Ticari ve ihtiyaç kredi faizinde limitler yükselecek

Şebnem TURHAN

Merkez Bankası’nın önceki günkü Para Politikası Kurulu toplantısıyla politika faiz oranını yüzde 8,5’ten beklentilerin çok altında yüzde 15’e çıkarması regülasyonlarla piyasa faiz oranlarına getirilen limitleri belirleyen referans faiz oranını da arttırdı. Merkez Bankası dün referans faiz oranının 1 Temmuz’dan geçerli olmak üzere yüzde 1,36 olduğunu yıllık bileşik referans faiz oranını yüzde 17,8 olarak açıkladı. Böylece kredi kartı ve kredili mevduat hesaplarındaki faizlerin yanı sıra bankaların menkul kıymet tutma zorunluluğundan kaçınabilecekleri ticari ve ihtiyaç kredisi faiz oranları da yeniden belirlenmiş oldu. Bankacıların yaptığı hesaplamalara göre temmuz ayından itibaren ticari kredide yüzde 25 yüzde 32,2, ihtiyaç kredi faizinde ise yüzde 32,20 yüzde 35,72 oranları aşıldığında menkul kıymet tutma zorunluluğu devreye girecek.

Referans faiz oranının katlarına göre belirleniyor

Referans faiz oranıyla ihtiyaç ve ticari kredi faizlerinde limitler belirleniyor. Politika faizi artırımı öncesinde referans faiz oranı yüzde 0,81 ve yıllık bileşik referans faiz oranı da yüzde 10,31 idi. Ve ticari kredi faizi için referans faiz oranının 1.4 katı aşılması durumunda yüzde 20, 1.8 katı aşılması durumunda ise yüzde 90 oranında menkul kıymet tesis zorunluluğu var. Ve bu faiz oranları yüzde 14,5 ile yüzde 18,7 seviyesindeydi. Politika faizi yüzde 15’e yükseltildi ve referans faiz oranı da yüzde 1,36 olarak ilan edildi. Böylece ticari kredi faizinde de limitler yüzde 25,04 ile yüzde 32,2’ye çıkmış oldu.

İhtiyaç kredi faizinde de 1.8 katı aşıldığında yüzde 20, 2 katı aşıldığında ise yüzde 150 oranında menkul kıymet tesis zorunluluğu var. Bu oranlar faiz artışı öncesi yüzde 18,7 ve yüzde 20,2 seviyesinde bulunuyordu. Politika faizi yüzde 15’e çıkarılması sonrası sırasıyla yüzde 32,2 ile yüzde 35,72 seviyesine çıktı.

Bankacılık sektörü kaynakları yüksek enfl asyon ortamında düşük faizli kredi politikasında ilk kez politika faizindeki artışla birlikte bir gevşeme yaşandığını dile getirirken PPK metninde belirtildiği gibi etki analizi sonrasında regülasyonlarda kademeli bir sadeleşmenin ise sektörün faaliyetleri açısından çok daha yararlı olacağına işaret etti.

Ortalama ticari kredi faizi yüzde 15

Merkez Bankası’nın haftalık verilerine göre 16 Haziran haftası itibariyle ticari kredi faizleri ortalama yüzde 15 seviyesinde bulunuyor. Ticari kredi kartı ve kredili mevduat hesapları hariç TL cinsi ticari kredi faizleri ise yüzde 14,39 seviyesinde. Bu faiz oranları düşük görünse de bankacılık sektörü kaynakları kamu bankalarının düşük faiz oranlarının ortalamayı düşürdüğünü ancak kamu bankalarının da sınırlı kullandırım yaptığını dile getirdi. Bu oranlardan ticari kredi kullanımının oldukça sınırlı seviyede bulunuyordu. Net faiz gelirinin oldukça yüksek negatif seyretmesi kredi arzının sıkılaşması sonucunu doğurduğunu söyleyen bankacılık sektörü kaynakları, faiz artışıyla temmuz ayı itibariyle referans kredi faizi oranlarının artmasıyla sektörün ticari kredi faizlerini yükselteceğini dile getirdi.

İhtiyaç kredisi faiz oranları yüzde 42’ye dayandı

İhtiyaç kredisinde ise 70 bin liraya kadar kullandırımın menkul kıymet tesis zorunluluğu kapsamı dışında kalması bankacılık sektörünün bu alanda daha yüksek faiz oranları uygulamasını sağlıyordu. Merkez Bankası verilerine göre 16 Haziran haftası itibariyle ihtiyaç kredisi faiz oranı yüzde 41,68 seviyesinde bulunuyor. Bu oran referans faiz oranının artırılmasıyla birlikte yüzde 32,2 ile yüzde 35,7 seviyesine çıkması beklenen ihtiyaç kredisi faiz oranı limitlerinin de üzerinde bulunuyor. Bankacılık sektörü kaynakları ihtiyaç kredisi faizlerinde de artış yaşanacağını yine sektörün 70 bin lira altında kredi kullandırmayı tercih edeceğine işaret etti.

