Mahfi Eğilmez: Türkiye, Trump fırsatını yine kaçırdı!

İktisatçı Mahfi Eğilmez, “Trump Vergilerinin Finans Piyasalarına Etkisi” başlıklı yazısında, geçen hafta Trump’ın açıkladığı ülkelere yönelik gümrük vergilerindeki artışın borsalarda yarattığı türbülansı değerlendirdi.

Piyasalarda 'Trump' türbülansı: Borsa İstanbul'a da yansıdıBorsa Haberleri

Borsa İstanbul’da da görülen düşüş için Eğilmez, Türkiye’nin “görece” düşük oranlı vergiler nedeniyle avantajlı konumda olduğunu ancak iç gündemin etkisiyle “dünyadan pozitif olarak ayrışabilecekken, yakın geçmişte defalarca tekrarladığı gibi, iç siyaset uğruna yine fırsat kaçırdı” dedi.

İşte Eğilmez’in yazısı:

"Trump’ın “Kurtuluş Günü” (liberation day) olarak ilan ettiği 2 Nisan’da ABD’nin dış ticaret ilişkisinde olduğu ülkelere karşı uygulayacağı standart ve ek gümrük vergisi oranlarını ve bazı mallara hangi ülkeden ithal edilirse edilsin uygulayacağı gümrük vergisi oranlarını ilan etmesinden sonraki 3 işgünü içinde finansal piyasalarda ciddi gerilemeler yaşandı. Standart gümrük vergisi oranı olarak belirlenen yüzde 10 oranındaki vergiler 5 Nisan’da yürürlüğe girdi, bugünden başlayarak uygulamaya yansıyacak. Ülkelere göre farklı oranlar içeren ek gümrük vergileri de çarşamba günü yürürlüğe giriyor.

Karşılık verildi

Başta Çin ve Avrupa Birliği olmak üzere, özellikle standart oranların üzerinde ek vergi uygulamasıyla karşılaşan ülkeler misilleme uygulayarak ABD’den yapılacak ithalata aynı oranlarda gümrük vergisi koyarak karşılık vereceklerini açıkladılar.

Bu karşılıklı hamlelerin, iki dünya savaşı arasındaki benzer uygulamaların yarattığı sonuçlar gibi dünya ticaretinde ciddi daralmalara yol açması beklendiği için finans piyasalarında düşüşler yaşandı.

Wall Street tepe taklak

Dow Jones Industrial Endeksi (Dow Jones Industrial Endeksi; ABD’de borsalarda işlem gören önde gelen 30 sanayi şirketini kapsayan borsa endeksidir. 1896’dan beri yayınlanan ve en çok izlenen endekslerden birisidir. Amazon, Apple, Boeing, Coca Cola, Disney, Honeywell, IBM, Johnson & Johnson, McDonald’s, Microsoft, Nike, Procter & Gamble, Visa, Wallmart gibi 30 adet dünyaca tanınmış şirketin hisse senetleri kapsamı içindedir) 2 Nisan sabahı 42.284 iken 4 Nisan Cuma gününü 38.275 düzeyinde tamamladı. Bu, yüzde 9,5 oranında bir düşüşü ifade ediyor.

Nasdaq 100 Endeksi (Nasdaq 100 Endeksi; New York’taki teknoloji borsası olan NASA’da işlem gören ABD kökenli100 büyük teknoloji şirketini kapsayan bir endekstir. Kapsamı içinde Apple, Google, IBM, Neftli, Amazon, Tasla, Microsoft, Facebook, Twitter gibi dünyaca bilinen şirketlerin hisseleri yer almaktadır) son haftalarda düşüş eğilimindeydi. 2 Nisan’da 19.554’e gelmişti, Trump’ın gümrük vergileri açıklamasıyla 5 Nisan’da, haftayı, 17.398 düzeyinde tamamladı. Bu da üç gün içinde yüzde 8,3 oranında bir düşüşü ifade ediyor.

S&P 500 Endeksi (S&P 500 Endeksi; 500 büyük Amerikan şirketinin hisse senetlerinin değerlerini gösteren bir borsa endeksidir. Bu endekste yer alan 500 şirketin hisseleri ABD hisse senetleri piyasasının yaklaşık dörtte üçünü kapsamaktadır.) 2 Nisan’da 5.663 düzeyindeydi 5 Nisan’da yüzde 10,4 oranındaki düşüşle 5.074 düzeyine geriledi.

