Avrupa’nın para birimi Euro 26 yaşında

Avrupa Birliği (AB) ülkelerinde kullanılan Euro para birimi zor ekonomik koşullar altında 26'ncı yılına girdi.

AB üyesi 27 ülkenin 20'sinin resmi para birimi olarak kullanılan Euro, 1999'da muhasebe ve elektronik ödemeler için kaydi olarak yürürlüğe girmişti. Bu tarihte Euro, dünya finans piyasalarına tanıtılarak giriş yapmıştı.

3 yıllık bir geçiş sürecinin ardından günlük yaşamda tedavüle sokulan Euro, 1 Ocak 2002 tarihinde banknot ve bozuk para olarak piyasaya sürülmüş ve günlük işlemlerde kullanılmaya başlanmıştı.

Halihazırda Euro’yu, Almanya, Avusturya, Belçika, Estonya, Finlandiya, Fransa, Hollanda, İrlanda, İspanya, İtalya, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY), Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Malta, Portekiz, Slovakya, Slovenya, Yunanistan ve Hırvatistan olmak üzere 20 AB üyesi ülke kullanıyor.

"Euro Bölgesi" olarak adlandırılan bu ülkelerin para politikası, Avrupa Merkez Bankası (ECB) ve üye ülkelerin merkez bankalarından oluşan "Euro Sistemi" tarafından idare ediliyor.

Frankfurt merkezli ECB'nin görevi, para birimi olarak Euro’yu kullanan AB üyesi ülkelerden oluşan Euro Bölgesi’nde fiyat istikrarını sağlamak olarak tanımlanıyor.

Birinci görevi, enflasyonun orta vadede yüzde 2'yi aşmamasını sağlayarak Euro Bölgesi’nde fiyat istikrarını korumak olan ECB, faiz oranlarını harcamaları caydırmak için yükselterek ya da tüketimi teşvik etmek için düşürerek fiyat artışını kontrol ediyor.

ECB faiz oranı kararları, yönetim kurulunun 6 üyesi ve 20 üye ülkenin ulusal merkez bankası başkanlarından oluşan bankanın yönetim konseyi tarafından alınıyor.

Konsey, her 6 haftada bir ekonominin ve para biriminin durumunu değerlendirmek ve para politikası stratejisine karar vermek üzere ayda 2 kez ECB'nin merkezinde toplanıyor.

Euro Bölgesi bankalarını denetlemek, mali sistemi izlemek, Euro banknotları basmak, kartla veya çevrim içi olarak Euro ile güvenli ödeme yapılmasını sağlamak ve kripto varlıklarını araştırmak da ECB'nin diğer sorumlulukları arasında bulunuyor.

Euro’yu Avrupa'da yaklaşık 350 milyon kişi kullanıyor

Euro, ABD dolarından sonra dünyanın en önemli ikinci para birimi olarak bilinirken, Euro’yu Avrupa’da yaklaşık 350 milyon kişi kullanıyor.

Avrupa Para Birimi, "ekü" ve "euro" olarak da adlandırılan Euro, çeşitli renk ve boyuta sahip 5, 10, 20, 50, 100, 200 ve 500 olmak üzere 7 farklı banknot ve 1, 2, 5, 10, 20, 50 sent ile 1 ve 2 Euro metal para olarak tedavülde.

En yüksek değere sahip olan 500 Euro’luk banknotların basımı, terörün finansmanına ve kara para aklamaya karşı mücadele nedeniyle 2019 yılında durduruldu.

Günlük yaşam ve alışverişte kullanılamamasına rağmen 500 Euro’luk banknotlar banka hesaplarına yatırılabiliyor ve bankalardan değiştirilebiliyor.

Danimarka dışındaki bütün AB ülkelerinin, gerekli kriterleri yerine getirmesi halinde Euro para birimine geçmesi zorunluluğu bulunuyor.

Referandumla Euro’ya geçmeyi kabul etmeyen Danimarka, AB anlaşmaları gereği bütün ekonomik ve uyum kriterlerini karşılamasına rağmen bu konuda mesafeli duruyor.

Euro’ya en son katılım 1 Ocak 2023 tarihinde Hırvatistan'la gerçekleşirken, birkaç yıla kadar Bulgaristan'ın da katılımı bekleniyor.

Bulgaristan, Euro Bölgesine giden yolda önemli bir aşama olan döviz kuru mekanizmasına katılıyor. Bu yıl Bulgaristan'da Ulusal Meclis, Euro’ya geçişe ilişkin yasayı kabul ederken, ülkenin Euro’yu tam olarak kabul etmesinin 2026’da gerçekleşmesi bekleniyor. Daha önce Bulgaristan'ın 2025 başında Euro Bölgesi’ne girme hedefi bulunuyordu.

Değer kaybı

1999 yılında piyasaya sürüldüğünde 1 Euro 1,17 dolar seviyesindeydi. Bu tarihten sonra Euro, dolar karşısında hızla değer kaybetti. Ekim 2000'de Euro 0,83 dolara kadar geriledi.

Euro, 2002 yılından 2008'e kadarki süreçte dolara karşı değer kazandı. 2008 yılında 1 Euro 1,60 dolara kadar çıkarak rekor kırdı.

