EYT maliyeti hesaplamaları sürüyor: Emekli maaşları ortalama ne kadar?
2022 sonunda çıkarılan emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) düzenlemesinin üzerinden 16 ay geçerken, maliyet tartışmaları son günlerde yine konuşuluyor. Bakan Şimşek, EYT’nin 2024 yılı maliyetini 724 milyar TL olarak açıklarken, AK Parti Genel Başkan Yardımcısı Mustafa Elitaş’ın “5 yıllık maliyet 300 milyar dolar” sözleri gündemi hareketlendirdi. EYT'nin maliyeti hesaplanmaya devam ediyor.
Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) düzenlemesi 2023 Mart ayında yasalaşmıştı. 2023 Nisan ayı itibarıyla emekli aylıkları bağlanan EYT’lilerin bütçeye maliyeti de gündemin önemli konularından olmaya devam ediyor.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan, geçen aylarda yaptığı açıklamada EYT kapsamında yaklaşık 2 milyon kişinin emekli olduğunu açıklarken, 2,5 milyon kişinin de 5 yılda emekli olmasının beklendiğini belirtmişti.
EYT’nin maliyetine yönelik farklı hesaplar ortaya çıktı.
Elitaş'ın hesabına göre milli gelirin yüzde 27’si
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, canlı yayında “Geçen sene muhalefetin popülist iteklemesi ile seçim sürecinde EYT hayata geçirildi. Bu sene yıllık maliyeti 724 milyar TL. Milli gelirin yüzde 2’sine yakın bir rakamdan bahsediyoruz” açıklamasını yapmıştı.
Geçen günlerde, AK Parti Genel Başkanvekili Mustafa Elitaş’ın da katıldığı bir televizyon programında EYT'nin 5 yıllık maliyetini 300 milyar dolar olarak açıklamasıyla yeniden hesaplamalar gündeme geldi.
Türkiye’nin milli geliri 2023 yılında 1 trilyon 119 milyar dolar açıklanırken, Elitaş’ın maliyet açıklamasına göre, EYT’nin 5 yıllık maliyeti milli gelirin yüzde 27’sine karşılık geliyor.
3 yılda milli gelire oranı yüzde 4,6
Habertürk'ten Ahmet Kıvanç'ın haberine göre, Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) Program Danışmanı Hakan Yılmaz, 2023 yılında 1,8 milyon kişinin emekli olduğu hesabıyla, 2024 yılında 573 bin, 2025 yılında da 402 bin kişinin birlikte üç yılda toplamda 2,8 milyon kişinin EYT’den emekli olacağı tablosundan yaptığı hesaplamayı açıkladı.
Yılmaz’ın hesaplamasına göre, EYT’nin 2023 yılı maliyeti 243,9 milyar lira olurken, milli gelire oranı yüzde 0,93 olarak gerçekleşti. Aynı tabloda EYT’nin 2024 yılı maliyeti 715,9 milyar TL, 2025 yılı maliyeti de 1 trilyon 41,5 milyar lira olarak hesaplanıyor.
EYT’nin maliyetinin milli gelire oranı üç yıllık dönemde toplam yüzde 4,6 olacağı görülüyor.
Şimşek’in hesaplamalarıyla yakın çıkıyor
Hakan Yılmaz’ın hesaplamasında EYT’lilere yapılan emekli aylığı ödemeleri, 2023’te 127,7 milyar, 2024 yılında 504,3 milyar ve 2025 yılında da 741,6 milyar lira olarak görülüyor. Söz konusu yıllarda emekli olanlardan dolayı ortaya çıkan prim kaybı da sırasıyla 64,8 milyar, 170,8 milyar ve 244,2 milyar lira olarak hesaplandı.
Şimşek’in açıkladığı EYT’nin 2024 yılı maliyeti 724 milyar TL olurken, Hakan Yılmaz’ın hesaplamasındaki 715 milyar TL birbirine yakın sonuçlar olarak görüldü. Ancak, Şimşek EYT’nin maliyetinin milli gelirin yüzde 2’sine yakın olduğunu belirtirken, Yılmaz yüzde 1,74 olarak hesapladı.
SGK’nin analizinde prim kaybı
EYT düzenlemesini içeren kanun 2023 şubat ayında TBMM Plan Bütçe Komisyonu’nda görüşülürken, Sosyal Güvenlik Kurumu’nun hazırladığı etki analizi komisyona sunulmuştu.
Etki analizinde, EYT’nin SGK’ya 2023 yılındaki maliyeti 144,7 milyar lira olarak görüldü.
Emekli olacak kamu personeline yapılan 49,7 milyar liralık emekli ikramiyesinin bütçe etkisiyle birlikte merkezi yönetim bütçesine toplam maliyeti 194,4 milyar lira olarak açıklandı. Emekli olan 4/a’lıların hepsinin çalışma hayatından çekilmesiyle oluşabilecek sosyal güvenlik prim kaybı da 45,5 milyar lira olarak hesaplanmıştı.
SGK etki analizinde, 2023 yılında hemen emekli olabilecek durumdaki 2,2 milyon kişinin ortalama yaşının 48,5 ve emekliliğe kalan ortalama süresinin ise 6,3 yıl olduğu görülürken, EYT öncesi 2023 yılında emekli olanların ortalama yaşının kadınlarda 54,1, erkeklerde ise 54,3 olduğu kaydedilmişti. EYT düzenlemesi çıkmasaydı bu kişiler ortalama 54,8 yaşında emekli olacaklardı.
EYT’den yaklaşık 5 milyon kişinin yararlanacağı dikkate alındığında, kalan 3 milyon kişinin de normalden ortalama 6,3 yıl (76 ay) erken emekli olacakları varsayılabiliyor.
EYT’lilerin ortalama maaşları ne kadar?
Yaşlılık aylığı bağlanan kişi sayısı 2020’de 165 bin, 2021’de 206 bin, 2022’de 159 bin olmak üzere yılda ortalama 177 bin oldu. 2023 yılında 2 milyon 9 bin, 2024’ün ilk 4 ayında ise 214 bin kişiye yaşlılık aylığı bağlandı.
EYT yasa teklifi görüşmelerinde komisyona yapılan sunumda, 2023 yılında emekli olma hakkına sahip EYT’lilerin 2023’ün ilk yarısı itibarıyla ortalama aylığının 8 bin 733 TL olduğu görülürken, emekli aylıklarına 2023 Temmuz’da yüzde 25, 2024 Ocak ayında yüzde 49,25 ve 2024 Temmuz ayında da yüzde 24,73 oranında zam yapıldı. Bu hesaba göre, EYT’lilerin ortalama emekli aylığı bugün itibarıyla 20 bin 321 TL olarak hesaplanabiliyor.