Ticari ile mevduat faizi arasındaki makas 25.72 puan

Merkez Bankası verilerine göre 16 Haziran haftasında en çok tercih edilen 3 aya kadar vadeli TL mevduat faiz oranları da yüzde 40’ı aştı ve yüzde 40,72’ye yükseldi. Toplam TL cinsi mevduat faiz oranları ise yüzde 30,32 seviyesinde bulunuyor. İhtiyaç kredisinde faiz oranı 3 aya kadar vadeli TL mevduat faiz oranının biraz üzerinde seyretse de ortalama ticari kredi faiziyle arasındaki makas oldukça yüksek. Ticari kredi faizinin Merkez Bankası verilerine göre ortalama yüzde 15 olduğu göz önüne alındığında 3 aya kadar vadeli TL mevduat ile arasındaki makas 25.72 puana yükselmiş durumda.

Menkul kıymet, tesis hakkında tebliğde düzenleniyor

Merkez Bankası’nın ihtiyaç ve ticari kredilere yönelik üst limitleri yıllık bileşik referans faiz oranına göre belirlemesi Menkul Kıymet Tesisi Hakkında Tebliğ’de ayrıntılı olarak açıklanıyor. TCMB sitesinde bulunan tebliğin geçici 3’üncü maddesi ticari kredilerde menkul kıymet tesisini şöyle düzenliyor: “GEÇİÇİ MADDE 3 (1) Usul ve esasları Merkez Bankasınca belirlenen menkul kıymet tesisine tabi krediler için kredi faiz/kâr payı oranına göre Merkez Bankasınca belirlenen usul ve esaslar doğrultusunda menkul kıymet tesis edilir. (2) Bu maddenin yürürlük tarihinden 30/12/2022 (dâhil) hesaplama tarihine kadar kullandırılan kredilerden, yıllık bileşik faiz/kâr payı oranı 10/2/2020 tarihli ve 31035 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Bankalarca Ticari Müşterilerden Alınabilecek Ücretlere İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ (Sayı: 2020/4) ile belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde hesaplanarak Merkez Bankasınca ilan edilen yıllık bileşik referans oranın

a) 1,4 ile 1,8 (dâhil) katı arasında olanlar için yüzde 20,

b) 1,8 katından yüksek olanlar için yüzde 90

oranında Türk lirası cinsinden menkul kıymet bloke olarak tesis edilir.” İhtiyaç kredilerine ilişkin düzenleme ise geçici 7’nci maddede yer alıyor ve o da şöyle:

“GEÇİÇİ MADDE 7 – (1) Usul ve esasları Merkez Bankasınca belirlenen menkul kıymet tesisine tabi krediler için kredi faiz/kâr payı oranına göre Merkez Bankasınca belirlenen usul ve esaslar doğrultusunda Türk lirası cinsinden menkul kıymet tesis edilir. (2) Bu maddenin yürürlük tarihinden 29/12/2023 (dâhil) hesaplama tarihine kadar kullandırılan kredilerden, yıllık bileşik faiz/kâr payı oranı, birinci kademede yer alanlar için yüzde 20, ikinci kademede yer alanlar için yüzde 150 oranında menkul kıymet bloke olarak tesis edilir.

(3) İkinci fıkrada belirtilen kademeler 10/2/2020 tarihli ve 31035 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Bankalarca Ticari Müşterilerden Alınabilecek Ücretlere İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ (Sayı: 2020/4) çerçevesinde Merkez Bankasınca ilan edilen yıllık bileşik referans oranının katlarına göre Merkez Bankasınca belirlenir. (4) Tebliğin 6’ncı maddesinin beşinci fıkrası bu madde uygulamasında tatbik edilmez. (5) Tebliğin 6 ncı maddesinin ikinci ve üçüncü fıkrası gereğince gerçek ve tüzel kişi için hesaplanacak Türk lirası mevduat/katılım fonunun toplam mevduat/katılım fonu içindeki payından düşük olanı yüzde 70,00 ve üzerinde olan bankalara bu maddenin ikinci fıkrası uyarınca birinci kademeye göre menkul kıymet tesis oranı tatbik edilmez.”