Vatandaş ete ulaşamıyor, 10 kişiden 6'sı tatil yapamıyor!
TÜİK’in açıkladığı gelir verilerinde orta sınıfta erime görülürken, zenginlerin aldığı pay da artış gösterdi. Gelir dağılımındaki bozulma artarken, detaylara bakıldığında yoksulluk verilerinde alım gücünün durumu da ortaya çıktı.
ÖZDER ŞEYDA UYANIK
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı Yoksulluk ve Yaşam Koşulları İstatistikleri’nin 2023 yılı sonuçlarına göre, detaylarda yatan bozulma üzücü bir tablo ortaya koydu.
TÜİK, yoksulluk, gelir dağılımı ve dezavantajların ailesel aktarımını araştırdığı 2023 verilerini yayımladı. Verilerde orta sınıfta erime dikkat çekerken, eğitimli kesimde de gelir artışının düşük kaldığını gösterdi. En üst gelir grubunun payı artarken, gelir adaletine yönelik Gini katsayısı göstergesinde de yükseliş görüldü.
Alım gücündeki bozulma
Yoksulluk ve Yaşam Koşulları İstatistikleri’nin 2023 verilerinde yer alan “Seçilmiş yaşam koşulları göstergeleri” 2018 yılında sonra vatandaşın alım gücündeki bozulmayı gösterdi.
Seçilmiş yaşam koşullarında TÜİK gelir gruplarını 3’e ayırarak medya gelirin yüzde 60 altında kalan yoksul kesim, yüzde 60 ila 120 aralığındaki orta sınıf ve yüzde 120 üzerindeki zengin kesime aşağıdaki başlıklarda ne durumda olduklarını soruyor:
- Konut masrafları
- Borç veya taksit ödemeleri (Konut alımı ve konut masrafları dışında)
- Evden uzakta bir haftalık tatil masrafının karşılanabilme durumu
- İki günde bir et, tavuk ya da balık içeren yemek masrafının karşılanabilme durumu
- Beklenmedik harcamaların karşılanabilme durumu
- Evin ısınma ihtiyacının ekonomik olarak karşılanabilme durumu
- Yıpranmış veya eskimiş mobilyaların yenilenebilme durumu
- Yeni giysilerin alınabilme durumu (2015 yılında bu yana yanıtlanmıyor)
Konut masrafları
Konut masrafları genelde en düşük gelir grubunu zorluyor. Ancak tüm gelir gruplarında konut masraflarının 2021 yılında zorlukta zirve yaptığı da görülüyor.
Borç veya taksit ödemeleri
Konut masrafları dışında da borç ödemelerinin çok yük getirdiğini belirtenler yine en fazla medya gelirin yüzde 60’ının altında kalanlar olduğu görülse de burada ilgi çeken diğer detay da tüm gelir düzeylerinde yine 2021’in zirve yapması dışında medya gelirin yüzde 120’sinin üzerinde kalan grubun borç ödemelerinin yükünün halen 2018 yılından yüksek olması oluyor.
Evden uzakta bir haftalık tatil
Yılda bir hafta tatil yapabilenlerin üst gelir grubu olduğu görülürken, en üst gelir grubunun farkı açtığı görülüyor. Tatil masraflarını karşılayamayanlar en alt gelir grubunda iyileşme gösterirken, halen yüzde 86,5 oranında tatil yapılamadığı dikkat çekiyor. Bu durum en üst gelir grubunda da yine 2018’den bu yana 2021’den sonraki en kötü yılın 2023 olduğunu gösteriyor. Medya geliri yüzde 120’nin üzerinde olan ailelerin 10’un 3’ü 1 hafta tatil yapamıyor.
İki günde bir et, tavuk ya da balık masrafının karşılanması
Sofrada da alım gücündeki bozulma görülüyor. Özellikle son 2 yıldır gırda enflasyonundaki yükseliş ve et fiyatlarındaki artışın yüksek olması 2018 sonrasında en düşük gelir grubunda 10 evden 7’sinde iki günde bir sofraya et, tavuk, balık gelmesini engelliyor. En üst gelir grubunda bu oran yüzde 17,4 olsa da 2022 ve 2023’te orandaki yükseliş dikkat çekiyor.
Beklenmedik harcamalar
Kişilerin bir anlamda tasarruf ya da “kötü gün” birikimlerini gösteren bu durum, en düşük gelir grubunda 2018’e göre gerileme gösterirken, en üst gelir grubunda 2020’de pandemi sonrasında en üst seviyede görülüyor. Hanelerin beklenmedik harcamaları karşılayamama durumu toplamda yüzde 31,8 seviyesinde gerçekleşiyor.
