktınız…
Malumunuz 6 Şubat 2023’te ne yazık ki Hatay’ı da kapsayan birçok ilimizde hepimizi büyük bir yasa boğan deprem felaketi yaşadık. Sizin de belirttiğiniz gibi kayıt altına aldığımız eserlerden büyük bir kısmı artık yok. Bu eserlerden örneğin Hünkar Mescidi orta hasarlı, Şeyh Ali Camii hasarlı, Kurşunlu Han ağır hasarlı, Habib-i Neccar Cami ağır hasarlı, minareleri yıkılan Meydan Cami ve Osmaniye Cami ağır hasarlı, Uzun Çarşı Çeşmesi ağır hasarlı, toplam 2.500 dükkandan oluşan ve şu anda 600 kadarı ağır hasarlı olan Uzun Çarşı ağır hasarlı, kubbesi, minaresi ve bazı duvarları yıkık olan Sarımiye Camii ağır hasarlı, Ulu Camii enkaz halinde, Kurtuluş Caddesi maalesef enkaz halinde.
Bölgenin yenilenme çalışması adına da bir kaynak olabilir mi bu eserler?
Projemiz kapsamında vakıf eserlerinin fotoğrafları mimari açıdan ölçülendirilerek olası bir restorasyon çalışmasında da bir kaynak oluşturması için detaylı olarak çekildi. Yani tüm eserler matematiksel hesaplarla fotoğraflandılar. İç ve dış mekân fotoğraf çekimlerinde metrik ölçümlerle, çatı, kubbe vs. açılarını görebilecek, ölçümleyebilecek çekimler yapıldı. Tüm bu çalışmalarımız esnasında Vakıflar Genel Müdürlüğü ve ilgili daire başkanları ile VGM Hatay Bölge Müdürlüğü’nün bizlere sunduğu çok önemli katkılar oldu.
Şu anda Hatay’da Ulu Camii, Antakya’daki Anadolu’da yapılan ilk cami olarak bilinen Habib-i Neccar Camii gibi tarihi ve çok derin anlamı olan yapılar ülkemizin farklı bölgelerindeki yerel yönetimler tarafından ayağa kaldırılıyor. Bizim de deprem bölgesinde vakıf eseri olarak bilinen yapılarda birtakım çalışmalarımız söz konusu.
Bölgenin hem ekonomik hem de sosyokültürel anlamda yeniden kalkınması, eski zenginliğine kavuşması en büyük temennimiz tabii. Bizim de ekonomik destelerimizin haricinde, bu çalışmamızın depremde hasar görmüş kültürel miraslarımızın restorasyonunda bir kılavuz olarak kullanılabilecek içerikte olması bizleri elbette çok mutlu ediyor.
Peki, bu kitaba nereden ulaşmak mümkün?
Bu değerli kaynağın ülkemizdeki tüm kütüphanelere ve yerel yönetimlere dağıtımını sağladık. Ayrıca vakifkatilim.com.tr üzerinden de dijital baskı haline (pdf olarak) ulaşılabilir durumda.
Yanılmıyorsam bu kitap için çekilen fotoğraflar bir de sergiye dönüştü.
Sergi, 2023 yılı ekim ayında, restorasyonunu Vakıf Katılım olarak yaptığımız ve İstanbul’a kazandırdığımız Üsküdar’daki Mimar Sinan Galerisi’nde açıldı. ‘5 Şubat Hatay’ adını verdiğimiz sergide çok büyük emek ve büyük bir titizlikle çekilen fotoğrafların bir kısmı sergilendi. Yoğu ilgi gördü bu sergimiz.
Yine projeye dönersek, envanter çalışmasının yapılacağı illeri neye göre seçiyorsunuz?
Anadolu’nun her şehri, her kasabası vakıf eserleri ile dolu. Projeye konu olacak illerimizi tarihi dokusuna, vakıf eserleri yönünden zenginliğine göre seçiyoruz. Bunu yaparken de konuyla ilgili alanında uzman kişilerle iş birliği yapıyoruz.
Gelelim projenin ikinci adımına. Bildiğimiz kadarıyla sıradaki il Konya. Konya’da çalışmalar şu an hangi aşamada? İkinci kitabı ne zaman göreceğiz. Yine bir sergi olacak mı?
Evet, projemiz Konya ile devam ediyor. Konya’nın tarihi dokusu malumunuz, oldukça zengin… Konya’da gelecek kuşaklara aktarılması gereken çok sayıda vakıf eseri bulunuyor. O nedenle Konya için yine titiz bir çalışmanın içindeyiz. Fotoğraf ve yazı çalışmalarımızda sona geldik diyebilirim. Konya Vakıf Eserleri kitabımızı Mart-Nisan gibi okurlarla buluşturacağız. Sergimizi de ilk aşamada İstanbul Üsküdar’daki Vakıf Katılım Mimar Sinan Galerisi’nde açmayı planlıyoruz.
Üçüncü il belli mi? Ya da elinizde ilk 10 il, 20 il gibi hazır bir liste var mı?
Üçüncü şehrimizin neresi olacağına dair etüt çalışmalarımız devam ediyor. Vakıf eserlerinin yer aldığı illerimizin tümünde bu projemizi sürdürmeyi hedefliyoruz.
