Petrol piyasası çöktü!

Hilal SARI

Küresel petrol fiyatları dünya genelinde giderek tam doluluk seviyesine ulaşan depolama kapasitesi nedeniyle tarihinin en sert günlük düşüşünü yaşadı.

Batı Teksas Petrolü (WTI) mayıs vadelileri yüzde 300'ün üzerinde -40,32 dolara kadar geriledi. Bu, WTI fiyatında Mart 1946’da başlayan resmi veri tarihinin en dip düzeyi. Brent petrol ise (haziran vadelileri) yüzde 9'un üzerinde düşüşle 25,37 dolara kadar geriledi.

Analistlere göre hedge fonlar bunu bir alım fırsatı olarak görüyor ve fiyatların koronavirüs önlemlerinin kademeli olarak gevşetilmesine paralel, dipten dönüş yapacağını varsayıyor. Öte yandan depolama kapasitesindeki kısıtlar, petrol fiyatlarının kısa vadede çok güçlü bir yükseliş yaşayabilmesi önünde en büyük engel.

Batı Teksas Petrolü (WTI) mayıs vadelileri haftanın ilk işlem gününde TSİ 18:30’da yüzde 43’lük düşüşle 10,01 dolara kadar düşmüş, 22 yılın en düşük düzeyine inmişti. Brent petrol ise (haziran vadelileri) yaklaşık yüzde 7’lik düşüşle 25,97 dolara kadar geriledi.

Vadeler arası makas açılıyor

Ancak tarihte neredeyse hiç yaşanmamış bir durum yaşanıyor ve petrol vadelileri arasındaki fiyat farkı makası daha önce hiç olmadığı kadar açılıyor. WTI’da mayıs vadelilerinde gün içinde yaşanan düşüş yüzde 41 düzeyindeyken, haziran vadelilerinde düşüş yüzde 12 civarında gerçekleşti. Reuters petrol analizine göre mayıs işlemlerinde 65 bin vadeli kontrat el değiştirirken, haziran için bu sayı 365 bin.

İş Yatırım/Manukyan: Petrolde malı alması için alıcıya para teklif ediliyor

İş Yatırım Küresel Piyasalar Direktörü Şant Manukyan vadeler arasındaki farkı ve fiyatların eksiye düşmesini şöyle açıklıyor: “Fiziki teslimat istemiyorsunuz (deponuz yok vs) ve elinizdeki malı alması için karşınızdakine para teklif ediyorsunuz demek. Haziran kontratta 22 dolar OPEC dibine denk düşüyor. Takip etmemiz gereken destek de artık burası.”

Manukyan’a göre şimdi daha önemli olan “yüksek getirili tahvil piyasasında defaultlar olup olmayacağı, ne kadarlık kredinin silineceği, hangi fonların sıfırlandığı..” diyor ve doğalgaz piyasasının da bu durumdan doğrudan etkileneceği değerlendirmesini yapıyor.

OPEC+ kesintileri çare değil

Price Futures Group kıdemli piyasa analisti Phil Flynn, “Asıl sorun piyasayı kurtarmak için gelen süvarinin (OPEC+ arz kesintilerinin) zamanında yetişemeyecek olması. Şu anda kimse petrol istemiyor veya petrole ihtiyaç duymuyor” değerlendirmesini yapıyor.

Rystad Energy Petrol Piyasaları Direktörü Bjornar Tonhaugen ise “ABD’nin Cushing eyaletindeki depolama kapasitesinde kalan 21 milyon varillik alan gelecek haftalarda giderek tam kapasiteye ulaşacak” diyor.

Hedge fonlarda dönüş umudu

Küresel enerji piyasaları analisti John Kemp, Reuters için dün kaleme aldığı köşe yazısında “Hedge fonlar ham petrolün dipten döneceği görüşünde” diyor ve hedge fonların ve diğer varlık yönetimi şirketlerinin 14 Nisan ile biten haftada 29 milyon varil petrol vadeli ve opsiyon alımı yaptığını belirtiyor. Mart ayından bu yana petrol pozisyonlarında bir artış olduğunu vurgulayan Kemp’in paylaştığı verilere göre son 11 haftada portföy yöneticileri 668 milyon varil petrolü elden çıkarırken, son üç haftadaki alımlar 83 milyon varile geldi. Fonlar sadece geçen hafta NYMEX ve WTI petrollerinde sırasıyla 24 ve 8 milyon varil net alım yaptı.

