Merkez Bankası'ndan bir hamle daha: ROM oranı yüzde 10'a düşürüldü
Yabancı para cinsi mevduatlarda zorunlu karşılık oranlarını 2 puan artıran Merkez Bankas, TL zorunlu karşılıkların döviz olarak tesis edilmesi opsiyonunda sunduğu oranı yüzde 20'den yüzde 10'a düşürdü. Bu oran 1 Ekim 2021 tarihinde sonlandırılacak.
Merkez Bankası, parasal aktarım mekanizmasının etkinliğinin artırılması amacıyla, Türk lirası zorunlu karşılıkların döviz cinsinden tesis edilmesi imkânını (Rezerv Opsiyon Mekanizması - ROM) azami oranı yüzde 20’den yüzde 10’a düşürdü. Açıklamada, kararın 1 Ekim 2021 tesis tarihinde sonlandırılacağı bildirildi.
Rezerv Opsiyonu Mekanizması Nedir? Nasıl Çalışır?
Rezerv Opsiyonu Mekanizması (ROM), bankaların TCMB’de tutmak zorunda oldukları Türk lirası zorunlu karşılıkların belirli bir yüzdesini döviz (dolar ve/veya euro) ve standart altın cinsinden tesis edebilmelerine imkân tanıyan bir uygulamadır. ROM ile bankalara Türk lirası likidite gereksinimlerini karşılamak için döviz varlıklarını belli oranlarda kullanabilme imkânı sunulmaktadır. Böylelikle bankalar, Türk lirası zorunlu karşılıkları tesis etmede esneklik kazanmakta ve gönüllü olarak Merkez Bankasında döviz rezervi biriktirmektedir. Otomatik dengeleyici olarak çalışması beklenen ROM, sermaye akımlarının yurt içi piyasalarda oluşturduğu döviz kuru oynaklığını düşürmekte ve bu nedenle faiz koridoruna olan ihtiyacı kısmen azaltmaktadır. Bu imkânın hangi ölçüde kullanılabileceğine dair üst limitler Rezerv Opsiyonu Oranı (ROO) ile belirlenmektedir. Türk lirası zorunlu karşılıkların her birimi için tesis edilebilecek yabancı para veya altın karşılığını belirleyen katsayılar ise Rezerv Opsiyonu Katsayısı (ROK) olarak tanımlanmıştır. Bankaların bu imkândan hangi ölçüde yararlanacakları (optimal kullanım oranı) bankaların sağlayabildiği yabancı para kaynak miktarına ve imkânı diğer fonlama araçlarıyla kayıtsız bırakan marjinal ROK değerine (eşik ROK) bağlı olarak değişecektir. Eşik ROK ise temel olarak yabancı para ve Türk lirası kaynakların göreli maliyetlerine bağlıdır.
TCMB'den yapılan duyuru şöyle:
"Parasal aktarım mekanizmasının etkinliğinin artırılması amacıyla;
Türk lirası zorunlu karşılıkların döviz cinsinden tesis edilmesi imkânı azami oranı yüzde 20’den yüzde 10’a düşürülmüştür. Söz konusu imkân 1 Ekim 2021 tesis tarihinde sonlandırılacaktır.
Döviz cinsinden mevduat/katılım fonuna uygulanan zorunlu karşılık oranları tüm vade dilimlerinde 200 baz puan artırılmıştır.
Alınan bu kararla, ilk aşamada Türk lirası cinsinden zorunlu karşılık tesislerinin 13,2 milyar TL, döviz cinsinden zorunlu karşılık tesislerinin yaklaşık 2,7 milyar ABD doları tutarında artması beklenmektedir. Ayrıca,
25 Haziran 2021 tarihinde yabancı para mevduat/katılım fonu hesaplarında bulunan ve bu tarihten sonra Türk lirası mevduat/katılım fonuna dönüşen tutarların zorunlu karşılık yükümlülüğünden muaf tutulmasına,
Türk lirası cinsinden tesis edilen zorunlu karşılıklara, bankacılık sistemindeki toplam mevduat/katılım fonu içinde Türk lirasının payını artırıcı yönde ilave faiz/nema uygulanmasına karar verilmiştir.
