Sıcak hava dalgasıyla soya kavruluyor
Küresel soya üretiminin kalbi olarak nitelenen Güney Amerika'da La Nina'nın getirdiği sıcak hava dalgası, Türkiye'nin ithalatçı olduğu soya fasulyesinin fiyatını son 1 ayda yüzde 11 yükseltti. Başlıca üreticiler Brezilya ile Arjantin'de mahsul beklentisi aşağı çekilirken, fiyat artışlarının süreceği tahmin ediliyor.
Evrim KÜÇÜK
Soya fasulyesi, dünyanın en önemli bitkisel protein ve yağ kaynakları arasında yer alan tarımsal bir ürün. Soya fasulyesinin kullanımı, hayvansal gıda endüstrisinden insan tüketimine ve kadar gıda dışı ürünlere kadar uzanıyor. Fiyatı ise son yılların en yüksek seviyesinde. Dünyanın en büyük soya üreticilerinden Arjantin ve Brezilya’da La Nina hava olayının etkisiyle hissedilen sıcak hava dalgası fiyatları daha da yükseltiyor. 2022’de her iki ülkede de üretimin beklentinin altında kalacağı endişesi fiyatları kile başına 14 dolara getirdi. Türkiye’nin iç talebi karşılayamadığı için ithalat etmek zorunda kaldığı soya fasulyesinin önemli bir bölümü hayvan yemi endüstrisine gidiyor.
Son haftalarda La Nina, Güney Amerika’nın tahıl üretim potansiyeline ilişkin görünümü bozuyor. Arjantin’de Buenos Aires Tahıl Borsası, tarım bölgelerinin çoğunun sıcakların etkisinde kalacağı ve mısır ile soya fasulyesi mahsulleri üzerindeki baskıyı artıracağı uyarısı yaptı. Borsa, 57 milyon ton ile rekor miktarda soya fasulyesi mahsulü ve 44 milyon ton yağlı tohum üretimi öngörüyor. Fakat güney yarımkürede yazın gelmesiyle aralık ayının ortasından bu yana ülkenin ana tarım alanlarının büyük bir kısmı kuraklığa teslim oldu. Verim düştü, üretim hacminin azalacağı kaygısı oluştu.
Arjantin’de soya alanlarında kayıp bekleniyor
Agroclimatic tarafından yayınlanan raporda, "tarım alanının çoğunu etkileyecek uzun ve yoğun bir sıcak hava dalgası başlıyor. Yağışların sıfırlanacağı bu dönemde, ülke tarımının kalbinde 40 dereceyi bulacak sıcaklıklar yaşanacak” denildi. Borsanın baş tarım uzmanı, kuru hava nedeniyle hasat tahminlerini düşürmek zorunda kalabilecekleri konusunda uyardı. Mahsullerin Durumu raporunda, yüksek sıcaklıkların geçen hafta itibariyle ekimi yüzde 86.8 tamamlanan 2021/22 soya fasulyesi alanında kayıplara neden olabileceği belirtildi.
Brezilya’da rekor beklentisi rafa kalktı
Şu anda La Nina hava durumu fenomeninin etkisi altındaki Arjantin'in yanı sıra Brezilya’dan da soya üretimi konusunda kötü haberler geliyor. Tarım danışmanlığı firması AgRural, sıcak havaların etkisi altına giren Brezilya’nın güney kesimlerinde üretimin darbe alması nedeniyle ülkenin 2021/2022 mahsul tahminini 11 milyon ton aşağı çekti. Kuruluş, Brezilya'nın artık 2021/22 sezonunda soya fasulyesi rekoru kırması beklenmediğini bildirdi. AgRural şu anda Brezilya'nın mahsulünü önceki 144.7 milyon ton seviyesinden gerileyerek 133.4 milyon ton olarak görüyor. Danışmanlık şirketi StoneX de benzer şekilde, birkaç gün önce yaptığı açıklamada, Brezilya'nın artık rekor soya fasulyesi hasadı yapmasını beklemediği ifade edilerek tahmini üretim seviyesi 145 milyon tondan 134 milyon tona indirildi.
Fiyatı yine 14 dolara çıktı
La Nina, bu yıl Güney Amerika ülkelerinde tahıl üretim potansiyeline ilişkin görünümü bozması fiyatlara yansıyor. Chicago vadeli işlemler piyasasında kile başına fiyat 14 dolar ile Ağustos 2021’den bu yana en yüksek seviyesine çıktı. Ocak ayında yüzde 5 ve son 1 ayda yüzde 11 yükselen fiyatlarda artışın süreceği tahmin ediliyor.
Türkiye en büyük ithalatı Brezilya’dan yapıyor
Türkiye soya iç talebini yurtiçi üretimi karşılayamadığından yüksek miktarlarda soya ve soya küspesi ithal ediyor. TÜİK bitkisel üretim verilerine göre Türkiye’nin 2020 yılında soya üretimi 155 bin ton olarak gerçekleşti. 2021’de soya üretiminin 175 bin tonu bulduğu tahmin ediliyor. 2020’de Türkiye’nin soya ihracatı 35 bin ton, 2020 yılı soya ithalatı ise 2 milyon 945 bin ton oldu. Türkiye soya ticareti 2021 yılı ilk dört ayı verilere göre, soya ithalatı 646 bin232 ton, soya ihracatı ise 10 bin 825 ton oldu. En fazla ithalat Brezilya’dan yapılırken, en fazla ihracat ABD’ye gerçekleştirildi.
En büyük ithalatçı Çin
Dünya soya üretiminde Brezilya, ABD ve ve Arjantin başı çekiyor. 2019/20 üretim sezonunda dünya soya ithalatı yaklaşık 152 milyon ton oldu. Küresel soya ithalatında ilk sırada yer alan ülkeler Çin, Meksika ve Arjantin’dir. Çin’in ithalatta payı neredeyse yüzde 60.
