Baz etkisi nedir? Baz etkisi nasıl hesaplanır?
Verilerin geçmiş dönemdeki değerlerinin yüksek ya da düşük olması nedeniyle güncel değerleri etkilemesine baz etkisi denir. Peki, baz etkisi nasıl hesaplanır? İşte detaylar...
Baz etkisi nedir?
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) sözlüğünde baz etkisi şöyle tanımlanır;
Baz etkisi, iki dönem arasındaki değişim hesaplanırken, değişime referans alınan dönemde normalden önemli ölçüde düşük veya yüksek bir gerçekleşme olması durumunda değişim hesaplandığı döneme yansıyan etkiyi ifade etmektedir.
Daha kısa bir anlatımla baz etkisi, verilerin geçmiş dönemdeki değerlerinin yüksek ya da düşük olması nedeniyle güncel değerleri etkilemesidir.
Baz etkisi nasıl hesaplanır?
İki dönem arasındaki değişim hesaplanırken, değişime referans alınan dönemde normalden önemli ölçüde düşük veya yüksek bir gerçekleşme olması durumunda değişim hesaplandığı döneme yansıyan etkiyi ifade etmektedir.
Enflasyon bakımından baz etkisini şu şekilde örneklendirebiliriz:
2023 yılı Haziran ayı enflasyonu hesaplanırken 2022 yılı Haziran ayına bakılması gerekir. 2022 Haziran ayında ortalamalardan daha yüksek bir değişim ortaya çıkmışsa bu veri, 2023 Haziran enflasyonu üzerinde bir gerileme etkisi yaratır. Devam eden aylarda da baz alınan 12 ay önceki dönemde enflasyon, bugün gerçekleşen enflasyonun daha üzerinde seyrediyorsa baz etkisi nedeniyle yaşanan gerileme de devam eder.
