Vergiler, buğday ihracat haritasını değiştirdi
Dünyanın en büyük buğday ihracatçısı Rusya'nın 2020 sonlarından bu yana piyasalara müdahale etmesi ithalatçı ve ihracatçılar liginde değişimlere yol açıyor. Ülkenin yüksek vergilerine alternatif arayan Kuzey Afrika ve Asya ülkeleri Romanya, Bulgaristan, Kanada, Arjantin gibi ülkelere yöneliyor.
Evrim KÜÇÜK
Karadeniz Bölgesi'ndeki üç ülke Rusya, Ukrayna ve Kazakistan son 20 yılda tahıl üretimi ve ticaretinde küresel liderliği ele geçirdi ve ABD ve Fransa'yı geride bırakarak en büyük buğday ihracatları haline geldi. Rusya 2020/21 döneminde 38 milyon tonu aşan satışıyla dünya buğday ihracatında zirveye oturdu. Ancak iç piyasada artan fiyatları dizginlemek için Rusya’nın ihracatına vergi getirmesi satışlarını yavaşlamaya ve buğday ihracat haritasında değişimlere yol açıyor. Türkiye’nin ithal ettiği buğdayın yüzde 66’sını karşılayan Rusya vergi artışının sinyallerini ilk olarak 2020 sonunda verdi. Mart-Haziran döneminde ton başına 50 Euro vergi getirildi. Moskova, haziran ayında ise buğday, mısır ve arpa ihracatında değişken vergiler sağlayan ‘tahıl damper mekanizmasını’ uygulamaya koydu. Rusya geçtiğimiz günlerde ek vergi planlarını duyurdu. Rusya’nın yüzde 12.5 proteinli buğdayı Kasım ayında 335 dolar/ton ile rekor seviyeye ulaştı. Küresel talebin arttığı dönemde Rusya’nın hamleleri, küresel buğday fiyatlarında artmasının yanı sıra ihracat rotalarının da yeniden şekillenmesine neden oluyor.
Romanya ve Bulgaristan’ın ihracatı güçleniyor
Rusya, dünyanın en büyük tahıl ithalatçısı olan Mısır'ın ana tedarikçisi ancak son aylarda Romanya, Mısır'ın en büyük tedarikçisi olarak Rusya'nın yerini aldı. Romanya ve Bulgaristan 2020/21 sezonunda Türkiye dahil birçok ülkeye ihracat yaptı. Bu ülkeler arasında Libya, Tunus, Pakistan, Filipinler, Lübnan, İsrail bulunuyor. Romanya ayrıca Cezayir, Ürdün, Sudan, Fas, Tayland, Suudi Arabistan ve Güney Kore’ye de buğday ihraç etti. Bunun yanı sıra İran, Rusya'nın çiftçileri için en büyük müşterilerden biri olarak devreye girdi.
Kuzey Afrika’da Rusya ve Ukrayna’nın payı yılın ilk yarısında küçüldü ve Amerika kıtasının ihracatında artış yaşandı. Rusya’nın Fas’a buğday ihracatı yılın ilk dört ayında geçen yılki 304 bin ton seviyesinden 82 bin 200 tona indi. Fas’ın Rusya’dan alımların toplam içindeki payı yüzde 11.4’ten yüzde 4.5’e indi. Aynı dönem içinde Ukrayna’nın sevkiyatı da 121 bin tondan 90 bin tona geriledi.
Kanada ve Arjantin Kuzey Afrika’da payını artırıyor
Arjantin 312 bin ton buğday ihracatıyla Fas pazarına geri döndü ve ülkenin geleneksel tedarikçisi Fransa’dan sonra ikinci sırada yer aldı. Arjantin, Fas’a ihracatını 2012’den bu yana en yüksek seviyeye çıkardı. Kanada’da da ülkenin buğday ithalatından aldığı payı büyüterek 262 bin tona yükseltti. Bu arada, Tunus’un en büyük tedarikçisi Ukrayna yerini Bulgaristan’a bıraktı. Ukrayna’nın yılın ilk yarısındaki satışları 349 bin tondan 141 tona düştü. Kanada da Tunus’taki payını yüzde 16 seviyesinden yüzde 21’e yükseltti. Cezayir pazarında da Karadeniz ülkelerinin satışları geriliyor. Kanada ve Arjantin bu pazarda Fransa, Almanya ve Baltık ülkelerinden pay alıyor. Kanada, 2020’deki 419 bin tonluk satışı sadece yılın ilk altı ayında aşmayı başardı, Arjantin de iki yıl aradan sonra bu pazara sevkiyatlara yeniden başladı. Kanada’nın Rusya’nın vergi artışlarını avantaja çevirerek küresel piyasalardaki varlığını artırması bekleniyor. Ülkenin 2020/21 döneminde buğday ihracatının 2.4 milyon ton artarak 26.75 milyon ton olacağı tahmin ediliyor.
Ukrayna, Rusya vergisini avantaja çeviriyor
Ukrayna'nın Tarım Bakanlığı tarafından 16 Kasım'da yayınlanan verilere göre, Ukrayna'nın buğday ihracatı 2021-22 pazarlama yılının 1 Temmuz-15 Kasım döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 17 artışla 13.1 milyon tona kadar yükseldi. FOB Ukrayna yüzde 11.5 proteinli buğdayın fiyatı geçtiğimiz günlerde 330 dolar/ton ile rekor seviyeye ulaştı. Rusya'nın buğday ihracatına uyguladığı vergi artışının arzda sıkılaşmaya yol açması nedeniyle Ukrayna'nın buğday ihracatının son birkaç hafta içinde hız kazandığı belirtiliyor. Rusya'da tekrarlanan hükümet müdahaleleri nedeniyle Ortadoğu ülkelerinin gıda ihtiyacını karşılamak için Ukrayna'ya yönelmesiyle buğday fiyatlarının daha da artmasını bekliyor.
Fiyatlar 9 yılın zirvesini gördü!
Chicago’da buğday fiyatları dün arz sıkıntısıyla 9 yılın zirvesine ulaştı. Rusya ve Avustralya’da kötü hava şartları nedeniyle üretimin zarar göreceği endişesiyle fiyatlar 8.46 dolar/ buşel ile Aralık 2012’den bu yana en yüksek seviyeye çıktı. Fiyat artışı son 1 yılda yüzde 40’a yaklaştı. Uluslararası Tahıl Konseyi geçtiğimiz hafta 2021/22 küresel buğday üretimi tahminini düşürerek azalan stoklarla ilgili endişelerin altını çizmişti.
Türkiye, Rus buğdayının en iyi müşterisi!
Türkiye’nin ithal ettiği buğdayın yüzde 67’sini Rusya karşılıyor. Türkiye, 2020’de ithal edilen 9 milyon 750 bin ton ithal buğdayın 6.5 milyon tonunu Rusya’dan, 1 milyon tonunu Ukrayna’dan, 550 bin tonunu Kanada’dan, 400 bin tonunu Meksika’dan ve 300 bin tonunu da Litvanya’dan almıştı. Bu yıl Türkiye, Rus buğdayının en iyi müşterisi oldu. Rusya, 1 Temmuz-11 Kasım arasında 16.6 milyon ton buğday ihraç etti. Söz konusu dönemde ülkenin ihracatı yüzde 16 azaldı. Türkiye kasım ayı itibariyle 3.3 milyon ton buğday alarak 2020/21 mali yılında Rusya’nın en iyi müşterisi oldu. İkinci sırada 2.3 milyon tonla Mısır alırken, bu ülkeyi 900 bin tonla Kazakistan izledi.
