Sosyal girişimciliğin önündeki 4 temel sorun

DİDEM ERYAR ÜNLÜ

Koç Üniversitesi Sosyal Etki Forumu, Ashoka Türkiye, Sosyal İnovasyon İnisiyatifi Derneği, Sürdürülebilir Kalkınma için Yenilikçi Çözümler Derneği, TED Üniversitesi - İstasyon TEDÜ, Mozaik Foundation (Bosna Hersek) ve Social Enterprise UK (İngiltere)’nin ortaklığında hayata geçirilen projenin hedeflerinden biri de Türkiye’deki sosyal girişimcilik ekosisteminin gelişiminin önünde mevzuattan kaynaklanan engeller bulunup bulunmadığını belirlemek ve bunların aşılması için mevzuatta ne gibi değişiklikler/ iyileştirmeler yapılabileceğini tespit etmek. Türkiye’de Sosyal Girişimciliğin Hukuki Statüsü: İhtiyaç ve Öneriler raporu, bu kapsamda gerçekleştirilen çalışmaların önemli bir çıktısı niteliğinde.

Koç Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğretim üyeleri ile araştırma Görevlileri tarafından gerçekleştirilen araştırmaya, İstasyon TEDÜ, Sürdürülebilir Kalkınma İçin Yenilikçi Çözümler Derneği ve Koç Üniversitesi Sosyal Etki Forumu da destek vermiş.

Raporun ilk bölümünde sosyal girişimcilerin yürürlükteki mevzuat uyarınca tercih ettikleri ve edebilecekleri hukuki yapılara ilişkin bilgiler yer alıyor. Bu bölümde açıklandığı üzere sosyal girişimciler gerçek kişi tacir, adi ortaklık, kollektif şirket, komandit şirket, limited şirket, anonim şirket, kooperatif, dernek veya vakıf olarak faaliyet gösterebiliyor. Raporun ikinci bölümünde yabancı hukuk sistemlerindeki hukuki düzenlemelere yer veriliyor. Bu bölümde; Avrupa Birliği Komisyonu’nun sosyal girişimcilik tanımı ve Sosyal İşletme İnisiyatifi açıklanıyor. Ardından farklı ülkelerdeki düzenlemelere yer veriliyor. Raporun üçüncü bölümünde ise, proje kapsamında 6 ilde (Van, Gaziantep, Samsun, Kayseri, Muğla, Bursa) yapılan saha araştırmasının sonuçları yer alıyor. Ekosistem aktörleri tarafından sosyal girişimciliğe yönelik öne çıkarılan temel sorunlar, hukuki yapı, finansmana erişim, vergilendirme ve sosyal güvenlik primleri olarak ön plana çıkıyor. Raporun, önerilere ayrılmış son bölümünde de bu sorunlar üzerinde duruluyor. Raporda yer alan önerilerden bazıları şöyle:

1. Hukuki yapı

Sosyal girişimcilerin kuruluş aşamasında doğru kararları alabilmeleri için kendilerine hukukî destek sağlanması gerekiyor.

Ekosistemdeki bazı aktörler Türk mevzuatında sosyal girişimciliğe özgü bir tüzel kişilik tanınması gerektiğini ifade ediyor; fakat buna karşı çıkanlar olduğu da görülüyor. Raporda, bu aşamada mevzuatta yeni bir tüzel kişilik türünün tanınması yerine; sosyal girişimciler tarafından, sosyal girişimciliğin gelişmesi bakımından en sorunlu görülen vergilendirme ve finansal kaynaklara erişim konularında iyileştirmeler yapılması öneriliyor.

2. Finansmana erişim

Dış finansmana erişim bakımından yaşanan zorluklar nedeniyle, sosyal girişimcilerin faaliyetlerini bir tüzel kişi çatısı altında sürdürmesi öneriliyor. Finansman türüne bağlı olarak dile getirilen sorunların, mevzuattan ziyade söz konusu finansmanın sağlanması için aranan şartlardan kaynaklandığı görülüyor. Bankacılık düzenlemeleri, sosyal girişimcilere avantajlı koşullarla kredi sunulmasına engel olabiliyor. Bu nedenle, sosyal girişimlere özgü finansal kuruluşların Türkiye’de de kurulması, mevcut bankaların sosyal girişimlere özgü ürünler geliştirmesi ve Kredi Garanti Fonu nezdinde bir destek programının geliştirilmesi öneriliyor.

3. Vergilendirme

Sosyal girişim ekosisteminde mevzuata ilişkin olarak en çok dile getirilen sorunun vergilendirme ile ilgili olduğu görülüyor. Bu nedenle belirli koşulları yerine getiren sosyal girişimcilere çeşitli vergi avantajları sağlanması öneriliyor. Bu koşulları yerine getiren kurumların “sosyal amaçlı” olarak tanımlanması ve bu kurumlara unvanlarında bu ibareyi kullanabilme imkânı tanınması da öneriler arasında yer alıyor.

4. Sosyal güvenlik primleri

Vergi avantajlarından faydalanmak için aranan şartları yerine getiren sosyal girişimcilerin, çalıştırdıkları sigortalılara ilişkin olarak, bir teşvikten faydalandırılması gerektiği de vurgulanıyor.