Yüksek enflasyon, yüksek faiz yılında tek kaybeden ‘zenginler’
TÜİK’e göre, Türkiye’nin faiz artırımına girdiği ve yıllık yüzde 64,77 enflasyonla kapattığı 2023 yılında gelirden aldığı pay düşen tek kesim “zenginler” oldu. Ayrıca, yine aynı dönem kıyaslamasıyla, müteşebbis gelirlerinin payı, toplam gelirler içinde azaldı.
MEHMET KAYA / ANKARA
TÜİK, 2023 yılı verilerinden oluşan 2024 gelir dağılımı istatistiklerini yayımladı. TÜİK’in hesaplamasına göre, hem eşdeğer kullanılabilir fert geliri (hanelerde yaşayan kişi sayısının eşitlendiği hesap) hem de eşitlenme yapılmadan ortalama hane halkı kullanılabilir fert geliri hesaplarında, yüzde 20, yüzde 10, ve yüzde 5’lik nüfus gruplamasının tamamında “en zenginler” 2023’te bir önceki yıla göre toplam gelirden aldıkları payda “kayıp” yaşadı.
Türkiye’nin faiz artırımına girdiği ve yıllık yüzde 64,77 enflasyonla kapattığı 2023 müteşebbis gelirlerinin payı, toplam gelirler içinde azaldı. En fakir ve orta sınıfı oluşturan grupların paylarında ise “artış” oldu. Özellikle yüzde 20’lik gruplamada, en üst gelir seviyesindekiler dışında diğer grupların tamamının “gelirden aldıkları pay” arttı. Bu gruplamada yüksek enflasyon ve yüksek faizin olduğu bir yılda “tek kaybeden” en “zenginler” olarak belirlendi.
2023 yılında, gelir eşitsizliğini ölçen Gini Katsayısında da iyileşme oldu. Gini katsayısı, 0-1 aralığında oluşuyor ve sıfıra yaklaştıkça gelir dağılımı iyileşiyor. Buna göre Türkiye’nin Gini Katsayısı 2022 verileriyle 2023’te 0,420 düzeyindeyken, 2023 verileriyle 2024’te 0,413 oldu.
Zenginlerin payı yine de çok yüksek
Türkiye’de en zengin yüzde 20’lik gruptakilerin (eşdeğer kullanılabilir hane fert geliri) toplam gelirden aldığı pay 2024’te yüzde 48,1 olarak hesaplandı.
Bunun anlamı, her türlü gelir türünden elde edilen ülkedeki toplam gelirin yüzde 48,1’i 17,1 milyon kişiye gidiyor. En düşük gelir grubuna bakınca da Türkiye’deki 17,1 milyon kişi, Türkiye’deki toplam gelirin ancak yüzde 6,3’ünü alıyor. En yüksek gelir grubundaki 17,1 milyon kişiden her birinin ortalama geliri, en düşük gelir grubundaki bir kişinin 7,7 katı daha fazla gelir elde ediyor.
Maaş ve ücret gelirinin payı arttı
TÜİK verilerine göre Türkiye’de toplam içinde en fazla gelir kaynağı maaş ve ücretlerden oluştu. Üstelik, 2023 yılında maaş ve ücretlerin payı bir önceki yıla göre 0,3 puan artarak yüzde 48,8 olarak belirlendi.
Müteşebbis gelirleri, yani iş sahiplerinin elde ettiği gelir ise bir önceki yıla göre 1,3 puan azaldı. Sosyal transferler olarak adlandırılan kamu kaynaklı sosyal yardım, emeklilik vb. kaynaklı gelirler de 0,2 puan yükselerek yüzde 17,8 pay aldı.
İnşaatçılar kazanmış
İş gelirlerinin ayrımına bakıldığında ise yıllık ortalama gelir içinde en büyük tutar hizmet sektöründe, en düşük gelir tarımda oluştu. Değişime bakıldığında ise 2023 yılında (2024 istatistiği) bir önceki yıla göre en yüksek artış yüzde 115,4 ile inşaat sektöründe oldu. Bunu yüzde 102 ile sanayi, hizmet sektörü yüzde 100,2, tarım sektörü de yüzde 66 artışla izledi.
Eşitsizlik, zenginleşen-fakirleşen gruplar
TÜİK verilerine göre en düşük gelir grubu, Van, Muş, Bitlis, Hakkari’nin dahil olduğu TRB2 grubunda görüldü. Eşdeğer hane halkı kullanılabilir fert geliri İstanbul’da 257,9 bin TL düzeyindeyken, TRB2 bölgesinde 91,8 bin TL oldu.
Yüzde 10 nüfus gruplamasına göre, bu gruplarda yer alanların yüzde 66,5’i aynı gelir grubunda kalmaya devam etti. Yüzde 22’si bir veya birden fazla basamak atlayacak şekilde gelirden aldığı pay arttı. Yüzde 13,2’si ise bir veya birden daha fazla grup aşağı gidecek şekilde gelirden aldığı pay düştü.