Yakıtta yükseliş daha zor

Ham petrol fiyatlarının yeniden yükseleceğine ilişkin beklentiler güçlense de yakıt fiyatlarına ilişkin pozisyonlarda yeterince giriş yok. Yakıtın büyük hacimlerde depolanmasının daha zor ve daha pahalı olduğuna da dikkat çeken Kemp, bu durumu yakıt fiyatlarında yükselişin hızlı olmayacağına yoruyor ve şunları söylüyor: “Ham petrolün aksine, benzin, dizel ve motorin fiyatları baskı altında kalmaya devam ediyor.”

Borsaları da aşağı çekiyor

Petrolde yaşanan rekor düşüşler başta Wall Street olmak üzere tüm dünyada enerji şirketleri için görünümü kötüleştirerek borsaları da aşağı çekiyor. Geçen haftayı Gilead’ın remdesivir ilacının yarattığı iyimserlikle yükselerek kapatan ABD borsaları, WTI’daki düşüş nedeniyle bu hafta kırmızıda açıldı. Credit Suisse Securities ABD hisse stratejisti Jonathan Golup, “Analistlerin muhtemelen küresel ekonomik karantinaların şirket sonuçları üzerindeki etkisini hafife aldığını” söylüyor.

Tahvil piyasalarında da yatırımcılar önümüzde zor günler olduğuna işaret eden bir hareket içinde. Cuma günü yüzde 0,656 düzeyinde olan 10 yıllık ABD tahvili getirileri, pazar günü 0,6179 düzeyine çekildi. Yıl başında ise bu tahvilin getirisi yüzde 1,9 düzeyindeydi.

Uzmanlar uyarmıştı: Henüz dibi görmemiş olabiliriz

DÜNYA’ya konuşan ekonomist Arda Tunca, petroldeki şok düşüşü saat 18:30 itibariyle şöyle yorumladı:

"Petrol fiyatının düşüşü pek çok ekonomi için olumlu gibi algılansa da petrol üreticisi ülkeler için de son derece olumsuz bir gelişme. Arzın ve talebin bir anda çöktüğü bir durumda petrol fiyatlarının düşüşünden kimse faydalanamıyor. Çünkü, az sayıda istisna haricinde sanayiler durmuş durumda. Kriz zamanlarında, petrol depolaması ve bu hizmeti veren şirketler ayrı bir öneme sahip olurlar. Depolama hizmetleri karadan deniz üzerindeki petrol tankerlerine de kayar. Nitekim, bugün de aynı durumu yaşıyoruz. Havayolu şirketlerinin uçakları nasıl ki hava alanlarında park edilmiş durumdaysa, petrol de karada ve denizde depolarda duruyor. Bu şartlar altında, üretim yapmanın bir anlamı da yok. Tarihin en büyük üretim kısıntısına rağmen petrol fiyatlarının toparlayamadığı bir noktadayız. Petrol üreten ülke ekonomilerinin yaşadıkları hasarı büyütmemeleri için daha fazla kesintiye gitmek yönünde kararları oluşabilir. Fakat, böylesine bir talep yetersizliği karşısında daha fazla kısıntının dahi fiyatlardaki düşüşü engelleyip engelleyemeyeceği şüpheli. Petrol fiyatını belirleyecek tek şey, küresel üretimin, yani petrol talebini tetikleyecek unsurun ne zamandan itibaren normalleşmeye başlayacağı. Bu koşullar altında, görülebilecek en düşük seviye dahi henüz görülmemiş olabilir. Maalesef ki düşük petrol fiyatı bu koşullar altında hiçbir ekonominin işine yaramıyor."

Rusya’dan yerli şirketlere üretimi “yüzde 20 kıs" çağrısı

Rusya Enerji Bakanlığı, ülkedeki petrol üreticilerinden petrol arzını şubattaki ortalama üretim seviyelerinden yaklaşık yüzde 20 oranında kısmalarını istedi. Reuters'a konuşan kaynaklara göre Rusya bu adımı atarak OPEC+ ülkelerinin petrol kesintisi anlaşması çerçevesindeki üretim azaltma yükümlülüklerini yerine getirmiş oldu. OPEC+ grubu arz fazlasını engellemek için mayıs ve haziranda günlük toplam 9.7 milyon varil üretim kesintisine gitmek için anlaşmışlardı. ABD ve Norveç gibi OPEC+'ın bir parçası olmayan diğer ülkeler de katılırsa, toplam küresel petrol kesintisi günlük 20 milyon varili bulabilir.