Yeni sipariş sorunu yaşayan gemi inşada kriz derinleşiyor
Siparişleri rakip ülkelere kaptıran Türk tersaneleri, 2024’ü ihracatta daralmayla kapattı. Eski siparişlerin etkisiyle 2024’te sektör ihracatında yıllık daralma yüzde 1,4’le sınırlı kalsa da GYHİB Başkanı Cem Seven, “Bu yıl ihracatta yüzde 16’nın üzerinde daralma öngörüyoruz” dedi.
AYSEL YÜCEL
Yeşil dönüşüm kapsamında tüm dünyada yeni gemilere talebin arttığı bir dönemde, yüksek maliyetler ve finansmana erişimde yaşanan zorluklar nedeniyle siparişleri rakip ülkelere kaptıran Türk tersaneleri, 2024’ü ihracatta daralmayla kapattı. Eski sözleşmelerin etkisiyle 2024’te sektör ihracatında yıllık daralma yüzde 1,4’le sınırlıkalsa da GYHİB Başkanı Cem Seven, yeni sipariş almakta zorlandıklarını hatırlatarak, “Bu yıl ihracatta yüzde 16’nın üzerinde daralma öngörüyoruz” dedi. Özel amaçlı tekne inşasındaki küresel liderliğini kaybeden sektörde, istihdam kaybı da artıyor.
Sektörde istihdam kaybı yüzde 5’i aştı
Yüksek teknolojiye sahip özel amaçlı gemi inşasında dünyada birçok ilke imza atan Türk tersaneleri, 2023 yılında ihracatını yüzde 33’e yakın artırarak 1 milyar 940 bin dolara çıkarmıştı. Balıkçı gemi inşasında dünya lideri olan yerli tersaneler, 2023’te römorkör inşasında da Çin’i geride bırakarak, birinci sıraya yükselmişti. Ancak sektör artan işçilik maliyetleri ve finansmana erişimde yaşanan zorluklar nedeniyle siparişleri Avrupa ülkelerine kaptırmaya başlayınca ihracat da düşüşe geçti. 2024 yılında sektörün ihracatı yüzde 1,4 azalarak 1 milyar 912 bin dolara geriledi.
Gemi Yat ve Hizmetleri İhracatçıları Birliği Başkanı (GYHİB) Cem Seven , geçtiğimiz aylarda EKONOMİ gazetesine yaptığı açıklamada çevreci dönüşüm nedeniyle özel amaçlı gemilerde küresel talebin çok yüksek olduğunu ve bu sayının giderek arttığını vurgulayarak, “Türkiye’ye de sipariş yağıyor. Ancak, fiyatta İspanya'yla bile rekabet edemediğimiz için görüşmeler masada kalıyor. İmza sözleşmesini tamamladığımız yeni sipariş neredeyse yok” açıklamasını yapmıştı. Diğer yandan sektör maliyet artışlarıyla mücadele ederken bir de KDV şokuyla karşılaşmıştı. 31 Ekim 2024 tarihinde Resmi Gazetede Yayınlanan Katma Değer Vergisi Genel Uygulama Tebliği ile boyu 24 m’den küçük olan ve ihraç edilmek üzere inşa edilen yelkenli, kotra, palamar botu, pilot botu gibi deniz araçlarının inşa aşamasında ithal ya da yerli ekipmanlar ile de işçilik ödemelerinde KDV istisnası kaldırıldı. Bu karar firmaların rekabetçi fiyat oluşturmalarını daha da zorlaştırdı. Rekabet gücü aşınan sektörde istihdam kayıpları da yaşanıyor. Sektörün istihdamı son üç ayda yüzde 5’in üzerinde azaldı.
En çok yük gemisi ihraç edildi
2024 yılında sektörün en çok ihracat gerçekleştirdiği ürün grubu 481,5 milyon dolarlık ihracat ile yük gemileri oldu. Bu grupta en çok ihracat gerçekleştirilen ülkeler, Marshall Adaları (168,5 milyon dolar), Rusya Federasyonu (67 milyon dolar), Irak (49,7 milyon dolar) oldu. 2024 yılında en çok ihracat gerçekleştirilen ikinci ürün grubu yatlar oluşturdu. Yat ihracatı 2024 yılında 442 milyon dolara ulaştı. Bir önceki yıla kıyasla yat ihracatı yüzde 8,52 oranında artış gösterdi. Bu grupta en çok ihracat gerçekleştirilen ülkeler sırasıyla şöyle: Malta (93,3 milyon dolar), Yunanistan (85,4 milyon dolar), İtalya (73,3 milyon dolar). 2024 yılında en çok ihracat gerçekleştirilen üçüncü ürün grubu ise 354 milyon dolarlık ihracat ile balıkçı gemileri oldu. Bu grupta en çok ihracat gerçekleştirilen ülkeler şöyle sıralandı: Norveç (198,5 milyon dolar), Kanada (59,3 milyon dolar), Almanya (57 milyon dolar).
REKABET GÜCÜNÜ AŞINDIRAN 3 TEMEL NEDEN VAR
GYHİB Başkanı Cem Seven, sektörün küresel arenada rekabet gücünü aşındıran ve devam eden sorunları şöyle sıraladı:
1- Döviz kurunun enflasyon kadar artmaması ve baskılanması,
2- BDDK kararları nedeniyle bilanço büyüklüğünün yüzde 5 inden fazla döviz tutan ihracatçının TL kredisi kullanmasına izin verilmemesi neticesinde finansmanın sadece döviz kredisi ile yapılabilmesi,
3- KDV tebliği ile 24 metreden küçük ve ihraç edilecek tekne ve deniz vasıtalarının inşasında KDV istisnasının kaldırılması, böylece KDV’nin inşa maliyetlerini artırarak rekabetçiliğe zarar vermesi.
