Robotel, çocuklar için ücretsiz protez el üretiyor

3 boyutlu yazıcıyla protez el tasarlayan sosyal girişimci Zeynep Karagöz, doğuştan uzuv gelişimine engel olan "amniyotik bant sendromu"yla dünyaya gelen, ortopedik rahatsızlıklar ya da kaza sonucu uzuv kaybı yaşayan çocuklar için başlattığı iyilik hareketiyle yüzlerce çocuğa "yardım eli" uzatıyor.

Türkiye'de ilk 3 boyutlu yazıcıyı kullanan ekipte yer alan Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü mezunu Zeynep Karagöz ve iki arkadaşı, "İnsanların hayatına nasıl dokunabilirim?" düşüncesiyle çıktıkları yolda, Amerika merkezli uluslararası iyilik hareketi olan Enabling The Future ekibinden ilham aldı.

Dünyada uygulanan bu iyilik hareketini Türkiye'ye uyarlayan Karagöz, ilk robot eli, 2014'te matbaada çalışırken 4 parmağını kaybeden 18 yaşındaki Mehmet Ali Toprak'a yaptı. 

Bu sosyal sorumluluk projesine talepler arttıkça bir sivil toplum ağına dönüşen iyilik hareketi, 2017 yılında "Robotel Türkiye Derneği" oldu.

O günden beri herhangi bir bedel talep etmeden ihtiyacı olan çocuklar için mekanik el tasarlayan Zeynep Karagöz, yardımseverleri Robotel Türkiye Derneğine gönüllü olmaya davet ediyor.

Süreci gönüllüler yürütüyor

Hayatın akışı içinde karşılaştığı bir projeden etkilenerek kariyerine farklı bir yön veren Zeynep Karagöz, yıllardır emek harcadığı iyilik hareketini anlattı.

Tasarım atölyesinde çeşitli teknolojileri bir arada kullanan bir ekip olarak çalıştıklarını belirten Karagöz, "Bu teknolojilerden biri, 3 boyutlu yazıcıydı. Bu teknolojiyi kullanarak insanlara faydalı olacak bir proje yapma derdi içerisindeydik. 2014'te yurt dışında Enabling The Future diye bir grupla karşılaştık. Bu grup, 3 boyutlu yazıcı teknolojisinin kişiye özel üretim avantajını kullanarak, çok ucuz maliyetli malzemelerle eli ve parmağı olmayan çocuklara mekanik eller tasarlıyor. Onlarla karşılaşınca 'İşte budur.' dedik." diye konuştu.

İlk robot eli 2014'te Mehmet Ali Toprak'a yaptıklarını anlatan Karagöz, kurdukları "Robotel.org" internet sitesinde dokümanları, modelleri, tasarımları, yaptıkları işin sürecini aktardıklarını anlattı. Karagöz, Mehmet Ali'nin eli kullanışının görüntülerini ve dokümanlarını da yayınladıklarını söyledi.

Bunu bir sosyal sorumluluk projesi olarak düşünüp kendi işlerine döndüklerini dile getiren Karagöz, gelen talepler üzerine ihtiyacı olanlara mekanik eller üretmeye devam ettikleri bilgisini verdi.

Şehir dışından ilk el talebinin Konya'dan geldiğini belirten Karagöz, şöyle devam etti:

"Çok yoğun çalıştığımız için aileyi İstanbul'a davet ettik, onlar gelemedi, biz de gidemedik. Dedik ki 'Biz bu işi parçalara ayırarak örgütleyebilir miyiz?' Sosyal medyanın ve internetin de gücünü kullanarak süreçleri parçaladık. Tasarımı, modellemeyi, ölçü almayı, baskı işlemini farklı farklı kişilerin ortaklaşa bir arada yapabileceği gönüllü haritası oluşturduk ve 'Robotel' artık yavaş yavaş ayağa kalkmaya başladı." 

Türkiye'nin dört bir yanından talep var

İlk çocuk elini 2016'da doğuştan sağ kolunda deformasyon olan Yağmur Karaaslan'a yaptıklarını, Yağmur'un geçen sene dans resitalinin olduğunu belirten Karagöz, "Robotel"in adı duyulmaya başladıkça Türkiye'nin dört bir yanından eli ve parmağı olmayan çocukların kendilerine başvurmaya başladığını söyledi.

Karagöz, 2017 yılında Sabancı Vakfı tarafından fark yaratan proje seçildiklerini ve resmen bir sivil toplum örgütü haline geldiklerini, dernek kurduklarını aktararak, "O zamandan beri de gönüllü olarak, herhangi bir bedel kesinlikle talep etmeden ihtiyacı olan, eli parmağı olmayan çocuklara mekanik eller yapıyoruz." diye konuştu. 

Herkesin gönüllü olabileceğinin özellikle altını çizen Karagöz, sözlerini şöyle sürdürdü:

"Tasarımcılar gönüllü portföyümüzün içerisinde çok önemli yere sahip. İlla tasarımcı veya 3 boyutlu yazıcı sahibi olmanız gerekmiyor. Sadece bu projeyi duyup, ihtiyacı olan birini gördüğünüz zaman onu bilgilendirmekle bile gönüllülük yapmış oluyorsunuz. Ölçü almak, eli baskıdan sonra monte etmek, ailelerle iletişim kurmak, sponsorluk ve bağış projeleri, kampanyalar düzenlemek aslında herkesin yapabileceği bir iş. Dolayısıyla aslında neresinden tutabilirseniz gönüllü olabilirsiniz."

