Emtia piyasalarının yeni endişe kaynağı: El Nino
Beklenen El Nino hava olayının olası etkilerine dair endişeler artarken, bu hava olayının emtia piyasasını meşgul edecek yeni gündem olması öngörülüyor.
Küresel çapta yaşanan olağanüstü durumlar, savaşlar, iklim olayları emtia piyasasında endişelere neden olmaya devam ediyor. Geçen yıl Rusya-Ukrayna savaşı emtia piyasasını etkileyen önde gelen faktör olup sert dalgalanmalara yol açarken, bu yılın ilk yarısından sonra da El Nino hava olayının etkileri bekleniyor.
Daha küçük çaplı iklim olaylarından etkilenen emtia piyasasında El Nino hava olayının muhtemel etkileri de endişe kaynağı.
3 yıllık La Nina etkisinin bitmesi sonrası yaklaşan El Nino hava etkisinin özellikle iklim tarafında ülkelere verebileceği zararlara önlem almaya çalışılırken bunun ekonomilere etkileri de yeni tedbirleri gündeme taşıyor.
Okyanusların yüzeyindeki hava sıcaklığının 3 ay boyunca eksi 0,5 derecenin altında kalması durumu La Nina hava etkisi olarak tanımlanıyor. Okyanusların yüzeyindeki hava sıcaklığının 3 ay boyunca artı 0,5 derecenin üzerinde seyretmesi hali de El Nino hava etkisi olarak kabul görüyor.
Ham madde fiyatları etkilenebilir
Deutsche Bank da El Nino'nun genellikle küresel enflasyona katkıda bulunduğu konusunda uyardı. Bu iklim olgusunun artan beklentilerinin şimdiden etkisini gösterdiğini belirten Deutsche Bank, özellikle ham madde fiyatlarının etkileneceğini bildirdi.
Banka, bunun gelişmekte olan piyasalar üzerindeki etkisi yönünde de uyarı yaptı. Gelişmekte olan piyasalarda, gıdanın genellikle bir bütün olarak ekonomi ve tüketiciler için sanayileşmiş ülkelerde olduğundan çok daha büyük bir rol oynadığını bildiren banka özellikle bu bölgelerdeki yüksek gıda fiyatlarının şiddetli toplumsal huzursuzluk da dahil olmak üzere siyasi etkilerinin olabileceğini defalarca gösterdiğini aktardı.
Önceki dönemlerde yaşanan El Nino hava olaylarında emtia fiyatlarında sert hareketler görülmüştü.
2015-2016 döneminde yaşanan hava olayında şeker yüzde 135 artarak 0,1013 dolardan 0,2390 dolara, kakao yüzde 28,2 artışla 2.669 dolardan 3.422 dolara, kahve yüzde 12 artarak 1,6505 dolardan 1,8490 dolara, pamuk yüzde 39,8 yükselerek 0,5566 dolardan 0,7780 dolara kadar ulaşmıştı.
El Nino'nun görüldüğü 2018-2019 dönemimde ise pamuk 0,9650 seviyelerine kadar yükselmişti.
Bu yıl beklenen El Nino'nun etkileri kakaoda hissedildi
Bu yıl beklenen El Nino hava olayında kakao fiyatlarında dikkati çekici hareketler görülmeye başlandı. Kakao haziran ayında 3.271 dolarla Aralık 2015'ten bu yana en yüksek seviyeye ulaştı.
Yıl başından bu yana kakao yüzde 24,2, şeker yüzde 29, kahve yüzde 2,8 değer kazandı.
Vadeli işlem ve emtia piyasaları uzmanı Zafer Ergezen, El Nino etkisine dair , AA muhabirine yaptığı değerlendirmede bu olayın Pasifik Okyanusu'ndaki su sıcaklığındaki anormal bir artışa ve normalden daha düşük rüzgar hızlarına yol açan bir iklim olayı olduğunu belirtti.
Bu hava olayının dünya genelinde hava ve iklim sistemi üzerinde önemli etkiler yarattığını ifade eden Ergezen, bunun tarımı da etkilediğini aktardı.
El Nino'nun tarıma etkilerinin bölgesel olarak farklılık gösterebileceğini dile getiren Ergezen, ''El Nino en son 2018-2019 sezonunda etkisini göstermişti. O zamandan bu yana El Nino olayı yaşanmamıştı. Tabii yeniden El Nino yaşanması nedeniyle geleceğe yönelik endişelerin de arttığını izliyoruz.'' dedi.
El Nino'nun bazı bölgelerde normalden daha az yağış getirirken, diğer bölgelerde normalden daha fazla yağışa neden olabileceğini dile getiren Ergezen, kuraklığın bitki büyümesini ve tarımsal üretimi olumsuz etkileyebileceğini söyledi.
Ergezen, su kaynaklarının azalmasının bitki stresi, verim kaybı ve tarım alanlarının tahrip olması gibi sorunlara neden olabileceğini kaydetti.
