Sermaye piyasalarında yeni dönem başlıyor

Şebnem TURHAN

Sermaye piyasalarının derinleşmesi ve gelişmesi için Türkiye Menkul Kıymetleştirme Şirketi (TMKŞ) devreye giriyor. Mart 2020’de kurulan ve Türkiye’nin ilk merkezi ihraççı kuruluşu TMKŞ’nin Genel Müdürü Esad Erkam Köroğlu, tüm altyapı ve analiz sistemlerini hazırladıklarını dile getirerek Eximbank, Fibabanka ve Tam Faktoring ile birlikte 2022 yılında varlığa dayalı menkul kıymet ve teminatlı menkul kıymet ihraçlarının başlayacağını duyurdu. TMKŞ, varlığa veya ipoteğe dayalı menkul kıymet ile alacakların bilanço dışına çıkartılmasını hem de teminata dayalı menkul kıymet ihracı ile teminatlı menkul kıymet havuzlarının oluşturulmasını sağlıyor.

Varlığa veya ipoteğe dayalı menkul kıymetleştirme projeleri kredi veren kuruluşlara pozitif sermaye yeterlilik rasyosu ve likidite karşılama oranlarında iyileşme sağlarken, teminatlı menkul kıymetleştirme havuzlarının oluşturulması ise likidite karşılama oranlarını düşürüyor. Bu iki çözüm de kredi veren kuruluşların hem bilançosunu güçlendiriyor hem de yeni kredi verme potansiyelini artırıyor. TMKŞ bu süreçlerde kredi analitik ekibi, kredi veren kurumların analitik ekipleriyle çalışarak kurumların bilançosundaki kredilerin değerini ölçüp ürün geliştirmesine destek oluyor.

Köroğlu ve TMKŞ’nin beyin takımı, kuruluşlarından bugüne geçen süreci ve yaptıkları çalışmaları ilk kez DÜNYA ile paylaştı. Köroğlu, TMKŞ'nin alacakları menkul kıymetleştirilerek kredi/ mevduat oranını düşürülmesi, alacakların bilanço dışına çıkarılması ve karşılığında yatırımcılardan nakit temin edilmesi, alacakların likitleştirilerek risk transferinin yapılabilmesi ve sermaye piyasalarında işlem gören yatırım aracı sayı ve çeşidinin artırılması gibi pek çok amaca hizmet etmek için kurulduğunu vurguladı.

Toplam 14 kişilik alanlarında uzman ekipleriyle kuruldukları günden bu yana bilişim altyapısı başta olmak üzere veri analizi için gerekli tüm sistemleri oluşturmak için çalıştıklarını vurgulayan Köroğlu, altyapı hazırlanınca artık detaylı analizlere başladıklarını belirtti. Köroğlu, her işlerinin şeff af ve standart olduğunun bilinmesinin çok önemli olduğuna dikkat çekerek “1 yıl oldu kurulalı. Kredileri seçebilmek analizini yapabilmek çok önemli. Bunun için olağanüstü altyapıyı oluşturduk. Bunu yaparken tüm yasal mevzuatlara uymamız da gerekiyor. Başta Kişisel Verilerin Korunması Kanunu olmak üzere hiçbir yasal sıkıntımız bulunmuyor. Zaten biz bir vatandaşın kredisini menkul kıymetleştiriyorsak o kişi iyi vatandaştır” diye konuştu.

Müşterinin hiçbir hak kaybı yok

KVKK, Bankacılık Kanunu ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun gözetimindeki şirketlere takılmadan verileri işleyebildiklerini söyleyen Köroğlu, bu işi Türkiye’de sadece kendilerinin yapabildiğini ancak vatandaşın da hiçbir kaygısı olmaması gerektiğini vurguladı. Köroğlu, “Kanuna uygun şekilde altyapıyı kurduk, Müşteriyi hiç etkilemiyor yaptığımız işlem. Müşteriye haber vermiyoruz ama bizim işimiz alacak satmak değil. Bankanın kendi içindeki sistemde belli başlı değişiklikler yapıyoruz. Müşterinin hiçbir hak kaybı yok. Zaten kanunlar da bunu belirliyor” diye konuştu.