Söz konusu değişiklikler, tesisi 6 Ağustos 2021 tarihinde başlayacak olan 19 Temmuz 2021 yükümlülük döneminden itibaren geçerli olacaktır.
Uygulamaya ilişkin ayrıntılar şöyle:
1. Türk lirası zorunlu karşılıkların döviz cinsinden tesis edilmesi imkânı azami oranı, tesisi 6 Ağustos 2021 tarihinde başlayacak olan 19 Temmuz 2021 yükümlülük döneminden itibaren geçerli olmak üzere yüzde 20’den yüzde 10’a düşürülmüştür. Söz konusu imkân, tesisi 1 Ekim 2021 tarihinde başlayacak olan 17 Eylül 2021 yükümlülük döneminden itibaren yüzde 0’a indirilerek sonlandırılacaktır.
2. Döviz cinsinden mevduat/katılım fonuna uygulanan zorunlu karşılık oranları, tesisi 6 Ağustos 2021 tarihinde başlayacak olan 19 Temmuz 2021 yükümlülük döneminden geçerli olacak şekilde tüm vade dilimlerinde 200 baz puan artırılmıştır.
3. 25 Haziran 2021 tarihinde mevcut olan zorunlu karşılığa tabi mevduat/katılım fonu dikkate alınarak;
a. Yabancı para mevduat/katılım fonundan 1 ay ve daha uzun vadeli Türk lirası mevduat/katılım fonuna dönüşen tutar vadeli Türk lirası hesabında kaldığı sürece zorunlu karşılık yükümlülüğünden muaf tutulacaktır.
b. Türk lirası cinsinden tesis edilen zorunlu karşılıkların, madde (3.a)’daki tutarın Türk lirası mevduat/katılım fonuna uygulanan en yüksek zorunlu karşılık oranı ile çarpılmasıyla bulunan tutar kadar olan kısmına yüzde 19 oranında faiz/nema ödenecektir.
4. Madde (3.b)’de belirtilen tutar dışında kalan Türk lirası cinsinden tesis edilen zorunlu karşılıklara aşağıdaki tabloda gösterildiği şekilde her iki koşulun aynı anda sağlanması şartıyla kademeli olarak ilave faiz/nema uygulanacaktır.
Gösterge 1: Yükümlülük hesaplama tarihinde yabancı para mevduat/katılım fonunun toplam mevduat/katılım fonuna oranı
Gösterge 2: 25 Haziran 2021 tarihinden yükümlülük hesaplama tarihine kadar yabancı para mevduat/katılım fonundan 1 ay ve daha uzun vadeli Türk lirası mevduat/katılım fonuna dönüşen ve vadeli Türk lirası hesabında kalmaya devam eden tutarın, 25 Haziran 2021 tarihindeki yabancı para mevduat/katılım fonu tutarına oranı
|
Gösterge 1 |
Gösterge 2 | Türk Lirası Zorunlu Karşılık Faiz Oranı* |
|
Koşulların sağlanamaması durumunda |
%13,5 | |
|
25 Haziran 2021 tarihine göre en az %5 gerileme |
en az %5 | %15 |
|
25 Haziran 2021 tarihine göre en az %15 gerileme |
en az %15 | %17 |
|
≤ %40 |
en az %20 | %19 |
5. Türev işlemler vasıtasıyla yabancı para mevduat/katılım fonu azalışı ile yurt dışına çıkarılan veya yurt dışından gelen yabancı para mevduat/katılım fonu azalışı/artışı hesaplamalarda dikkate alınmayacaktır.
6. Uygulama kapsamında ihtiyaç duyulan veriler 19 Temmuz 2021 tarihli zorunlu karşılık yükümlülük döneminden itibaren raporlanacaktır. Uygulamaya ilişkin usul ve esaslar konusunda Zorunlu Karşılıklar Uygulama Talimatında detaylı bilgilendirme yapılacaktır.
