‘Dr. Bakır’dan ekonomiye 9.000 dolarlık not

Evrim KÜÇÜK

Küresel büyümenin barometrelerinden biri olarak kabul edilir bakır. Otomotivden elektrikli ürünlere, inşaattan tıbbi malzemelere kadar birçok sektördeki kullanımı sayesinde ekonomik faaliyetin iyi bir ölçüsüdür. Bu nedenle kırmızı metal, emtia piyasalarında "Dr. Bakır" olarak adlandırılır. Görünen o ki ‘Dr. Bakır’ dünya ekonomisinin sağlığına kavuşacağı teşhisi koymuş. Zira fiyatlar 9.000 doları aşarak son 9.5 yılın en yüksek seviyesine çıkmış durumda.

Mart ayından bu yana yükseliş kanalı içerisinde hareket eden bakır fiyatları, ekonomik toparlanma iyimserliği, Çin’in talebinin artacağı beklentisi ve arz endişelerinin yarattığı rüzgarı arkasına alarak büyük bir atak yaptı. Londra'da bakır fiyatları, Çin'de yeni yıl sonrası talebin artacağı beklentisi ile yükselişini sürdürerek Eylül 2011'den beri ilk kez 9.000 dolar/ton sınırını geçti. Londra Metal Borsası'nda 3 ay vadeli bakır, dün güne yüzde 3.1 artışla başlayarak 9.187 dolar/tona kadar çıktı. Kontratın artışın ayrıca zayıf dolar desteği oldu. Son 1 yılda yüzde 60, mart ayındaki dip seviyesinden ise yüzde 99 yükselen kontrat şimdi tüm zamanların en yüksek seviyesi olan Şubat 2011'deki 10.190 doların sadece 1000 dolar altında bulunuyor. Şanghay Vadeli İşlemler Borsası'nda Nisan vadeli bakır 67.370 yuan/tona (10.434 dolar) çıkarak Ağustos 2011'den beri en yüksek seviyesini gördü.

Teşvik umudu fiyatlara yansıyor

Perakende satışlar dahil ABD'nin iyimser verileri, ABD Merkez Bankası’nın (Fed) destekleyici duruşu devam ettirmesi ve ABD'de daha fazla teşvik umudu küresel ekonominin hızlı toparlanacağı beklentilerini artırıyor. Exploration Insights haber bülteni kıdemli danışmanı Brent Cook, bakır fiyatlarının, toparlanan küresel ekonomiden ve daha fazla bakır kullanımı öngören ‘yeşil enerji’ye geçişten yararlanmaya devam edeceğini söylüyor. İçten yanmalı motorlu araçlar ortalama 15 kg bakır içerirken, elektrikli otomobillerde yaklaşık 60 kilogram bakır kullandığını tahmin etti.

Tedarik hikayesi sorunun büyük bir parçası

Diğer taraftan tedarik endişeleri de fiyatlara yansıyor. Dünya Metal İstatistikleri Bürosu'nun (WBMS) verilerine göre 2020'de küresel bakır piyasası açık verdi. Aralıkta rafine bakır üretimi 2,18 milyon ton olurken talep 2,74 milyon ton gerçekleşti. COVID-19 kısıtlamaları nedeniyle üretimdeki yavaşlamalardan dolayı metal tedariki zarar gördü. Chantico Global CEO'su ve Lido Advisors'ın baş pazar stratejisti Gina Sanchez, bakırdaki tedarik hikayesi aslında sorunun bir parçası” diyor.

Sanchez, en çok tüketilen Çin'de talep gören Peru'daki üretimin azalmasının bakır fiyatlarını yükseltmiş olabileceğini söylüyor. Citigroup analistleri de bu yıldan başlayarak küresel bakır açığını yaklaşık 500 bin ton olacağı tespitinde bulunuyor. Citigroup’a göre gelecek beş yıl boyunca, 2023 hariç, bakır piyasası açık verecek.

Dünyanın bakır haritası

• Dünyada bakır üretimi, son yirmi yılda çarpıcı bir şekilde artarak 1995'te 9.8 milyon tondan 2019'da 20 milyon tona ulaştı. Yeni madenlerdeki üretim 25 yılda yüzde 104 artış gösterdi. Bugüne kadar dünyada 700 milyon ton bakır çıkarıldı.
• Bugüne kadar çıkarılan bakırın 2019 ortalama ton fiyatına göre değeri 4.2 trilyon dolar.
• Şili, dünyadaki en büyük bakır üreticisi. Şili, Peru ve Çin; mevcut küresel bakır üretiminin yüzde 48'ini oluşturuyor.
• Yenilenebilir enerji, elektrikli araçlar çağına girdikçe ve daha fazla küresel ekonomik büyüme gördükçe, bakıra olan talep artmaya devam edecek. Aslında, Copper Alliance önümüzdeki 20 yıl içinde yüzde 50 artış öngörüyor.
• USGS'ye göre yeraltında bilinen 2.1 milyar ton rezerv var. Henüz keşfedilmemiş 3,5 milyar ton daha kaynak olduğu sanılıyor. Mevcut üretim oranlarında, 2.1 milyar tonluk rezervin kullanılmasının yaklaşık 105 yıl alacağı tahmin ediliyor. Bu hesaplamaya geri dönüşüm veya yeni keşifler dahil değil. Bakır yüzde 100 geri dönüştürülebilir bir metal.