“Türkiye, kur dalgalanmasında ender bir örnek”

Yasemin SALİH

Türkiye’nin genç bilim insanlarını desteklemek ve görünür kılmak amacıyla verilen Koç Üniversitesi Rahmi Koç Bilim Madalyası, altıncı kez sahibini buldu. Koç Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanı Prof. Dr. Nur Yalman, düzenlenen çevrimiçi törende bu yıl madalyanın Chicago Üniversitesi Ekonomi Bölümü’nde Ralph ve Mary Otis Isham Kürsüsü Ekonomi Profesörü olarak görev yapan Ali Hortaçsu’ya verildiğini duyurdu.

Dedeleri Selanik yakınlarındaki Hortaç Dağı’ndan şehre su indirdikleri için Hortaçsu soyadını alan, önce İzmir ardından da İstanbul’da ikamet eden bilim geçmişine sahip bir aileden geliyor Prof. Dr. Ali Hortaçsu. Robert Kolej’deki arkadaşlarının, “Her yıl dönemin birincisi olurdu” diye andığı ekonomistin, özellikle piyasa talebinin algoritmasını ortaya koyan çalışmaları dünyaca ünlü.

Tören sonrasında yaptığımız online röportajda, “Ekonomi merakım ortaokulda başlamıştı ama mühendis anne-babanın oğlu olunca Stanford’da tercihimi elektrik mühendisliğinden yana kullandım. Sonra da mikroekonominin matematikle ilişkisini keşfedince iki merakım bir araya gelmiş oldu” diyen Hortaçsu, mikroekonomiye mühendis gözlüğüyle bakmak Hortaçsu’yu piyasa verilerini algoritmaların yardımıyla modellemeye götüren önemli bir kapı açmış. Çalışmalarında piyasaların verimliliğinin deneysel yaklaşımlarla değerlendirilmesine odaklanan Hortaçsu, bireysel davranışların arkasında yatan tercihleri ve teknoloji parametrelerini öngörmek üzere incelenen mikro seviyedeki detaylı piyasa verilerini kullanıyor.

Ekonomideki belirsizlik için biyologlara güveniyoruz

Prof. Dr. Ali Hortaçsu, koronavirüs nedeniyle global ekonomide yaşanan belirsizliklerin insanların beklentilerini etkilediğini vurguluyor. “İnsanlar belirsizlik içinde. Bunun nasıl sonuçlanacağını kestirmek çok önemli. Beklentilerin regüle edilmesinde devletlerin, politikacıların çok büyük rolü var” diyen ünlü ekonomiste göre beklentiler iyi yönetilmeli ki ülkenin kredibilitesi artsın. Medyaya da bu konuda doğru bilgileri aktarmak açısından sorumluluk düşüyor. Hortaçsu’ya göre global ekonomideki süreç tamamen virüsün seyriyle ilgili. Virüsün yarattığı belirsizliğin makro ya da mikro olsun, kararları sürekli değiştirdiğini anlatan Hortaçsu, bunun da risk ortamı oluşturduğuna vurgu yapıyor. “Virüsle ilgili belirsizliğin sonuçlanması lazım. Bu iş de biyologlara, tıp insanlarına düşüyor, onlara güvenmek gerek. Ekonomide bunun yarattığı çarpıklık var. En büyük soru, şu anda gözlemlenen arz zincirindeki tıkanıklığın ne kadar gerçek olduğu? Herkes bunu merak ediyor” diyen ekonomi profesörüne göre arz tıkanıklığından kaynaklanan fiyat artışlarının gerçekliği de sorgulanması gereken bir durum. