YTAK’ta artış 3,4 milyar TL ile sınırlı kaldı
YTAK’ta artış sınırlı kaldı. Yıllık 100 milyar TL ayrılan kredilerde, önceki yıllardan verilenler dahil fiili kullanım, yeni uygulama döneminde sadece 3.4 milyar TL artarak 89.6 milyar TL olarak gerçekleşti.
MEHMET KAYA/ANKARA
Türkiye’nin sanayi dönüşümü, yüksek tutarda ithal edilen ürünlerin yerlileştirilmesi, turizm ve yüksek katma değerli üretimi için oluşturulan Yatırım Taahhütlü Avans Kredisinde (YTAK) sistem değişikliğinin ardından artış son derece sınırlı kaldı.
Bu yavaşlama ekonomi yönetiminin de dikkatini çekti. Son yapılan Ekonomi Koordinasyon Kurulunda, YTAK kredilerinin önemine vurgu yapılarak hızlandırılması kararlaştırıldı. Merkez Bankası kaynaklı olarak 2021’den itibaren kullandırılmaya başlayan ve toplamda 100 milyar TL’nin üzerinde kredi açılan uygulama, 2023 sonunda proje niteliklerine göre puanlama sistemine dahil edilmişti. Yatırım öncesi kısmi avans olarak alınmasının ardından, yatırım gerçekleşmesine göre verilen kredilerin bu tarihten sonra yavaşlaması dikkat çekti. EKONOMİ gazetesi, dönemsel olarak bu verileri izledi.
Önceki gün yapılan Ekonomi Koordinasyon Kurulu toplantısında da YTAK kredi kullanımının sınırlı artışına dikkat çekilerek, hızlandırma kararı çıktı. Yıllık 100 milyar TL ayrılan kredilerde, önceki yıllardan verilenler dahil fiili kullanım yeni uygulama döneminde sadece 3,4 milyar TL artarak 89,6 milyar TL olarak gerçekleşti. Yılın ilk yarısı itibariyle, yeni sisteme göre tahsis edilen kredi tutarı bilinmiyor. Ancak fiili kullanımların son derece sınırlı artması, hem mevcut tahsislerin kullanımının yavaşladığını, hem de yeni tahsislerin az olduğuna işaret ediyor. Merkez Bankası verilerine göre 2023 başında YTAK fiili kullanım 59,6 milyar TL düzeyindeydi. Yıl sonunda ise 86,2 milyar TL’ye ulaştı.
Yeni modelin uygulanmaya başlandığı 2024 itibariyle kullanım hızı düştü ve Haziran ayı itibariyle fiili kullanım önceki yılların artış hızının çok altında kalarak 89,6 milyar TL’ye ulaştı. YTAK kredileri, ilk tasarımda sadece katma değerli ürünlere geçiş, hammadde ve aramallarda yüksek tutarda ithal edilen ürünlerin ikame edilmesi ve turizm amaçlı yatırımlara odaklanmıştı. Daha sonra deprem bölgesi sanayi kuruluşları için de kaynak ayrıldı. Bu dönemde, kapsama giren yatırımlar sadece klasik kredi sistemi içinde yapılabilirliğe yönelik olarak değerlendiriliyor ve tahsisat yapılıyordu.
2023 sonunda puanlama sistemine bağlandı
YTAK kredileri 2023 sonunda puanlama sistemine bağlandı. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’na yapılan başvurular bu puanı aldıktan sonra YTAK kredisine başvurabiliyor. O dönemde 100’ün üzerinde yeni başvuru alındığı belirtilmişti. Geçen süreç içinde kaç yeni proje kabul edildiğine ya da ne kadar yeni tahsisat yapıldığına dair resmi açıklama yapılmadı.
Önceki dönemden 100 milyar TL’nin üzerinde bir tahsisat yapıldığı biliniyor. Halen yıllık olarak 100 milyar TL’lik kaynak da ayrılmış durumda. Verilere bakıldığında ise ister önceki yıllardan yapılan tahsisatlardaki fiili kullanım, ister yeni tahsisatlardan kaynaklanan avans ve ödemeler dahil, yeni sisteme geçildikten sonra YTAK kredileri kullanımının yavaşladığı dikkat çekiyor. Önceki yıllarda, TL’nin daha değerli olduğu dönemde dahi yıllık 30, 50 milyar TL’lere kadar çıkan fiili kullanıma karşılık, bu yıl yeni sistemde net fi ili kullanım sadece 3.4 milyar TL oldu. Bu durum hem yeni tahsisatlarda, hem de devam eden yatırımlarda yavaşlama anlamına geliyor.
