Prof. Dr. Zeynep Ökten: Gelir dağılımı adaletsizliği, enflasyonu besliyor

İLHAN DUMAN

Nasıl Bir Ekonomi TV’de Ekonomi Masası’nın konuğu olan Nişantaşı Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Zeynep Ökten, Merkez Bankası’nın enflasyon raporunu yorumladı. “İleriye dönük endeksleme” diyerek beklenen enflasyon üzerinden maaş zammı tartışmasında zamanlamanın uygun olduğunu belirten Akçay’ın açıklamalarını değerlendiren Ökten, “Merkez Bankası’nın enflasyon raporunda pek çok önemli açıklama yapılırken Cevdet Akçay hocamızın yaptığı açıklama gündeme damgasını vurdu. En çok onu konuşuyoruz. Çünkü en çok akla takılan konu ücret artışı. ‘Burada bir haksızlık var’ düşüncesi geliyor aklımıza. Neden asgari ücrette geleceğe yönelik enflasyon beklentisiyle bir artış yapılsın?” diye konuştu.

Bu durumun bir servet transferi yarattığını ifade eden Ökten, “Gelir dağılımıyla enflasyon arasındaki ilişkide hep şuna bakmışız. Enflasyon gelir dağılımı adaletsizliği yaratıyor. Ama tersi de geçerli mi? Yani gelir dağılımı adaletsizliği enflasyonu besler mi? Çünkü Cevdet Hoca’nın yaptığı açıklama, Merkez Bankası'nın hedeflediği enflasyona göre artış olacaksa, bunun gelir dağılımı adaletsizliğini daha da artıracağını gösteriyor. Son 2 senede gelir dağılımı adaletsizliği çok arttı. Zaten Türkiye bu konuda ne yazık ki en öndeki ülkelerden bir tanesi. Bu sene bu OECD ülkelerinde gelir dağılımı adaletsizliğinin en yüksek yaşandığı ülke oldu” dedi.

“Tüketim malları ithalatı 5,5 milyar dolara çıktı”

Enflasyonun gelir dağılımı adaletsizliğini artırdığını ama gelir dağılımı adaletsizliğinin yüksek olduğu noktada enflasyonu besleyen bir durum da yaratıldığını vurgulayan Zeynep Ökten, “Bunu test etmek için Türkiye'deki tüketim malı ithalatındaki artışa baktım. Bunun içinde tüm mallar var. Gıda da lüks tüketim ürünleri de var. 2022 yılında ithalat içindeki tüketim malı payı çok şiddetli bir sıçrama göstermiş. Birdenbire artarak aylık 3 milyar 195 milyon dolara kadar çıkmış. Daha önceki dönemde bu, yaklaşık 2 milyar dolar civarındaymış. Ekim ayı rakamlarına baktığımızda ise 5,5 milyar dolara kadar çıkıyor aylık olarak” bilgisini verdi.

“Kiralardaki artış hizmet enflasyonunda atalet yaratıyor”

Lüks tüketim markalarının Türkiye için raporlarına baktığında ise Türkiye'nin son 3 senedir yükselen trend olduğunu gördüğünü belirten Ökten, “Bu bize, üst gelir grubunun tüketimini ne kadar yukarı doğru çektiğini, hızlandırdığını, lüks tüketime doğru kaydığını ve bunun da enflasyonu beslediğini gösteriyor”  şeklinde konuştu. Bir diğer verinin ise Merkez Bankası'nın raporuna göre kadınların ve düşük gelir gruplarının enflasyonu algılamasının yüksekliğinin, beklenen enflasyona geçişkenliği olduğunu aktaran Ökten, “Her 1 puan algıdaki yükseklik 0,64 puan civarında beklenen enflasyonu etkiliyor. Bu da bir şekilde talebin öne çekilmesi anlamına geliyor. Üst gelir grubu ile alt gelir grubu arasındaki farka bakalım. Alt gelir grubu, bütçesini çok büyük oranda kiraya, ulaşıma ve gıdaya harcıyor. Burada hissedilen enflasyon çok yüksek. TÜİK'in açıkladığı enflasyonun alt kalemlerine baktığımızda da bu 3 kalemin en yüksek olduğunu görüyoruz. Hatta Merkez Bankası Başkanı Fatih Karahan, son enflasyon raporu açıklamasında kiralardaki artışın hizmet enflasyonunu yukarı doğru çektiğine ve bir atalet yarattığına dikkat çekiyor” açıklamasını yaptı.

“Ücretleri, adaletsizliği giderecek şekilde artırmaktan başka çare yok”

Dolayısıyla alt gelir grubunun, yani nüfusun çok büyük bir kesiminin de enflasyonu yüksek hissettiğini, dolayısıyla talebini öne doğru çektiğini kaydeden Ökten, üst grup ve alt grupta gelir dağılımı adaletsizliğinin, enflasyonu besleyen bir durum yarattığının altını çizdi. Artık karşılıklı bir ilişki oluşmaya başladığını söyleyen Ökten, “Onun için de asgari ücretin ve diğer ücretlerin gelir dağılımını daha adil hale getirecek şekilde yükseltilmesi gerekiyor. Bunun başka bir çaresi yok” diye konuştu.

“Yüzde 44 enflasyon da iyimser”

Öte yandan Merkez Bankası’nın enflasyon beklentisini revize ettiğini hatırlatan Zeynep Ökten, “Hep diyoruz ki Merkez Bankası ve kamu çok iyimser açıklamalar yapıyor. Yıl sonu beklentisini yüzde 44’e çıkardı ama bu da iyimser. Bunun üzerine minimum 3-4 puan daha koymamız lazım. Enflasyonun sene sonunda yüzde 44 olmayacağı açık ve net.  Madem revize edildi, yüzde 46-48 bandına olmalıydı. Zaten bu oranda gerçekleşecek” dedi.