Alarm: Sular ısınıyor

DİDEM ERYAR ÜNLÜ

Okyanusların son zamanlarda hızla ısınması, bilim insanlarını alarma geçirdi. Küresel deniz yüzeyi Nisan ayında yeni bir rekor yüksek sıcaklığa ulaştı. Bilim insanları bunun neden olduğunu tam olarak anlamış değil. Ancak diğer hava olaylarıyla birlikte dünyanın sıcaklığının önümüzdeki yılın sonuna kadar endişe verici yeni bir seviyeye ulaşabileceğinden korkuluyor.

Yine uzmanlar, okyanusu ısıtan güçlü bir El Niño hava olayının önümüzdeki aylarda başlayabileceğine dikkat çekiyor.

Okyanusların ısınması; deniz yaşamının sona ermesi, daha aşırı hava koşullarının yaşanması ve deniz seviyelerinin yükselmesi anlamına geliyor. Türlerin uyum sağlaması zor veya imkansız olabileceğinden, daha yüksek sıcaklıklar deniz ekosistemleri için de korkunç olabilir. Özellikle mercanlar, yıkıcı ağarmalara maruz kalabilir.

Uydular ve şamandıralar tarafından toplanan Optimum Enterpolasyon Deniz Yüzeyi Sıcaklığı (OISST) serisi olarak bilinen ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi (NOAA) tarafından derlenen veriler, 1981’e kadar uzanan bir seride, son 42 gün boyunca sürekli olarak önceki yıllardan daha yüksek sıcaklıklar yaşandığını ortaya koyuyor.

NOAA’nın Nisan ayı verilerine göre güçlenen küresel ısınma etkisi okyanuslarda daha net hissedilmeye başladı. Okyanus yüzeyindeki sıcaklık 21.1 dereceye ulaşarak kaydedilen en yüksek değerlere ulaştı. Raporda, daha önceki sıcaklık rekorunun 2016 yılında kaydedilen 21 derece olduğunu belirtildi.

İKLİM KRİZİ ARTIK DAHA HIZLI İLERLİYOR

Bazı bilim insanları, bu denli ısınmanın tahmin edilenden daha hızlı ilerleyen iklim krizinin bir işareti olabileceğinden korkuyor. Okyanuslar, hem atmosfere saldığımız büyük miktarlarda karbondioksiti emerek hem de bunun yarattığı fazla enerji ve ısının yaklaşık yüzde 90’ını depolayarak, son on yıllarda iklim krizine karşı bir tür küresel tampon görevi görüyor. Aynı zamanda küresel ısınmanın arazi üzerindeki bazı etkilerini hafifletiyor. Bazı bilim insanları, okyanusların bu fazlalıkları emme kapasitesinin sınırına ulaşmış olabileceğimizden korkuyor.

DÜNYA KEŞFEDİLMEMİŞ BİR BÖLGEYE GİDİYOR OLABİLİR

Okyanuslara yönelik alarm ilk olarak birkaç hafta önce verildi. İklim bilimcileri bu ayın başlarında, NOAA’dan alınan ön verilerin, okyanus yüzeyindeki ortalama sıcaklığın 21.1C olduğunu ve 2016’da belirlenen 21 derecelik önceki yüksek seviyeyi geride bıraktığı konusunda uyardı. East Anglia Üniversitesi’nden iklim bilimci Ben Webber, yılın bu zamanında sıcaklıkların bu kadar uzun bir süre boyunca ortalamanın çok üzerinde devam etmesinin ‘anormallik’ olduğunu söyledi: “Gördüklerimiz çok sıra dışı. Bu, benzeri görülmemiş bir yöne gidiyor ve bizi keşfedilmemiş bir bölgeye götürüyor olabilir.”

OKYANUSLARDA, SICAKLIK SON YÜZ YILDA 0,76 DERECE ARTTI

Denizlerde bulunan mercanlar oksijen üretiminin yanında karbondioksit tüketmesiyle de dünyanın ‘sağlığı’ için önemli canlılardan birisi. Okyanus yüzeyinin yaklaşık 10 binde 25’ini kaplayan mercanlar, denizlerin ürettiği oksijenin neredeyse yarısını tek başına üretiyor.

Bunun yanında atmosferdeki karbondioksitin yüzde 92’sini okyanuslar, 3’te birini ise tek başına mercanlar absorbe ediyor. Mercanlar dünyada tüketilen proteinin yüzde 17’sinin de doğrudan kaynağını oluşturuyor. Ancak okyanuslar, küresel ısınma, iklim değişikliği, aşırı avlanma ve kirliliğin en çok etkilediği alanların da başında geliyor. Özellikle atmosferdeki sera gazlarının en çok emildiği yer olan okyanuslarda, sıcaklık son yüz yılda 0,76 derece arttı. Artan sıcaklık öncelikle mercanların renginin beyazlamasına neden oluyor. Bu durum, mercana hayat veren alglerin mercan kayalıklarını terk etmesiyle, yani mercanların ölmesiyle ortaya çıkıyor.

Dünyanın en büyük resifi olan 344 bin kilometrekare büyüklüğündeki Büyük Set Resifi, ısınma nedeniyle yarı yarıya yok olurken mercan ölümlerinin yaklaşık üçte ikisi 1998’ten bu yana gerçekleşti. Sıcaklık artışı mercanların ölümüne neden olurken su canlılarının yuvalarının da yok olmasına yol açıyor. Isınan sularda yaşayamayan ya da üreyemeyen canlılar ya yok oluyor ya da göç ediyor.

Isınmanın gerçek dünyada önemli etkileri var

Dünya denizlerinin ortalama yüzey sıcaklığı, sadece son 40 yılda 0,6C olmak üzere, sanayi öncesi seviyelere kıyasla yaklaşık 0,9C artmış durumda. Görünüşte küçük olan bu ortalama artışın gerçek dünyada önemli sonuçları var:

1- TÜRLERİN KAYBI

Özellikle son dönemlerde gözlemlenen şekilde sık ve yoğun yaşanan deniz ısı dalgaları deniz yaşamının kitlesel şekilde ölümüne yol açar. Bu durum deniz ve hatta insan yaşamı için de oldukça önemli olan mercan resifleri için oldukça zararlı bir durumdur.

2- DAHA AZ CO2 EMME KABİLİYETİ

Okyanuslar şu anda sera gazı emisyonlarının yaklaşık dörtte birini emiyor. Daha sıcak suların CO2’yi emme kabiliyeti daha azdır. Okyanuslar gelecekte daha az CO2 emilimi gerçekleştirmesi, atmosferde daha fazla CO2 birikmesine, hava ve okyanusların daha da ısınmasına yol açar.

3- DAHA AŞIRI HAVA KOŞULLARI

Üst okyanus yüzeyinde yaşanan ısı artışı, bugün bile oldukça yıkıcı etkisi olan kasırga ve siklonların çok daha fazla enerji toplayabileceği anlamına gelir. Bu da her zamankinden daha şiddetli, daha uzun süreli ve çok daha yıkıcı olmaları anlamına gelir.

4- DENİZ SEVİYESİNİN YÜKSELMESİ

Daha sıcak sular daha fazla yer kaplar. Bu, termal genleşme olarak bilinir. Bu durum, Grönland ve Antarktika’dan okyanuslara akan buzulların erimesini büyük ölçüde hızlandırabilir. Bu da küresel deniz seviyesini yükselterek kıyılarda sel riskini artırır.