Köroğlu, kredisi satılmayıp menkul kıymetlendirildiği izin kredisi menkul kıymetlendirilen vatandaşın çok iyi bir vatandaş olduğunun altını çizerek şöyle devam etti: “Menkul kıymetleştirmek için kurduğumuz sistemde son 7 yılda kredi kartı limiti, borçluluğunun ne kadar artırdığı gibi verilere bakıyor ve inceliyoruz. Mantıklı bir sonuca ulaştığımızda bankaya bildiriyoruz. Bu standartlarda devam edersek bankacılık sisteminde veri menkul kıymetleştirilirse ileride banka bu kişi borcuna sadık ve daha kredibıl müşteri diyecek. Zaten menkul kıymetleştiriyorsa bilin ki iyidir.”

Riskleri azaltıp fonlama maliyetini düşürecek

Körolğu, sistemi yaygınlaştırdıklarını sermaye piyasalarında iş yapma sisteminin tamamen değişeceğini dile getirerek “Banka mevduatla, swap yapmakla uğraşmayacak. Bilançosunu yönetmek için muhteşem ucuz bir araç imkanı gelecek. Bankalar şu an uzun vadeli TL kredi verdiğinde altında döviz swapı koyuyor. Yabancıya verdiğimiz getiriyi TMKŞ’nin sistemini kurarak ve ihraçlar yaparak finans kurumları yurtiçindeki yatırımcılara getiri sağlamış olacak. Banka da hem yabancı para riskinden kurtulacak, hem de daha fonlama maliyetlerini düşürecek. Aynı zamanda hem menkul kıymetleştirme ile finans kurumdaki varlığı sermaye piyasalarına götürüyoruz, elde edilen fonlamayı da yine sermaye piyasalarının içinde değerlendiriyoruz. Böylece iki türlü de sermaye piyasalarını büyütmüş oluyoruz” dedi.

Son dönemlerde piyasalardaki dalgalanmalar nedeniyle bankaların sermaye yeterlilik oranı ve likidite ihtiyacı daha fazla tartışılıyor. TMKŞ’nin çözümleri aslında bu rasyoları finans kurumlarına kendi içlerinde çözme şansı da veriyor. Köroğlu, kendileri bu şekilde planlamasa bile zamanlamanın çok yerinde olduğuna dikkat çekerek, kurdukları yapıda yatırımcılara yaptıkları menkul kıymetin anlık değişimi ve gelişimini de izleme şansı verdiklerini söyledi. Bu işin ne kadar şeff af yapıldığı konusunda hiçbir soru işareti kalmaması için kendilerinin de denetlendiğine işaret eden Köroğlu, satılan menkul kıymetlerin borsaya da kote olacağını ve alınıp satılma imkanı sağlanacağını dile getirdi.

Hangi tarz ihraç istenirse kriter ona göre değişecek

Faktoring şirketlerinin fonlama maliyetinin azaltılmasının yolunun da TMKŞ'den geçtiğini söyleyen Köroğlu, "Yaptığımız detaylı analizler sonucunda bir modelleme yaptık. Analizi ürettik ve karşılıksız oranını daha aşağıya çekebildik. Böylece yatırımcıya şirketin riskini getirmiyorum. Analiz ettiğimiz oluşturduğumuz paketle yatırımcıya gidiyoruz ve kurum riski aradan çıkıyor. Teminat defteri oluşturunca her bir ödeme ve borçluluk anında işleniyor. Zaten anlık olarak paketteki kıymetlerin değişimini kontrol edebiliyor. Biz ayrıca bir robot daha oluşturuyoruz ve stres testi yapıyoruz varlıklara” dedi. Oluşturdukları sistemin her yeni kritere göre de çalışacağını vurgulayan Köroğlu, yeşil ihraç, kadın girişimciyi destekleme için ihraç gibi konularda da sadece kriter değişikliğiyle paketler oluşturulabileceğine dikkat çekti.

