2025’te kauçuk kıtlığı kapıda: Piyasaları neler bekliyor?

Euronews Business, bu yıl doğal kauçuk piyasasında yaşanan gelişmeleri ele alırken, sürdürülebilir tarım teknikleri arasında yer alan tarımsal ormancılığın kauçuk sektörüne etkilerini de değerlendiriyor. 

2025 yılında doğal kauçuk üretiminin üst üste beşinci kez talebin gerisinde kalacağı öngörülüyor. Doğal Kauçuk Üreten Ülkeler Birliği (ANRPC) verilerine göre, küresel doğal kauçuk üretiminin yüzde 0,3 oranında artması beklenirken, talebin ise yüzde 1,8 yükselmesi bekleniyor. Bu durum, arz ve talep arasındaki açığın daha da büyümesine neden olabilir. 

Dayanıklılığı, esnekliği ve suya dayanıklılığı sayesinde kauçuk; otomotiv parçalarından endüstriyel ürünlere, ayakkabılardan tıbbi ekipmanlara kadar birçok alanda yaygın olarak kullanılıyor. Grand View Research tarafından hazırlanan bir rapor, küresel kauçuk pazarının 2030 yılına kadar yaklaşık 65,7 milyar dolara ulaşacağını öngörüyor. 

Doğal kauçuk ve sentetik kauçuk olmak üzere iki temel türü bulunan kauçuk piyasasında, Tayland, Endonezya, Vietnam ve Malezya en büyük doğal kauçuk üreticileri arasında yer alıyor. Ayrıca Çin, Hindistan, Fildişi Sahili, Sri Lanka, Kamerun ve Filipinler gibi ülkeler de önemli üreticiler arasında bulunuyor. 

Küresel piyasalarda kauçuk vadeli işlemleri bu hafta yaklaşık yüzde 4 gerileyerek, kilogram başına 195 ABD sentinden işlem gördü. Aylık bazda ise yüzde 4,8’lik bir düşüş kaydedildi. Bu durum, arz endişelerinin ticaret tarifelerinin etkileriyle dengelenmesi sonucu, Şubat ortasından bu yana en düşük seviyeye ulaşıldığını gösteriyor. 

Doğal kauçuk üretimindeki düşüşün nedenleri

2025’te kauçuk arzının talebi karşılamakta zorlanmasının başlıca sebeplerinden biri, Vietnam ve Endonezya gibi büyük üretici ülkelerde son yıllarda üretimin gerilemesi. 

Bu düşüşte en büyük pay, küresel ölçekte artan aşırı hava olaylarına ait. Örneğin, Tayland’da geçen yılın başlarında yaşanan sıcak hava dalgası, kauçuk üretim sezonunun uzamasına neden oldu. Yüksek sıcaklıklar, kauçuk ağaçlarının büyümesini olumsuz etkiledi. 

Bununla birlikte, 2024'ün başlarında Tayland’da meydana gelen aşırı yağışlar ve seller, kauçuk üretiminin en yoğun döneminde gerçekleşmesini engelledi. Sürekli yaşanan bu aşırı hava koşulları, toplam lateks üretimini büyük ölçüde düşürdü. 

Dünyanın beşinci büyük kauçuk üreticisi olan Çin de benzer bir durumla karşı karşıya. Tayfunlar ve şiddetli yağmurlar, Hainan Adası’ndaki önemli üretim alanlarına büyük zarar verdi. 

Avrupa Orman Enstitüsü’ne göre, Tayland’da 2017-2022 yılları arasında kauçuk ekim alanları yüzde 4,5 oranında azaldı. Bu azalmanın başlıca sebepleri arasında, yükselen sıcaklıklar, sınırlı arazi kaynakları, doğal afetler, işçilik maliyetlerindeki artış ve ağaçların verimini düşüren yaprak akıntısı hastalığının yaygınlaşması yer alıyor. 

Güneydoğu Asya ülkelerinde, daha yüksek kârlılık sağlayan palmiye yağı üretimine yönelim de kauçuk üretiminin azalmasına katkıda bulunan faktörlerden biri. 

Bunlara ek olarak, küresel doğal kauçuk endüstrisi; fiyat dalgalanmaları, sentetik kauçukla rekabet, ormansızlaşma ve iş gücü sömürüsü gibi sorunlarla mücadele etmeye devam ediyor. 

Tarımsal ormancılık çözüm olabilir mi?

Tarımsal ormancılık, aynı arazide hem ağaç hem de farklı bitkilerin yetiştirilmesini sağlayan bir yöntem olarak, kauçuk üretiminin artırılmasında kritik bir rol oynayabilir. Bu yöntem, toprak sağlığını iyileştirerek daha verimli ve sağlıklı kauçuk ağaçlarının yetişmesini destekleyebilir. 

Kauçuk ağaçlarıyla birlikte, meyve veya kereste ağaçları ile bambu, kahve ve çay gibi bitkilerin ekilmesi, ekim alanlarının aşırı hava koşullarına karşı daha dirençli hale gelmesini sağlayabilir. Bu da çiftçilerin gelirlerini güvence altına alarak, farklı tarım ürünlerine yönelmelerinin önüne geçebilir. 

Bunun yanı sıra, tarımsal ormancılık; besin döngüsünü ve doğal haşere kontrolünü iyileştirerek, kimyasal gübre ve pestisit kullanımını azaltmaya yardımcı olur. Ayrıca, kauçuk ağaçlarının ömrünü uzatarak uzun vadeli üretim verimliliğini artırabilir. 

Küresel Sürdürülebilir Doğal Kauçuk Platformu (GPSNR), bu sürdürülebilir tarım uygulamalarını desteklemek amacıyla, 2025 yılına kadar 1.000 Taylandlı çiftçiye tarımsal ormancılık eğitimi verilmesi için fon sağlayacağını duyurdu. 

Bu tür girişimlerin yaygınlaşması, hem doğal kauçuk tedarik zincirini daha sürdürülebilir hale getirebilir hem de sektördeki kıtlık riskini azaltmaya katkı sağlayabilir.