2022'de, Rusya-Ukrayna savaşı, enerji krizi, dünya genelinde artan jeopolitik riskler ve ABD Merkez Bankasının (Fed) şahin politikaları, doları diğer para birimleri karşısında daha değerli hale getirmiş ve Euro dolara karşı yüzde 16 gerilemişti.

Fed, Mart 2022’de faiz oranlarını artırmaya başlarken, bunu daha fazla ve daha hızlı artışlar izledi. ECB ise daha yavaş hareket ederek ilk faiz artırımını ancak Temmuz 2022'de yapabilmişti.

Fakat daha sonraki aylar ECB'nin yüksek enflasyon karşısında şahin tutumu, Euro’nun 2023’te 2020'den beri ilk kez dolar karşısında değer kazanmasına yardımcı oldu.

2024’te ise Euro /dolar paritesi Donald Trump'ın ABD seçimlerini kazanmasıyla AB ürünlerine Trump'ın gümrük vergisi planları, ABD’de daha az faiz indirimi ve zayıflayan ekonomik görünüm Euro üzerinde baskı oluşturdu.

2024 başında 1,10 olan Euro dolar paritesi 31 Aralık itibarıyla 1,04 seviyelerinde seyrediyor.

Euro/dolar paritesi 1 dolara iner mi?

Söz konusu paritenin 1 dolara inmesi sadece yüzde 3,84 uzaklıkta olması da dikkati çekiyor. Euro, 2000'lerin başında ve yine Rusya-Ukrayna savaşı sonrası enerji krizinde 1 doların altına inmişti.

Analistler için Euro dolar paritesinde 1 doların önemli bir psikolojik seviye olduğunu belirterek, bu seviyenin altına inilmesinin 20 ülkenin kullandığı Euro daki olumsuz havayı genişleteceği ve daha fazla değer kaybına yol açabileceğini kaydetti.

Zayıf bir para birimi ithalat maliyetini yükseltirken, bu da gıda, enerji ve hammadde fiyatlarının yükselmesine yol açarak enflasyonu artırıyor.

Uluslararası kullanım

Doların ardından dünyanın en fazla kullanılan ikinci rezerv para birimi konumunda bulunan Euro’nun uluslararası piyasalarda kullanımı da düşüyor.

Uluslararası Para Fonu (IMF) raporlarında Euro para biriminin küresel resmi döviz rezervlerinin yüzde 19,76'sını oluşturduğu öngörülüyor. Euro’nun küresel resmi döviz rezervleri içindeki payı 2003'te ise 25 seviyesindeydi.

Euro’nun küresel ödemelerdeki payı ise Ekim 2024’te yüzde 22,90 olarak kayıtlara geçti. 2023'de söz konusu pay yüzde 24 üzerindeydi.

Dijital Euro çalışmaları

ECB, kendi para biriminin dijital versiyonunu piyasaya sürmeye hazırlanıyor.

Gelişen finansal ortam karşısında ECB, geleneksel nakit paranın tamamlayıcısı olarak bir "dijital Euro’yu " piyasaya sürmeyi düşünüyor.

ECB, dijital Euro’nun oluşturulmasına yönelik projesine 2021'de başlayarak, dijital paranın ihracını araştırmaya yönelik adımlar atmıştı.

Banka, dijital Euro ihracı projesinde Kasım 2023'ten itibaren 2 yıllık bir "hazırlık aşamasına" geçileceğini açıkladı.

ECB Yönetim Konseyi, dijital Euro’nun ihracına yönelik iki yıl sürecek "hazırlık aşamasına" geçmek için yeşil ışık yakarken, 1 Kasım 2023'te başlayan hazırlık aşamasıyla altyapıyı geliştirecek sağlayıcıların seçilmesini içeren çalışmalarla potansiyel bir dijital Euro’nun zeminini oluşturuluyor.

AB'de dijital Euro’nun yürürlüğe sokulması halinde uygulanacak denetim mekanizması ve temel yasal unsurlarını düzenleyecek bir çerçeve üzerinde çalışılıyor.

Dijital Euro’nun ne zaman çıkarılacağına ilişkin nihai kararı ECB alacak. Dijital Euro, ECB tarafından çıkarılacak ve halkın kullanımına açık bir merkez bankası dijital para birimi olacak.

Dijital Euro’nun kullanımına ilişkin taslak kural kitabının 2025 yılının ilk çeyreğinde açıklanması bekleniyor.

Dijital Euro, nakit Euro’nun dijital uyarlaması olarak kullanılacak. Kripto varlıkların aksine dijital Euro’nun arkasında ECB bulunacak ve nakit Euro da olduğu gibi tutulan her dijital Euro doğrudan ECB tarafından desteklenecek.

ECB, dijital Euro’nun güvenilirliğini, değerini, istikrarını ve itibarını korurken, nakit Euro ile değiştirilebileceğini garanti edecek.

Dijital Euro ile Avrupa çapında alternatif bir ödeme çözümü sunulacak, kişi ve işletmeler mevcut seçeneklere ilave olarak dijital Euro ile ödeme yapabilecek.

Dijital Euro, Euro Bölgesi’nde geniş çapta kabul gören, ucuz, güvenli ve resmi para birimi haline gelmesi bekleniyor.

Öte yandan, ECB, dijital Euro ile Avrupa'da dijital ödemeler pazarına hakim olan ABD'li şirketlere karşı koymayı da hedefliyor.