Talepte dönüşüm bakıra seviye atlatacak

Evrim KÜÇÜK

Dünya fosil yakıtlardan temiz enerji teknolojilerine doğru ilerliyor. Bu teknolojileri inşa etmek mineral yoğun bir süreç ve tüm metaller arasında en yüksek ısıl ve elektriksel iletkenliğe sahip olanlardan bakıra talebinin hızla büyümesini sağlıyor. Yenilenebilir enerjide elektrikle ilgili tüm altyapı için gerekli olan bakır fiyatlarının orta vadede 11 bin doların üzerine doğru hareket etmesi bekleniyor.

Ekonomik faaliyetlerdeki iyileşmeyi hemen yansıtan bakır altı haftanın en düşük seviyesinden toparlamış durumda. Bakır vadeli işlemleri Comex’de 4.5 dolara yükselirken, Londra’da 3 ay vadeli bakırın tonu geçtiğimiz haftayı 9.785 dolar seviyesinden kapadı. Doların hız kesmesi ve Avrupa'da imalatın güçlenmesi bakır fiyatlarının son haftaların en yüksek düzeyinde kalmasına yardımcı oluyor. Analistler, orta vadede bakırın mayıs ayında gördüğü rekor fiyatlara geri dönebileceğini düşünüyor.

Ekonomist ve emtia uzmanı Patricia Mohr, bakırın orta vadede süper döngü içine girebileceğini savunuyor. Mohr, Vancouver'daki AME konferansında yaptığı açıklamada, bakırın orta vadede pound başına 5 doların üzerine çıkmasının beklendiğini söyledi. Bu da ton fiyatın 11 bin doları aşabileceği anlamına geliyor.

Ekonomist yaptığı açıklamada, “COVID-19 pandemisinin başlamasından bu yana emtia fiyatlarının çoğu yükseldi. Enerji geçişinde kritik olan ve dünyanın net sıfır karbon emisyon hedefl erine ulaşmasını sağlamak için gereken metal paketine olan talep her zaman bu metallerin üretim görünümüyle uyumlu değil. Bu aynı zamanda bakır için de geçerli” dedi.

Konvansiyonel hareket etmiyor

2021'in en iyi performans gösteren metalleri Çin'in neodim oksidi, Batı Avustralya'daki lityum spot konsantreleri, Çin'deki iç pazardaki nikel sülfat ve LME bakırdan oluştu. Bakır fiyat performansı üstte sayılan diğer metaller kadar çarpıcı olmadı. Bununla birlikte, kritik bir metal olması nedeniyle bakır talebinin güçlenmesi, fiyatların yükseliş potansiyelini artırıyor ve bakır fiyatının konvansiyonel olmayan hareketlerde bulunmasını tetikliyor.

Mohr'a göre, Çin'deki endüstriyel faaliyetlerin altı ay boyunca yaklaşık yüzde 3'e gerilediği ortamda normal şartlar altında bakırın düşmüş olması gerekiyordu. Ekonomist, “Tipik olarak bu şartlarda pound başına 2.50 dolar (yaklaşık 5.500 dolar/ton) görmemiz gerekirdi fakat bunun yerine 4 doların üzerindeki bakır fiyatlarıyla karşı karşıyayız. Bunun temel nedeni piyasada alıma ve fiyatların yükselmesine yol açan yeni talebin ortaya çıkması” şeklinde konuştu.

Temiz enerjiye geçişte kritik bir metal

Bakır bugüne kadar ağırlıklı olarak inşaat sektöründe, elektronik cihazlarda, motorlarda ve TV, radyo gibi elektronik tüketim mallarında kullanıldı. Ancak son 20 yılda sürdürülebilir enerji yatırımlarındaki patlama yaşanıyor ve temiz enerjiye geçişte bakır çok kritik bir metal.

• Güneş fotovoltaikleri (PV), ısı ve elektriği iletme verimliliği nedeniyle bakıra bağımlı. Navigant Research'e göre 1 megawatt (MW) güneş enerjisi kurulumu 5 ton bakır kullanımı gerektiriyor. 2020 ile kıyaslandığında, PV kurulumlarından gelen yıllık bakır talebinin 2030 yılına kadar iki katına ve 2050 yılına kadar neredeyse üç katına çıkabileceği hesaplanıyor.
• Rüzgar enerjisi teknolojileri, türbinlerinde, kablolarında ve transformatörlerinde kırmızı metalden yararlanıyor. Açık deniz rüzgar çiftlikleri, karaya bakırdan yapılmış uzun denizaltı kablolarıyla bağlı oldukları için genellikle daha büyük miktarlar kullanım gerektiriyor. Kara rüzgar çiftlerindeki 1 MW kurulum 4.76 ton bakır gerektirirken, kıyı rüzgar çiftliklerinde bu rakam 10.54 tona çıkıyor. Bakır gereksinimlerindeki en büyük artış yüzdesi açık deniz rüzgar çiftliklerinden geliyor. 2050'de yıllık 45.000 MW açık deniz rüzgar kurulumu öngörülüyor ve bu 2020’ye oranla yüzde 648’lik artışa işaret eden 432.000 ton bakır anlamına geliyor.
• Elektrikli araçlarda içten yanmalı motorlu bir otomobile göre iki katından fazla kullanılıyor. Hibrit ve akülü elektrikli araçların ortaya çıkmasıyla birlikte, bir otomobile güç sağlamak için kullanılan bakır kablo miktarı arttı. Hibrit Elektrikli araçlarda ortalama 85 pound (38.5 kg) bakır kullanılıyor. Elektrik motoruyla çalışan ve pili yeniden şarj edilen PHEV’lerde kullanılan bakır miktarı 132 pound (60 kg) civarında.

Yüzde 90'ı 2050'ye kadar tükenebilir

“Temiz” enerji teknolojilerine olan talep bakırın hızla tükenmesine yol açabilir. Bilinen tüm bakır rezervlerinin yüzde 90'ından fazlasının bu yüzyılın ortasına kadar tükeneceği tahminleri yapılıyor. ABD Jeoloji Araştırmaları’na göre, küresel bakır rezervlerinin 2.1 milyar ton olduğu tahmin ediliyor. Bakır kaynakları dünya genelinde 12 ülkeye dağılmış durumda ve en büyük pay yüzde 39 ile Latin Amerika'da. Şili yüzde 23, Peru yüzde 10 ve Meksika yüzde 6'ya sahip. Mevcut bakır madenciliği söz konusu olduğunda, Şili ve Peru birlikte küresel pazarlara yüzde 39 tedarik sağlıyor ve onu yüzde 8 ile Çin izliyor. Latin Amerika bu nedenle bir bakıma küresel bir bakır süper gücü. Bu ülkelerdeki siyasi karmaşa üretimin ve yeni kaynaklar bulunmasına yönelik yatırımların önünde önemli bir engel olarak gösteriliyor.