Bu durumun özellikle, Endonezya, Malezya ve Filipinler gibi Güneydoğu Asya ülkelerinde kuraklık koşullarına yol açabileceğini vurgulayan Ergezen, ''Bu bölgelerde yağış miktarı azalabilir ve tarım, su kaynakları ve su temini gibi alanlarda sorunlar ortaya çıkabilir. Avustralya'nın bazı bölgelerinde ciddi kuraklık dönemlerine neden olabilir.
Özellikle Avustralya'nın doğu kıyıları ve güneydoğu bölgeleri El Nino'nun etkilerini yoğun bir şekilde hissedebilir. Sahra Altı Afrika'da da kuraklık koşullarını tetikleyebilir. Bu durum, tarımsal faaliyetleri olumsuz etkiler ve açlık riskini artırabilir. Orta ve Güney Amerika'da da kuraklık yaşanabilir. Özellikle Şili, Peru ve Ekvador gibi ülkelerde yağış miktarı azalabilir ve tarım alanları olumsuz etkilenebilir.'' değerlendirmesinde bulundu.
Taşkınlar bu sene yeniden konuşulabilir
Ergezen, El Nino'nun etkilerinin sadece kuraklıkla sınırlı olmadığını, aynı zamanda bazı bölgelerde aşırı yağışlara ve taşkınlara da yol açabileceğini belirtti.
Bu hava olayının Sahra Altı Afrika'da kuraklık yanı sıra aşırı yağışlara da sebep olabileceğini ifade eden Ergezen, bu durumun mevsimlik yağışların normalden daha yüksek olmasıyla birlikte sel ve taşkın riskini artırabileceğini aktardı.
Özellikle Sahra Altı Afrika'nın doğu kıyıları ve Batı Afrika'nın bazı bölgelerinde de bu etkilerinin hissedebileceğini dile getiren Ergezen, Orta ve Güney Amerika'da aşırı yağışların görülebileceği öngörüsünde bulundu.
Ergezen, şu ifadeleri kullandı:
''Özellikle Peru, Ekvador ve Kolombiya gibi ülkelerde şiddetli yağışlar ve sel olayları görülebilir. Amazon yağmur ormanları da El Nino'nun etkisiyle sel baskınlarına maruz kalabilir. Kaliforniya, Florida ve Güneydoğu eyaletlerinde sel olayları yaşanabilir. Hawaii, Filipinler, Mikronezya ve Marshall Adaları gibi ada ülkeleri bu etkileri hissedebilir.''
El Nino'nun hava sıcaklıklarında artışa neden olabileceğini aktaran Ergezen, şunları kaydetti:
''Yüksek sıcaklıklar bitki büyümesini olumsuz etkileyebilir ve bitkilerin kurumasına, verim kaybına ve tarım hastalıklarının yayılmasına neden olabilir. El Nino, Pasifik Okyanusu'nun Doğu ve Merkez bölgelerinde su sıcaklığını artırır. Bu bölgelerde deniz yüzeyi sıcaklığı normalden daha yüksek olabilir. Sahra Altı Afrika'da ortalama sıcaklık artışına neden olabilir. Güney Amerika ve özellikle Peru ve Ekvador gibi ülkelerde, El Nino'nun etkisiyle hava sıcaklıklarında artış görülebilir.
Güneybatı Amerika Birleşik Devletleri'nde de sıcaklık artışı beklenebilir. El Nino Güneydoğu Asya'da bazı bölgelerde sıcaklık düşüşlerine yol açabilir. Özellikle Endonezya ve Filipinler gibi adalar üzerinde, El Nino olaylarıyla birlikte yerel rüzgar paternleri değişebilir ve daha serin hava kütlesi taşıyabilir. Kuzey Amerika'da bazı bölgelerde sıcaklık düşüşlerine neden olabilir.''
Ergezen, kuraklık veya aşırı yağışlar nedeniyle tarım alanlarında verim kaybı yaşanabileceğini dile getirdi.
Bu durumun özellikle buğday, mısır, pirinç, şeker kamışı, kahve ve kakao gibi ürünlerde arz kıtlığına yol açabileceğini ve fiyatlarının yükselmesine neden olabileceğini aktaran Ergezen, özellikle hidroelektrik enerji üretimi açısından önemli olan bölgelerde, yağış miktarındaki değişimlerin hidroelektrik santrallerinin verimliliğini etkileyebileceğini dile getirdi.
Bunun sonucunda enerji arzında sıkıntılar yaşanabileceğini ve elektrik fiyatları yükselme eğilimi gösterebileceğine vurgu yapan Ergezen, aşırı yağışların madencilik bölgelerinde üretimi ve dağıtımı zorlaştırabileceğini ifade etti.
Ergezen, özellikle kömür, altın, bakır, nikel ve demir gibi metallerde arz kısıtlamaları yaşanabileceğini ve fiyatların etkilenebileceğini kaydetti.
