Türkiye'de alfabe değişecek mi? Türk Dil Kurumu Başkanı açıkladı
Türk Devletleri Teşkilatı tarafından oluşturulan Türk Dünyası Ortak Alfabe Komisyonu, 34 harften oluşan Ortak Türk Alfabesi önerisi üzerinde anlaşmaya vardı. Peki, Türkiye'de alfabe değişikliği gündemde mi? Türk Dil Kurumu Başkanı Prof. Dr. Osman Mert, konuya ilişkin detayları ve merak edilen soruları yanıtladı.
Türk Akademisi ve Türk Dil Kurumu (TDK) iş birliğiyle 9-11 Eylül tarihlerinde Azerbaycan'ın başkenti Bakü'de gerçekleştirilen Türk Dünyası Ortak Alfabe Komisyonu’nun 3. toplantısında, Türk Devletleri Teşkilatı tarafından kurulan komisyon, 34 harften oluşan Ortak Türk Alfabesi taslağı üzerinde mutabakata vardı.
Alfabe açıklandıktan sonra pek çok soru da akıllara geldi. TDK Başkanı Prof. Dr. Osman Mert, alfabe hakkında merak edilenleri, Türkiye'de de alfabe değişikliği olacak mı? Süreç nasıl olacak? gibi konuları TRT Haber'e anlattı.
"Ortak Türk Alfabesi, 1926’dan beri hafızalarda olan bir projeydi"
Prof. Dr. Osman Mert, Ortak Türk Alfabesi'nin oluşturulurken, bütün lehçelerin farklılıklarını göz önünde bulundurulduğunun altını çizdi ve Alfabe Komisyonu hakkında bilgi verdi:
"Türk Dünyası Ortak Alfabe Komisyonu, Türk Devletleri Teşkilatı tarafından kurulan ve bu konuda görevlendirilen resmî bir komisyondur. Komisyon kurulduğu günden bu yana belirlemiş olduğu ilkeler doğrultusunda çalıştı."
Türk dünyasında alfabe birliği konusu yeni bir konu değil. "Ortak Türk Alfabesi, 1926’dan beri hafızalarda olan, uygun zemin ve zamanı bekleyen bir projeydi."
Alfabe birliği konusunda tarihi çalışmalar
Başkan Prof. Dr. Mert, Türk dünyasının alfabe birliği konusundaki tarihi çalışmalarını anlattı.
"1926’da Bakü’de yapılan I. Türkoloji Kongresi’nden sonra Soveyetler’in dağılmasıyla 1991 yılında Marmara Üniversitesi’nde bir alfabe çalıştayı düzenlenmiş, burada 34 harf üzerinde uzlaşı sağlanmıştı. Ancak bu gelişmenin resmi bir tarafı yoktu. İlk resmî adım olarak, iki yıl önce Türk Devletleri Teşkilatı bünyesinde ortak alfabeyle ilgili Bursa’da bir toplantı yapıldı. Toplantı’da Türk Devletleri Teşkilatı bünyesinde bir 'Türk Dünyası Ortak Alfabe Komisyonu' kurulması kararlaştırıldı. Bu komisyon, ilk toplantısını Astana’da; ikinci ve üçüncü toplantısını da Bakü’de yaptı. Ancak bu arada pek çok resmî, gayriresmî görüşmeler yapıldı. Bu toplantılarda genel prensipler üzerinde uzlaşıldı, fakat detaylara girildiğinde bazı zorluklar ortaya çıktı."
Bazı ülkelerin alfabelerinde ihtilaflı harfler bulunduğunu belirten Prof. Dr. Osman Mert, temel ilkeler üzerine uzlaşıldığının altını çizdi:
"Önce üç temel ilke üzerinde uzlaşıldı: Birincisi, sadece anlam ayırt edici seslerin işaretlenmesi; ikincisi, aynı seslerin aynı işaretlerle gösterilmesi; üçüncüsü ise her lehçenin kendine özgü ses farklılıklarının dikkate alınması. Bu prensipler, bizim için yol gösterici oldu ve sonuçta ortak alfabe konusunda önemli bir aşama kaydettik. Bu, herhangi bir lehçenin kullanacağı bir alfabe değil, bu, çerçeve alfabe yani bütün lehçelerin kullanacağı harflerin toplamından oluşan bir harf listesi."
Türkiye'de bir alfabe değişikliği olacak mı?
Türkiye ve Azerbaycan’da mevcut alfabede bir değişiklik olmayacak. Diğer lehçelerle ortak olan 29 harfi kullanmaya devam edeceğiz. Bu konuda bazı spekülasyonlar oldu. 34 harfli liste, Kazakistan, Kırgızistan ve Özbekistan'ın alfabelerinde var olan harflerin toplamı, ancak bu bir alfabe değil, liste. Her lehçe sadece ihtiyacı olan harfleri kullanacak, ortak olan 29 harf aynı kalacak. Bir alfabede, sadece standart dilin anlam ayırt edici sesleri işaretlenir.