Dolar değer kaybetti

ABD borsalarında yaşanan bu düşüşler doların yabancı paralar karşısındaki değerine de düşüş olarak yansıdı. Dolar Endeksi (Dolar Endeksi (DXY); Doların, ABD’nin 6 büyük ticaret ortağı paralarına göre (Pound, Euro, Yen, Kanada Doları, İsveç Kronu ve İsviçre Frangı) değerini ölçen bir endekstir. Endeks 100 ise Dolar bu paralara karşı eşit düzeyde demektir. 100’ün üstü doların aşırı değerli, 100’ün altı doların aşırı değersiz olduğunu gösterir.) 2 Nisan günü 103,978 idi. 3 Nisan’da 101,948’e düştü. Sonrasında biraz toparlandıysa da haftayı 102,612 düzeyinde tamamladı. 2025 yılı başında 109,393 düzeyinde olan endeks, daha o zamanlarda Trump’ın açıklamalarıyla değer kaybetmeye başlamıştı. 

Borsalarda düşüş dünyaya yayıldı

Borsalardaki düşüş ABD ile sınırlı kalmadı, küresel etkiler yarattı. Trump yönetiminin ek vergiyle birlikte yüzde 30 gümrük vergisi uygulayacağı Almanya’nın DAX Endeksi (DAX Endeksi; Almanya’nın en önemli 30 şirketini kapsayan hisse senetleri endeksidir. Bir şirketin hisse senetlerinin bu endekste yer alması için hisselerinin en az yüzde 33’ünün borsada yer alıyor olması gerekir.) 2 Nisan günü 22.274 düzeyindeyken 5 Nisan akşamında yüzde 7 oranında bir gerilemeyle 20.709 düzeyine indi.

Trump’ın ek vergiyle birlikte yüzde 54 oranında gümrük vergisi uygulanacağını açıkladığı Çin’in Şangay Kompozit Endeksi (Şangay Kompozit Endeksi, Şangay Menkul Kıymetler Borsası’nın endeksidir. Endeks, Şangay Borsasında alım satım konusu olan şirket hisse senetlerini kapsar.) 2 Nisan’da 3.343 düzeyindeyken haftayı yüze 7,6 oranında bir düşüşle 3.092 düzeyinde kapattı. Ek vergiye birlikte ABD’nin yüzde 34 gümrük vergisi uygulayacağı Japonya’nın Nikei 225 Endeksi (Nikei 225 Endeksi; Tokyo Menkul Kıymetler Borsasında en fazla işlem gören 225 şirketin hisse senetlerini kapsayan borsa endeksidir.) 2 Nisan’da 35.243 düzeyinden yüzde 11 dolayında değer kaybıyla 5 Nisan akşamı 31.370 düzeyine geriledi. Çeşitli ülkelerdeki borsalarda yaşanan değer kayıpları örneklerini çoğaltmak mümkün.

Borsa İstanbul’da Trump etkisi

İstanbul Menkul Kıymetler Borsası da değer kaybı yaşayan borsalar arasında yer alıyor. Bununla birlikte BIST 100 Endeksindeki (BIST 100; İstanbul Menkul Kıymetler Borsasındaki en büyük 100 şirketin hisse senetlerinden oluşan bir endekstir.) değer kaybı, diğer ülke borsalarındaki değer kayıpları gibi Trump vergilerinden ziyade iç siyasetteki gelişmelerden kaynaklanıyor. 17 Mart günü 10.862 düzeyinde olan endeks Ekrem İmamoğlu’nun diplomasının iptaliyle düşmeye başlamıştı. İmamoğlu’nun gözaltına alınması, tutuklanması ve bu olaylara karşı protesto ve boykotların gelişmesiyle düşmeye devam eden endeks yüzde 12’den fazla değer kaybıyla 2 Nisan günü 9.523’e kadar gerilemişti. 5 Nisan akşamı BIST 100 Endeksi 9.380 düzeyindeydi.

Fırsat kaçtı

Trump yönetiminin Türkiye’ye uyguladığı gümrük vergisinin yüzde 10 oranında (en düşük düzeyde) olması aslında borsa için olumlu bir gelişmeydi ve eğer iç siyasetin yarattığı olumsuz ortam olmasa BIST 100 Endeksinin Trump yönetiminin vergi kararından etkilenmemesi hatta olumlu etkilenmesi beklenirdi.

Özetle söylemek gerekirse Türkiye, Trump yönetiminin gümrük vergisi uygulaması nedeniyle dünyadan pozitif olarak ayrışabilecekken, yakın geçmişte defalarca tekrarladığı gibi, iç siyaset uğruna yine fırsat kaçırdı."

Stratejist Hakan Akbaş: Ek vergiler Türk ihracatçısına ABD ve AB'de fırsat yaratabilirEkonomi

2. Dünya Ticaret Savaşı fiilen başladı: Türkiye için fırsat!Küresel Ekonomi