İhracatta yeni soluk: Türkiye ve Ukrayna Serbest Ticaret Anlaşması imzaladı

Serbest ticaret anlaşması nedir? Taraflar bu anlaşmalar neyi amaçlar?

Serbest Ticaret Anlaşmaları ülkeler arası mal ticaretinde kümülasyon anlaşmalarından bağımsız olarak ülke grupları yerine iki ülke arasında imzalanan ve sadece ikili ticarette geçerli olan daha özel normları kapsayan anlaşmalar olarak tanımlanabilir. İmzaya taraf iki ülke menşeini taşıyan ürünler için gümrük vergilerinin ortadan kaldırılması ve bu suretle ticaret hacminin arttırılmasını sağlayan yasal enstrümanlardır.

Serbest Ticaret Anlaşmalarına neden ihtiyaç duyulmaktadır?

Ülkemiz Gümrük Birliği, Dünya Ticaret Örgütü ve birçok kümülasyona tabi olarak ülke ve ülke grupları ile doğrudan veya dolaylı olarak ticaret veya gümrük birliği anlaşmalarının içindedir. Mevcut bu düzenlemeler günümüzün gereksinimlerini karşılayamaması ve çok taraflı ticaret düzeninin yeni pazar açılımları konusunda yetersiz kalması, ülkeleri ikili ve bölgesel ticaret anlaşmaları yapmaya yöneltmiştir.

Avrupa Birliği ülkeleri ile aramızdaki Gümrük Birliği anlaşması kapsamında AB’nin Ortak Ticaret Politikasını üstlenme yükümlülüğümüz bulunmakta olup, üçüncü ülkelere yönelik olarak AB’nin tercihli ticaret sistemi üstlenilmektedir. Bu çerçevede AB’nin müzakereler sonucunda imzaladığı serbest ticaret anlaşmalarına ülke olarak ticaret sapması olmaması adına doğrudan imza atmak durumunda kalmaktayız. Dolayısıyla AB’nin bir ülke ile serbest ticaret anlaşması yapması durumunda Türkiye olarak bizim de o ülke ile STA yapma gibi bir zorunluluğumuz doğmaktadır. Aksi o ülke menşeli ürünler Türkiye pazarına vergisiz girebilirken bizim ürünlerimizin AB’nin STA imzaladığı ülkeye girişinde vergi tahsil edilmekte ve bu da ihracatta rekabetçiliğimize zarar vermektedir. Dolayısıyla bu durum STA ağımızın genişlemesini zorunlu kılmaktadır.

Türkiye'nin taraf olduğu ticaret anlaşmaları hakkında bilgi verir misiniz?

Ülkemizin hali hazırda 23 ülke ile (EFTA, İsrail, Makedonya, Bosna ve Hersek, Filistin, Tunus, Fas, Mısır, Arnavutluk, Gürcistan, Karadağ, Sırbistan, Şili, Morityus, Güney Kore, Malezya, Moldova, Faroe Adaları, Singapur, Kosova, Venezuela, Birleşik Krallık, Ukrayna ve BAE) STA’ları yürürlüktedir.

Öte yandan, Lübnan, Sudan ve Katar STA’ları iç onay süreçlerinin tamamlanmasını müteakip yürürlüğe girecektir.

Ukrayna ile imzalanan Serbest Ticaret Anlaşmasını nasıl değerlendiriyorsunuz? Savaş ortamındaki bir ülke ile ticaret anlaşması imzalama başarısı nasıl okunmalıdır?

Esasında iki ülke arasındaki STA müzakereleri 2011 yılında başlamıştır. 27 Ocak 2022 tarihinde Ankara’da gerçekleştirilen görüşmeler neticesinde tamamlanan Türkiye-Ukrayna Serbest Ticaret Anlaşması 03 Şubat 2022 tarihinde Dönemin Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanı Sayın Mehmet Muş ile Ukrayna Başbakanı Sayın Denys Shmyhal tarafından Kiev’de imzalanmıştır. 03 Şubat 2022 tarihinde imzalanan bu anlaşma 04.10.2024 tarihinde yayımlanan 32682 sayılı mükerrer Resmi Gazete ile yürürlüğe girmiştir. İki ülke arasındaki STA, mevcut haliyle temelde mal ve hizmet ticaretiyle bağlantılı konuları kapsamaktadır.

Rusya ve Ukrayna ülkemizin askeri ve ticari bağının kuvvetli olduğu ülkeler arasındadır. Özellikle savaş döneminde savunma sanayi teknolojileri alanında Ukrayna Türkiye açısından anlamlı bir ihracat pazarı boyutuna ulaşmış durumda. Bununla birlikte Türkiye’nin hem Rusya hem de Ukrayna ile barış adına arabulucu rolünün bulunması ve özellikle Ukrayna ile olan ticaretinin devamına ve savaş sonrası Ukrayna’nın yeniden kalkınması için yapılacak çalışmalara öncü olmayı taahhüt etmesi bakımından imzalanan bu STA’nın ülkemiz açısından hem çok kıymetli hem de potansiyeli olan başarılı bir hamle olduğunu değerlendiriyorum.

Türkiye ile Ukrayna Serbest Ticaret Anlaşması'ndan ihracatımız için beklentiler nelerdir?

Türkiye’den Ukrayna’ya yapılan ihracat 2023 yılında bir önceki yıla göre yüzde 20,4 artarak 2,7 milyar dolar oldu. Türkiye’den Ukrayna’ya 2022’de yapılan dış satım yaklaşık 2,3 milyar dolar olarak kayıtlara geçmiş olup iki ülke arasındaki dış ticaret hacmi 2023 yılı sonunda 6,1 milyar doları aştı.

Bu yılın ilk yarısında Türkiye’nin söz konusu ülkeye ihracatı 1,5 milyar dolar, bu ülkeden ithalatı ise 1,4 milyar dolar olarak gerçekleşti. Aynı dönemde ikili ticaret hacmi 2,9 milyar dolar olarak hesaplandı. Türkiye ve Ukrayna arasında söz konusu Serbest Ticaret Anlaşması’nın yürürlüğe girmesiyle ikili ticaret hacminin kısa sürede 10 milyar dolara yükselmesi hedefleniyor.

İmzalanan STA ile Türkiye açısından hassasiyet içeren bazı tarım ve demir çelik ürünlerinde vergi indirimi de uygulanacak. Böylece Avrupa Birliği (AB) ihracatçıları ile benzer koşullarda rekabet imkânına kavuşacak Türk firmalarının pazar kaybının önüne geçilmesi hedefleniyor.

Karşılıklı yatırımları ve teşvik uygulamalarını hayata geçirecek olan bu serbest ticaret anlaşması taşımacılık, inşaat, ilaç, turizm ve tekstil gibi iştigal alanında bulunan Türk şirketlerinin bölgede güçlenmesine de destek olacaktır.

Bu anlaşma ile iki ülke arasında ticaretin önemli derecede artmasının beklendiği gibi aynı zamanda lojistik hareketlerin büyük ölçüde kolaylaştırılması planlanıyor. Ukrayna zaten son beş yılda Türk yatırımcıları için önemli bir durak haline gelmişti açıkçası. Ancak bu anlaşma ile birlikte gümrük duvarlarının ortadan kalkacak olmasıyla birlikte Türkiye menşeli ürünler için de yeni bir pazar açılmış olacak ve savaş sonrasında Ukrayna’nın ekonomik, altyapı gelişimi noktasında Türk firmaları kendilerine önemli bir yer bulacaklar diye düşünüyorum.