İlk özel banka Fibabanka oldu

Fibabanka, Türkiye Menkul Kıymetleştirme Şirketi’nin desteğiyle sermaye piyasalarına yeni bir ürün sunacak. Fibabanka, Türkiye’de ilk defa Türkiye Menkul Kıymetleştirme Şirketi’nin (TMKŞ) desteği ile gerçekleştirilecek olan Varlığa Dayalı Menkul Kıymet ihracını yaparak sermaye piyasalarının derinleşmesine katkı sağlamayı hedefl iyor. Fibabanka, finansal piyasalar için örnek teşkil edecek olan kredi satış işlemi (true-sale) niteliğindeki Varlığa Dayalı Menkul Kıymet ihracını gerçekleştirmek amacıyla, TMKŞ ile birlikte yürüttüğü projeyi tamamladı. Bu projede; TMKŞ’nin sağladığı ürün geliştirme, kredi analitik, bilgi teknolojileri altyapısı ve fon operasyonu hizmetlerinden faydalanıldı. Proje kapsamında geliştirilen üründe, yatırımcılar Fibabanka tarafından kullandırılmış aktif kalitesi ve ödeme performansı yüksek bireysel kredilerin nakit akış performansından doğacak olan risk ve getiriyi üzerine alabiliyor. Bir başka deyişle, yatırımcı bu ürünü satın aldığında yatırımcının getirisi söz konusu ihraca dayanak olan kredi portföyünün geri ödeme performansına bağlı oluyor. Böylece, Türkiye’de ilk defa hem ikincil kredi piyasasının oluşumuna hem de kredi riskinin transferine olanak sağlanıyor. Fibabanka A.Ş. Genel Müdürü ve Yönetim Kurulu Üyesi Sn. Ömer Mert konuyla ilgili değerlendirmede bulundu: “Yatırımcı açısından TMKŞ’nin desteği ile Sermaye Piyasalarımıza direkt olarak kredi risk transferine olanak sağlayan ilk banka olmaktan dolayı gururluyuz. Türk bankacılık sektöründe ilklerle anılan yenilikçi bir banka olarak geliştirdiğimiz bu ürün ile Türkiye’de öncü olmaktan ayrıca büyük mutluluk duyuyoruz.”

Eximbank’tan 1 milyar liralık ihraç geliyor

Türkiye Menkul Kıymetleştirme Şirketi’nin ilk müşterilerinden biri Eximbank. Eximbank, teminatlı menkul kıymet ihracı gerçekleştirecek. Bunun da yeni yılın ilk ayında yapılması planlanıyor. Teminatlı menkul kıymet ihracı için öncelikle teminat defterleri kurulması ve yönetilmesi sağlanıyor. İhraç edilmek istenilen krediler belli kriterlerde analiz edilerek şirket içinde oluşturulan teminat defterine kayıt ediliyor. Ve her ödeme veya yeni borç anlık olarak bu havuzdaki değerlere de yansıyor. Bilançodaki varlıkların teminat gösterilerek yeni bir likidite imkanı sunulurken ihraççının da kredi verme potansiyelinin artırılması hedefl eniyor. Varlıklar da bilançodan çıkarılmadığı için ihraççının bilançosunda da iyileşme sağlanıyor. Eximbank ile sevk öncesi ihracat kredilerinin ihracı için hizmet veriliyor. 6 bankanın 1 milyar TL'lik sevk öncesi ihracat kredisi teminat defterine kaydedildi. Bu krediler hem teminat mektunu ile teminatlı hem de rehnedilemez, haczedilemez varlıklar. Yatırımcının aldığı risk Eximbank ve 6 bankanın ifl as riski. TMKŞ Genel Müdürü Köroğlu, Eximbank’ın böylece ilk kez Merkez Bankası hariç bir TL fonlamaya sahip olacağını dile getirerek “İlk defa Türkiye’de kurum Türk piyasalarında varlık teminatlı menkul kıymet ihraç ederek ihracatçıya verdiği krediyi buradan fonlamış olacak. Teminata 6 tane banka üzerinden kullandırmış olduğu sevk öncesi ihracat kredisi koyuyor. 1 milyar TL krediyi teminat gösteriyor ve biz tüm sistemi çalıştırıyoruz. Bu 1 milyarlık teminata karşılık 750 milyon borçlanma yapacak. Bunu yaptıktan sonra yurtdışında borçlanma yapmayı düşünüyoruz. Uluslararası kurumlardan alınan kredilerle yurtdışındaki yatırımcılara ihraca çıkmak istiyoruz” dedi.

