İlk Türk astronot uzay yolunda 

Mehmet KAYA

Türkiye Uzay Ajansı’nın (TUA) ilk insanlı uzay görevi, ABD’li şirketlerin organizasyonuyla bu gece başlıyor. Daha önce TSK’da Albay rütbesinde görev yapan Alper Gezeravcı, aldığı eğitimin ardından astronot olarak uzaya giden ilk Türk vatandaşı oldu. Türkiye Uzay Ajansı’nın bu ilk misyonu 13 deneyi kapsıyor. Uluslararası Uzay İstasyonu’na erişmeyi de içeren Ax-3 (Axiom Mission 3)  isimli bu uzay görevi, ABD’li özel şirket Axiom Space tarafından, ABD Uzay Ajansı NASA ve özel şirket SPACE-X iş birliğiyle gerçekleştirilecek.

Axiom Space şirketi

EKONOMİ’nin açık kaynaklardan derlediği verilere göre, Axiom Space şirketi 2016 yılında NASA’da 2005-2015 yılları arasında Uluslararası Uzay İstasyonu (ISS) Program Müdürü Michael Suffredini ile NASA’ya eğitim ve ISS işletme desteği veren Ghaffarian Technologies’in (KBR inc tarafından 2018’de satın alınmış) eski sahibi Kam Ghaffarian tarafından kuruldu.

Nasdaq verilerine göre, Axiom Space şirketinin aralarında Suudi Arabistan merkezli Aljazira, Güney Kore merkezli ilaç şirketi Boryung gibi ABD dışı şirketler,  gıda şirketleri, hükümet fonları ve yatırım fonları gibi şirketlerin bulunduğu 31 yatırımcısı bulunuyor. Şirketin çok sayıda teknoloji ve proje işbirliği kapsamında çok sayıda çalıştığı şirket ve ulusal uzay ajansı anlaşmaları da bulunuyor.

Axiom Space şirketinin yatırımcılarının önemli bir kısmı, teknoloji şirketlerinin sıklıkla başvurduğu yatırımcı turu satışlarında gelen yatırımcılar. Şirket bültenlerine göre Ağustos 2023’teki yatırımcı turunda 350 milyon dolar yatırım alarak, toplam topladığı fon tutarını 505 milyon dolara yükseltti. Aynı bültende gelir getirici anlaşmaların tutarının da 2.2 milyar dolara ulaştığı açıklanmıştı.

Şirket internet sitesinde yatırımcılar AidenLair, Alumni Ventures, AND, Boryung, C5 Capital, Declaration Partners, Drake, Helios Capital, Hemisphere Ventures, IBX, Liberty Street Funds, Mitsui and Co. Neventa Capital, Space Fund, Starbridge Venture, TVC ve UP Partners Ventures olarak görülüyor.

NASA “uzayı ticarileştirme” programı uyguluyor, Axiom Space bu yaklaşımın örneklerinden biri

Axiom Space NASA’nın Alçak Yörünge Ticari Programı kapsamında işbirliği yaptığı şirketlerden biri durumunda. Şirket, NASA’nın Uluslararası Uzay İstasyonu’na ticari bir deney ve yaşam alanı modülü eklenmesinde ana yüklenici oldu. İstasyonun bu bölümü, hem hükümetler, hem de şirketler için uzay programlarını yürütme, deneylerini yapma gibi işler için kiralanabilecek. Bu modül aynı zamanda NASA’nın Ay’a kadın astronot gönderme ve Mars’a insanlı iniş için yürüttüğü program kapsamındaki çalışmalar için de kullanılacak.

Axiom Space, aynı zamanda uzayda bir veri merkezi kurma projesi ile yeni nesil uzay giysisi geliştirme projesini de yürütüyor. Ticari modülün tamamlanması için bir tarih konulmamakla birlikte şirketin 2028’e kadar tamamlamayı istediği vurgulanıyor.

Axiom, hem devlet, hem de şirketlere uzay programında Uluslararası Uzay İstasyonu’na erişim hizmeti veriyor. Şirket ve kamu uzay ajansları, Axiom Space ile anlaşarak NASA ve diğer kurumlarının onaylarıyla kendi uzay görevlerini yerine getirebiliyor. Gelecekte, ticari modülde çalışabilecekler. 

