Türkiye’de kaç milyon insan asgari ücrete yakın kazanıyor?
Her yıl olduğu gibi aralık ayı asgari ücret tartışmalarıyla başladı. Komisyonun ilk toplantısı yapılırken, henüz tarafların asgari ücrette net talepleri belli olmadı. Yılın dördüncü ayında açlık sınırı altına gerileyen asgari ücrette gelişmeleri Prof. Dr. Aziz Çelik değerlendirdi.
Asgari Ücret Tespit Komisyonu 10 Aralık’ta ilk toplantısını yaparken, yapılan açıklamalarda, işçi ve işveren tarafı 2025’te uygulanacak zam oranı ve asgari ücret seviyesini henüz telaffuz etmedi.
Sadece DİSK, iki çalışanın bulunduğu bir eve yoksulluk sınırının altında ücret girmemesi gerektiğini söylerken, Türkiye’de Türk-İş’in hesapladığı yoksulluk sınırının 72 bin lira olduğu düşünüldüğünde DİSK’in talebinin 36 bin lira olduğu anlaşılıyor.
Patronlar ne istiyor?
VOA türkçe’den Hilmi Hacaloğlu’nun haberine göre, AGS Global 28 Kasım-4 Aralık tarihleri arasında 231 iş insanıyla yaptığı “2025’ten Beklentiler” başlıklı araştırmasında, patronlar asgari ücrette yüzde 40 zam ile 23 bin 750 TL tahminde bulunuyor.
Aynı araştırmada, “2025’in 2024’ten daha iyi geçeceğini” düşünenler yüzde 29,9 olurken, “daha da kötü olacağı” beklentisini dile getirenler yüzde 58,4 olarak ölçüldü.
Enflasyonla belirlenen asgari ücret
17 bin 2 TL olan asgari ücret son yıllara kadar TÜİK’in resmi enflasyon verisine belli bir oranda refah payının eklenmesi ile belirleniyordu. Son yıllarda ise TÜİK’in enflasyon verilerindeki tartışmalar ve enflasyondaki hızlı yükseliş zam oranlarının da yükselmesini sağladı.
2024’ün son ayına girerken, TÜİK kasımda yıllık enflasyonu yüzde 47,09, ENAG yüzde 87, ve İstanbul Ticaret Odası (İTO) da yüzde 57,99 olarak açıkladı.
İşgücü piyasaları üzerine çalışan Kocaeli Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Aziz Çelik VOA Türkçe’ye asgari ücret süreciyle ilgili açıklamalarda bulundu.
Asgari ücreti kim belirleyecek?
Türkiye’de asgari ücretin Asgari Ücret Tespit Komisyonu’nda belirlenmesine yönelik, Prof. Dr. Aziz Çelik, komisyonun bir hükmü olmadığını, formalite olduğunu söylerken, “Asgari Ücret Tespit Komisyonu toplanacak ama komisyonda asgari ücret kararlaştırılmayacak” dedi. Asgari ücretin komisyon imzasıyla resmileştireceğini belirten Çelik, “Asgari Ücret Tespit Komisyonu ‘belirleme’ yeri olmaktan çoktan çıktı. Asgari ücreti hükümet ya da cumhurbaşkanı belirleyecek” dedi.
Türkiye’de kaç kişi asgari ücret ve civarında ücret alıyor?
Türkiye’de çalışanların asgari ücret ve civarında maaş almasına yönelik, Prof. Dr. Aziz Çelik, Türkiye'de memurlar hariç yaklaşık 17 milyon ücretli çalışan olduğunu hatırlatarak, “Bunun yaklaşık 8,5-9 milyonu asgari ücret civarında maaş alıyor. Civarı derken, yüzde 10 üzeri ve yüzde 10 aşağısını kastediyorum” açıklamasını yaptı. Çelik açıklamasına şu sözlerle devam etti:
“Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, ‘SSK sigortalarının yüzde 42’si asgari ücretten bildirilmekle birlikte fiiliyatta ilave verilen ücretler nedeniyle, gerçekte bundan daha düşük bir oran olduğunu tahmin ediyoruz’ dese de bizdeki veriler öyle söylemiyor. Yüzde 20 asgari ücret komşuluğunda çalışanların oranı ise yüzde 66. Yani 20 bin 500 liradan aşağıda ücret alan yaklaşık 11 milyon çalışan var. Asgari ücretin iki katından fazla ücret alanlar ise işçilerin yalnızca yüzde 7,5’ini oluşturuyor. Bu da yaklaşık 1,3 milyon kişiye denk geliyor.”
Türkiye ve Avrupa arasındaki asgari ücret farkı ne yönde değişti?
Prof. Dr. Aziz Çelik, “8-10 yıl önce Avrupa Birliği ve aday ülkeleri arasında 11 ülke Türkiye'den daha düşük asgari ücrete sahipti” derken, şimdi sadece dört ülke kaldığını açıkladı.
Çelik, “Türkiye'de asgari ücretin yüksek olduğu iddiasının en önemli gerçek dışı kanıtından biri bu. Avrupa sıralamasında Türkiye asgari ücret açısından diplere doğru gidiyor. Artık sadece Bulgaristan, Sırbistan, Makedonya ve Arnavutluk bizden daha düşük asgari ücret alıyor. 2014’e gittiğimizde Estonya, Letonya, Macaristan, Romanya gibi ülkeler Türkiye’nin gerisindeydi. Onlar her yıl Euro cinsinde yüzde 8-10 artış sağlarken geride kalan 10 yılda Türkiye’deki asgari ücret artışı yüzde 3,8’de kaldı” dedi.
Asgari ücret ortalama ücrete ne kadar yaklaştı?
Prof. Dr. Aziz Çelik, “Eskiden ortalama ücret, asgari ücretin 2,3 katıydı şimdi 1,7 katına kadar gerilemiş durumda. Asgari ücret ortalama ücret haline geldi. Avrupa Birliği’nde asgari ücret çok az konuşuluyor çünkü ücretler toplu sözleşmeyle belirleniyor. Asgari ücret ve civarında çalışanlar Avrupa’da yüzde 4. Diğerleri toplu sözleşmeyle ve teşmille belirleniyor. Teşmil demek, mesela bir bankada sendika yok ama toplu sözleşme yapmış bir bankanın artış oranı orada da uygulanıyor. Avrupa ülkelerinde bu yapılıyor ama Türkiye’de yok. İşverenler açısından Türkiye ucuz bir iş gücü ülkesi haline gelmiş durumda” dedi.
Türkiye’de asgari ücretin milli gelire oranı ne?
Çelik, “Türkiye'de bir asgari ücretin kişi başına milli gelire oranı 1974'te yüzde 80’di” derken, 12 Eylül 1980'den sonra sert bir şekilde gerileyerek yüzde 40’lara kadar indiğini açıkladı. Çelik, sonrasında ise asgari ücret ve GSYH oranındaki değişimi şu şekilde açıkladı:
“1990’lı yıllarda yüzde 60’lar seviyesine çıktı, AKP döneminde de yüzde 60'ları gördüğü olduysa da yüzde 36'ya kadar düştüğü de oldu. Şu anda bir asgari ücret kişi başına milli gelirin yüzde 46’sına gerilemiş durumda. 2025'teki artış eğer açıklanan enflasyon oranının gerisinde kalırsa bu oran daha da geriye düşecektir. 2025 yılında tahmini kişi başına milli gelir yıllık 17 bin dolar olması bekleniyor. Bugün aynı oran uygulansa asgari ücret 45-50 bin lira arası olması gerekirdi.”
