‘Güldüren gaz’ yatırımcıyı da güldürecek

EVRİM KÜÇÜK

Yatırımcı bu yıl parasını nereye park edeceği konusunda büyük çelişkiler yaşadı. Koronavirüs salgınının piyasalarda yarattığı sarsıntıda önce nakit ve dolar tercih edildi, sonrasında borsalar ve değerli metaller gözde oldu. Son aylarda ise küresel ekonomiden gelen sinyaller emtia piyasalarını yukarı doğru hareketlendirdi. Analistler bundan sonrası için sürpriz bir yatırım aracına dikkat çekiyor; helyum.

Balonlarda kullanılan ve çoğu kimse tarafından ‘güldüren gaz’ olarak da bilinen helyum arzında tepe noktaya ulaşılmak üzere. Koronavirüs pandemisi, doğum günü kutlamalarının vazgeçilmezi balonların kullanımını azaltmış olabilir ancak bu helyuma duyulan ihtiyacı ortadan kaldırmadı. Pandemi sonrasında ekonominin aşamalı olarak yeniden açılmaya başlaması yüksek teknoloji ve endüstriyel üretim tarafında talebin güçlenmesini sağlıyor. Bu da yatırımcının henüz radarına girmemiş olan ancak analistlere göre önemli bir yükseliş potansiyeli taşıyan helyumda ciddi bir fırsat yaratıyor.

Fiyatı son 3 yılda yüzde 160 arttı

Toplam helyum kullanımının yaklaşık yüzde 10'unu oluşturan parti balonlarına yönelik talep salgınla birlikte azalsa da çok geniş bir endüstriyel kullanım alanına sahip olan helyumda yüksek maliyet ve arz kaynaklı fiyat artışı beklentisi devam ediyor. Her yıl talebin ortalama yüzde 6-8 arttığı helyumun fiyatı son 3 yılda yüzde 160 yükseldi. ABD’de Idaho Üniversitesi analitik enstrümantasyon bölümü süpervizörü Alexander Blumenfeld, Physics Today isimli yayında yer alan açıklamasında maliyetinin geçen yıl iki kattan fazla arttığını ve litre başına 35 dolara çıktığını söyledi. Idaho'daki Boise Eyalet Üniversitesi'nden bir kimyager olan Joseph Dumais, nakliye dahil 100 litre sıvı helyum için 3800 dolarlık fiyat aldığı ve bunun geçen yaz ödediği 1460 doların iki katından fazla olduğu belirtti. Kaliforniya Üniversitesi yoğunlaştırılmış madde fizikçisi Stuart Brown, en büyük üreticilerden Matheson ile geniş çaplı bir helyum tedarik sözleşmesine sahip olmasına rağmen, sıvı helyum maliyetinin bu baharda yüzde 15 arttığını söylüyor.

ABD hükümeti 2021’de üretimi sonlandıracak

Sağlık sektöründen havacılığa kadar birçok alanda önemli bir role sahip olan helyum piyasasında arz kaygısının temelinde 2021 yılında ABD’de hükümetin helyum üretimini, özel şirketlere alan açmak için sonlandıracak olması. Dünyadaki helyumun önemli bir kısmı doğalgaz üretiminin bir yan ürünü olarak ortaya çıkıyor. ABD’de stratejik ürün olarak kabul edildiğinden yıllardır hükümet eliyle yapılan üretimin 2021 yılında sonlandırılacak olmasının helyum arzında kesintiye neden olacağı endişesi var. Pazarı yönlendiren başlıca faktörler, elektronik ve yarı iletken endüstrisinde artan helyum tüketimi ve sağlık sektöründe artan kullanımı. Havacılık ve nükleer enerji üretiminde de helyumdan faydalanılıyor. Bununla birlikte, üretim yüksek maliyetli.

Sunucu çiftliklerinin talebi sürekli artıyor

Copperbank’ın CEO’su Gianni Kovacevic, büyük teknoloji şirketlerinin helyum kullanımında önemli bir artış öngörüyor. Helyumun çok az kişinin bilgi sahibi olduğu ‘gizli’ bir araç olduğunu ifade eden Kovacevic, bazın bir bina büyüklüğüne ulaşabilen ‘sunucu çiftliklerinde’ bilgisayarların ve teknik ekipmanın soğutulması için helyum kullanıldığını hatırlatarak, her yıl helyum talebinin yüzde 6-8 artış gösterdiğine dikkat çekiyor. Ancak artan talebe karşın kaynakların artırılması için yeteri kadar yatırım yapılmadığını vurguluyor.

Üretimde aslan payı ABD’nin

Helyum pazarında ciddi bir konsolidasyon hakim. Coğrafi olarak bakıldığında dünyada çok az üretici var. Üretim ABD, Rusya, Katar ve Cezayir'de yoğunlaşmış durumda. Ancak en büyük üretici ABD. Geçtiğimiz yıl 68 milyon metreküple ABD dünyanın en büyük helyum üreticisi oldu. İç tüketimin yaklaşık 40 milyon metreküp olduğu tahmin ediliyor. ABD'de açık ara en büyük kullanım alanı sağlık hizmetleri, özellikle de manyetik rezonans görüntüleme sistemleri. Analitik enstrümantasyon ve laboratuvar uygulamaları, mühendislik ve bilimsel uygulamalar da helyumun kullanıldığı yerler. Şirket bazında bakıldığında da helyum pazarında yüksek konsolidasyon göze çarpıyor. En büyük 5 oyuncu toplam pazarın yüzde 75’ine hakim. Air Liquide, Linde plc, Matheson Tri-Gas Inc., Iwatani Corporation, Messer Group bu sektördeki en büyük şirketler. Ayrıca RasGas, Exxon, Air Product, Praxair, Gazprom, PGNiG hatırı sayılır üreticiler.

Pazarın büyüklüğü 15 milyar doları aşacak

Küresel helyum pazarının büyüklüğü geçtiğimiz yıl 10.6 milyar dolar olarak gerçekleşirken, 2023’e kadar pazarın yıllık ortalama yüzde 11 büyüyerek 15.73 milyar dolara ulaşacağı tahmin ediliyor.

Sağlık sektörü pazarda ağırlığını artırıyor

Helyum sağlık sektöründe geniş bir kullanım alanına sahiptir. -269 dereceye kadar soğuyor olması sıvı helyumu MR makinelerinin mıknatıslarını soğutmak için en iyi seçenek haline getirdi. Helyum solunum cihazlarında da kullanılıyor. Amfizem, astım ve nefes almayı etkileyen diğer durumların tedavisinde önemli bir bileşen. Genellikle akciğer hastalıklarını tedavi için kullanılıyor. Oksijen ve helyum kombinasyonu, akciğerlere hızlı ulaştığından akut ve kronik solunum yolu rahatsızlıklarının tedavisi için birlikte kullanılıyor. MRE taramalarına yönelik artan talep nedeniyle sağlık sektöründeki helyum talebi artıyor. Diğer kullanım alanları şu şekilde:

● Zeplin ve balon gibi hava taşıtlarında kullanılır.
● Kaynakçılık, germanyum ve silisyum kristallerinin yapımında kullanılır.
● Süpersonik rüzgar tünellerinde ve derin deniz dalışlarında kullanılır.
● Nükleer enerji santrallerinde de soğutucu olarak kullanılan önemli bir elementtir.