İmalat Asya’da hız kesti, Batı’da hala rekorda

Hilal SARI

Her ayın ilk günlerinde IHS Markit tarafından açıklanan İmalat Satın Alma Yöneticileri Endeksi (PMI) verilerine bakıldığında, haziran ayında küresel imalat sektörünün Asya’da (talepteki zayıflıktan değil) tedarik zincirindeki sıkışmaların ve ham madde fiyatlarındaki artışın üretici maliyetlerini artırması ve Delta varyantına yönelik endişelerin tekrar güçlenmesi sonucu hız kestiği anlaşılıyor.

Çin PMI beklenenden fazla düştü

Çin'de Ulusal İstatistik Bürosu'nun açıkladığı resmi imalat Satın Alma Yöneticileri Endeksi (PMI) sonra Caixin/Market'in imalat PMI endeksi de imalat aktivitesinin haziranda daha yavaş büyüdüğünü gösterdi. Caixin/Markit imalat PMI haziran ayında, mayıs ayındaki 52 pandan 51,3 puana geriledi. Analistler, son 14 aydır 50 puan olan başabaş seviyesinin üzerinde kalarak büyümeye işaret eden imalat PMI'nın haziran ayında 51,8 puan olmasını bekliyorlardı. Özel ankete göre üretimdeki büyüme haziranda son 15 aydaki en düşük seviyesine inerken, Çin'in resmi PMI anketi de imalat sektöründeki büyümenin son dört ayın dip seviyesine düştüğünü göstermişti.

Vietnam ve Malezya sert etkilendi

Asya’da fabrika faaliyetleri artan maliyetler ve Delta varyantı etkisiyle, özellikle Vietnam ve Malezya'da sert etkilendi. Yüksek ham madde maliyetleri ve yarı iletken madde kıtlığı Japonya'nın da dahil olduğu Asya'nın ihracat devlerini kötü etkiledi. Japonya'nın hazirandaki PMI verisi dört aydaki en düşük hızlı artışa işaret ederken, Endonezya’da da Delta varyantının da etkisiyle yaşanan 2. dalga nedeniyle imalat sektöründeki büyüme haziranda yavaşladı. İmalat PMI mayısta görülen rekor 55,3’ten 53,5’e düştü.

Euro Bölgesi rekor tazeledi, ABD rekordan kıpırdamadı

İyileşmesine de Çin’den aylar sonra başlayan Euro Bölgesi’nde ve ABD’de de ise imalat sektörüne ilişkin PMI verileri mayıs ayında görülen tarihi rekorların Euro Bölgesi’nde bir kez daha kırıldığını, ABD’de ise mayıstaki rekordan kıpırdamadığını ortaya koydu.

Euro Bölgesi imalat satın alma yöneticileri endeksi (PMI) haziran ayında, mayıs ayındaki 63,1 puandan, 63,4 puana yükselerek rekor tazeledi. Hollanda, mayıs ayındaki rekor düzey ardından 68,8 puanla iki ayın en düşük düzeyin gerilese de Euro Bölgesi’nde en yüksek PMI değerine ulaştı. Avusturya 67 puanla en iyi performansı gösteren ikinci ülke olurken, haziran ayında kendi PMI rekorunu kırdı. Almanya’da endeks marjinal bir güçlenme yaşarken, İspanya ve Yunanistan - genel olarak en zayıf performans gösteren olmasına rağmen - büyüme oranlarının birkaç yılın en yüksek seviyelerine ulaştığını gördü. Euro Bölgesi’nin imalat sektöründeki genel üretim artışı, mayıs ayından bu yana hafifçe artarak, yılın başlarında görülen düzeylere yakın bir seviyeye çıkarak haziran ayında yüksek kaldı. Üretim hem Almanya hem de Hollanda'da özellikle güçlü oranlarda artmaya devam etti.

Dünya genelinde fiyat artışları da rekorda

Euro Bölgesi’nde istihdam büyümesi anket tarihinin rekorunu kırarken, fiyat artışları da arz kısıtları nedeniyle rekor düzeye yükseldi. Güçlü büyümeyi yatırım malları üreticileri kaydederken, onu anket tarihindeki en yüksek düzeyine yükselen ara malları izledi. Tüketim malları ise büyümede geriden geldi ancak yine de artışta Haziran 2000’den bu yana en yüksek düzey kaydedildi.

IHS Markit Baş Ekonomisti Chris Williamson, Euro Bölgesi’ne üretimin, COVID-19 tedbirlerinin giderek gevşetilmesiyle artan talep ve aşılamada ilerlemeleri, gelecek hakkında yenilenen iyimserliği artırdığını belirti. Williamson, kapasite ve ulaşım kısıtlamaları fabrikaların girdi mevcudiyetini sınırladığından ve bu durumun son derece yüksek oranda yükselttiğine işaret etti.

Dolar endeksi 15 ayın zirvesine yaklaştı

Dolar endeksi dün ABD’de güçlü talebe rağmen tedarik zincirindeki bozulmalara bağlı olarak mayıstaki tarihi rekordan değişmeyerek haziranda da 62,1’de kalan imalat PMI verisi sonrası, 15 ayın zirvesine yaklaştı. Mayıs ayına göre değişmeyen ancak öncü verideki 62,6’lık beklentinin yakalanamadığı girdi maliyetlerinin anket tarihinin rekorunu tekrar kırmasıyla birlikte 15 ayın zirvesine yaklaştı, dolar, Japon yeni karşısında 15 ayın zirvesini de gördü.

OPEC+ yöneticilerinin ağustos-aralık döneminde güçlü talebe yetişebilmek için petrol arzını 2 milyon varil/gün daha artıracağına ilişkin Reuters haberi sonrası petrol fiyatlarında da yüzde 2’lik bir yükseliş görülürken Brent TSİ 17:45 itibariyle 76,74 dolara, WTI 76,22 dolara kadar yükseldi. Haziran ayı boyunca yeniden açılmalardan güç alan petrolde Brent’in aylık yükselişi yüzde 8, WTI’ın yüzde 6 oldu ve Brent Ekim 2018’den bu yana en yüksek düzeyi gördü.

“Paritede yön aşağı: 2023’te 1,10’u görebilir”

Doların euro karşısında 4 ayın en yükseğine gelmesi, birçok finans kuruluşuna göre devam edecek bir trend. Fransa merkezli yatırım bankası Societé Generale “Ayıların eli zayıf. Dolar ayılarının da Hazine tahvili ayılarının da” dediği müşteri notunda ABD Merkez Bankası’nın herkesin sadece ‘tapering’ konuştuğu bir dönemde faiz oranlarını da beklenenden erken artıracağını söylemesinin dolara güç verdiğini söylüyor. Bankanın Euro/dolar paritesi için öngörüsü ise çarpıcı: “Dolar çok daha güçlenecek. Euro/dolar paritesinin 2023 yılında rahatlıkla 1,10 düzeyini bile görebileceğini düşünüyoruz. Veriler desteklerse 1,1850 aşağı yönlü kırıldığında 1,17’ye doğru yönelmesi olası.” İsviçre merkezli Credit Suisse de 200 günlük ortalamanın altında seyreden paritenin dün TSİ 18:00 itibariyle haziranın en düşük düzeyi olan 1,1858’in de altına inmesini “daha aşağı yönlü bir trend riskini artırıyor” dedi.