"Elleri çocukların sevdiği kahramanların şekillerinde yapıyoruz"

Anne karnında uzuvları tam gelişmemiş olarak dünyaya gelen bu çocukların 18 yaşından önce protez sahibi olamadığını dile getiren Karagöz, bu çocukların protez takılmadığı zaman oyun oynarken, yemek yerken, basit işlemler yaparken zorluk çektiğini belirtti. 

Zeynep Karagöz, "Bu 3 boyutlu yazıcı teknolojisi onlara bu avantajı sağlıyor. Yaptığımız eller çocukların çok karmaşık hareketler yapmasına yaramıyor ama top oynayabilmesini, bisiklete binebilmesini, yemeğini yiyebilmesini sağlıyor. Onun hayatında büyük bir değişiklik yaratıyor." dedi.

Karagöz, yaptıkları eller plastik olduğu için oyuncak gibi durduğunu bu durumun çocukların hoşuna gittiğini şöyle anlattı:

"Bu yetişkinler için dezavantaj olabiliyor. Biraz böyle estetik kaygıları var ama çocuklar öyle değil. Elleri onların istedikleri, sevdikleri, beğendikleri temalarda, kahramanların şekillerinde yapıyoruz. Benimsemelerine çok daha faydalı oluyor. 'Benim Ironman elim var.' 'Benim Spanc Punky elim var.' Süperman, Batman, Canım Kardeşim hangi temayı seviyorlarsa o temada ellerini yaptığımızda kendilerini eksik değil, güçlü hissettiklerini görüyoruz."

Çocuklar hızlı büyüdüğü için Robotel'i sürekli yenileniyor

Karagöz, büyüklerin estetik kaygısı, kullanılan malzemenin protez dokusu ve görüntüsünde olmaması nedeniyle Robotel'i çok tercih etmediğini kaydetti.

Zeynep Karagöz, yapılan ellerin hangi aşamalardan geçtiğini şöyle aktardı: 

"İlk önce bize ihtiyaç sahiplerinin başvurması lazım. Başvuru için de robotel.org adresinde bir talep formu var. Bu talep formunu doldurmalarını istiyoruz. Motor becerileri gelişmediği için 5,5 yaşından küçüklere maalesef yapamıyoruz. Formu dolduran arkadaşları mümkün olduğunca yakın yerlerden gönüllülerle eşleştirmeye çalışıyoruz. Bir kere gönüllü eşleştikten sonran yapılacak ilk iş ölçü almak. Bu ölçü almayı bazen ailenin kendisi bile yapabiliyor. Ölçü aldıktan sonra bir sürü model var. Bilekten çalışan model, dirsekten çalışan model. Çocukların bilek veya dirsek eklemi olması gerekiyor maalesef ki dirsekten yukarıdaki ampütasyonlarda çok yardımcı olamıyoruz henüz. Bu eklemlerin işlemiyle kavrama hareketi yapan modellerimiz var. Vakaya en uygun modeli seçiyoruz. Modeli genelde ölçekliyoruz. 

Bazı vakalar çok özel oluyor onlara özel tasarım yapmak gerekiyor. Bazı vakalar da sadece ölçeklemek yeterli oluyor. Buna tasarım süreci diyoruz. Bize bu tasarım sürecinde 3 boyutlu modelleme bilen gönüllülerimiz çok faydalı oluyor. Model hazırlandıktan sonra 3 boyutlu yazıcıya gidiyor. Parçalar halinde basılıyor. Bir elin baskısı yaklaşık 18 ila 27 saat arasında sürebiliyor. Basıldıktan sonra da parçalar bir araya getiriliyor. Bunu da eli tornavida, pense tutabilen herkes yapabiliyor. Ondan sonra da genelde ilk aşamada aileyle irtibata geçen gönüllülerimiz teslim ediyor. Bu şekilde çocuklarımızı el sahibi yapıyoruz."

Karagöz, çocuklar çok hızla büyüdüğü için ellerin sürekli değişmesi gerektiğini ve gönüllülerle eşleştikten sonra çocukların ellerinin sürekli yenilendiğini sözlerine ekledi. 

"Herkes gönüllü olabilir"

Bir iyilik yapılacaksa hemen harekete geçilmesi gerektiğini vurgulayan Karagöz, "Siz kendinizi faydalı hissettiğinizde ve karşınızdaki insan, hayvan, dünya, çevreniz ya da aileniz neye faydalı oluyorsanız onda yarattığınız etkiyi ufak da olsa görmeye başlayınca motivasyonunuz inanılmaz yükseliyor. Bir de hata yaparak öğrenmek hem eğlenceli hem de verimli." dedi. 

Aldığı ödüllerden çok yaptıkları işin yarattığı etkiden mutluluk duyduğunu ifade eden Karagöz, sözlerini şöyle sonlandırdı:

"Herkes gönüllü olabilir. Özellikle pandemi sürecinde insanın işe yaradığını hissetmesi inanılmaz bir ihtiyaç haline geldi. Özellikle evde çalışan veya iş yerine, okula gidemeyen öğrencileri, genç arkadaşları, çalışanları, kurumları 'Robotel'e destek vermeye davet ediyorum. Robotel.org'un YouTube'daki  kanalından nasıl gönüllü olabileceklerini izleyebilirler."