Tam Faktoring de ihraç için sırada

Tam Finans Faktoring CEO’su Hakan Karamanlı, TMKŞ ile yürüttükleri projenin faktoring şirketlerinin kısa vadeli ve yüksek maliyetli borçlanma maliyetlerini düşürmesini öngördüklerini dile getirdi. TMKŞ ile yaptıkları projeyle faktoring şirketlerine sermaye piyasalarındaki bakışın değişebileceğini umduklarını belirten Karamanlı, kurgulanan teminat havuzunda en iyi kalitedeki alacaklarının bulunacağını ve buna güvenerek yatırımcıların kendileriyle çalışma vadelerini ileri atabileceğini belirtti. Ayrıca fonlama seçeneklerini de bu sistemin artıracağını söyleyen Karamanlı, TMKŞ ile çalışmakta öne çıkma nedenlerini ise şöyle anlattı: “Kurulması planlanan teminat havuzunun analitik yapılarla desteklenmesi ve iyi yönetilmesi, raporlanması, denetlenmesi gerekiyordu. Bunu kurabilecek yeteneğimiz olduğu için de faktoring şirketleri arasında öne çıktı. Şirketimizde yapılan işlemlerin yüzde 70’ine insan eli değmiyor. O nedenle kurulması planlanan mekanizmalar zaten bizde vardı. Teminatları sınırlayarak içeri alıyorduk. Altyapı bizde hazırdı bu altyapıyı TMKŞ ve Kredi Kayıt Bürosu ile platforma taşıdık.” Karamanlı, sistemin fonlamada vadeyi uzatabileceğini ve henüz Türkiye sermaye piyasalarında bulunmayan ürünlerde öncü olmanın çok önemli olduğuna dikkat çekerek hazırlıkları iki aya tamamlamak istediklerini kaydetti. Şubat sonu mart başı gibi Sermaye Piyasası Kurumu’na başvuracaklarını dile getiren Karamanlı, SPK’dan da bu işin önü açılırsa diğer faktoring şirketlerinin de arkalarından geleceğini ifade etti.

Hangi varlıklar VİDMK dayanağı olabilir?

● Bankaların ve finansal şirketlerin tüketici ve ticari kredilerinden kaynaklanan alacakları
● Finansal kiralama sözleşmelerinden doğan alacaklar
● TOKİ'nin gayrimenkul satışından kaynaklanan taksitli ve sözleşmeye bağlanmış alacakları.
● Finansal kuruluşlar hariç mal ve hizmet üretimi faaliyetinde bulunan anonim ortaklıkların müşterilerine yaptıkları faturalı satışlardan kaynaklanan senede veya teminata bağlanmış ticari alacakları
● Fon portföyünde yer alan varlıklardan elde edilen nakdin değerlendirilmesi amacına yönelik yapılan üç aydan kısa vadeli mevduat, katılım hesabı, ters repo işlemleri, para piyasası fonları, kısa vadeli borçlanma araçları fonları ve Takasbank para piyasası işlemleri.
● Banka veya İFK tarafından yurtiçinde veya yurtdışında ihraç edilmiş teminatlı menkul kıymetler
● Sermaye Piyasası Kurulu'nca uygun görülecek diğer varlıklar