NASA ve Space X’in Axiom görevlerindeki rolü

Dünyada, insanlı uzay uçuşu teknolojisine sahip ABD, Rusya ve Çin bulunuyor. Rusya ve Çin’in devlet uzay ajansları bu teknolojiye sahip. ABD’de ise NASA’nın dışında özel şirket olan Space X şirketi insanlı uzay erişim teknolojisine sahip. ABD’de başka çok alçak yörünge (atmosferden çıkmadan) insanlı uzay uçuşu yapan şirketler bulunuyor.

Axiom Space’in uzaya çıkabilen roketi ve uzay aracı bulunmuyor. Bu hizmet için Space X’in roketlerini ve uzay aracını kullanıyor. Space X bu misyonlarda sadece taşıyıcı görevini yapıyor. Şirketin ilk iki uzay görevinde Space X’in Falcon 9 ve Dragon uzay aracı kullanıldı. Alper Gezeravcı’nın katıldığı üçüncü görevde de Falcon 9 roketi ve Dragon uzay aracı kullanılacak.

NASA ise ABD’den yapılan uzay uçuşlarının koordinatör, denetleyicisi ve izin sahibi konumunda. ABD’den yapılan uçuşlarda Uluslararası Uzay İstasyonu’na erişim NASA’nın iznine tabi. Space X, roketleri için NASA’nın Kennedy Uzay Merkezini kullanıyor. Uluslararası Uzay İstasyonu’na Rusya’nın da ortaklığı bulunuyor. Bu ülkeden de belirli şartlar altında erişim sağlanabiliyor.

Türkiye Uzay Ajansı’nın uzay görevi

Türkiye Uzay Ajansı, ücretli olarak Axiom’un AX-3 görevinin müşterisi. Resmi olarak açıklanmasa da bu katılım için 55 milyon dolar ödendiği belirtiliyor. Bu katılımla, Türkiye Uzay Ajansı, kendi astronotunun eğitimi, Uluslararası Uzay İstasyonu’na erişimi ve burada deney yapma imkanını aldı.

AA’nın haberine göre Astronot Alper Gezeravcı 13 gün dolayındaki bu görevde Türkiye Uzay Ajansı ve TÜBİTAK Uzay tarafından seçilmiş 13 ayrı deney yapacak. Bu görev, Türkiye Uzay Ajansı’nın ilk uzay görevi olması yanında, Türkiye’nin uzaya çıkan ilk astronotunu da kapsıyor.

Türkiye Uzay Ajansı’nın da katıldığı Ax-3 görevinde, ABD-İspanya vatandaşı komutasında İsveç ve İtalya’dan astronotlar yer alacak. Diğer astronotlar da kendi ülkelerinin uzay ajanslarının görevini yürütecek.

Axiom Space’in ilk 2 görevi: İkinci görevde biri kadın 2 Suudi Arabistan astronotu katıldı

Axiom Space şirketinin ilk görevinde, ABD-İspanya vatandaşı astronot komutanlığında, ABD, İsrail ve Kanada’dan 4 astronot, hem ilk görev olarak projenin işlerliği, hem de çeşitli deneylerin gerçekleştirilmesi rolünü içeren bir uçuş gerçekleştirdi. İkinci göreve ise yine çeşitli deneyleri içeren bir planlamada, 2’si ABD’li, 2’si Suudi Arabistan’lı 4 astronot görev yaptı. Uçuşun ABD’li komutanı ve uçuş ekibinden Suudi Arabistan vatandaşı 2 kadın astronot görevde rol aldı.

Ertelendiği duyurulmuştu

Alper Gezeravcı'nın da yer aldığı Ax-3 uzay misyonunun, 19 Ocak'a ertelendiği duyurulmuştu.

Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih Kacır, hedeflenen yeni fırlatma zamanının 19 Ocak TSİ 00.49'da olduğunu açıklamıştı.

Uzay yolculuğu 19 Ocak'a ertelendiGündem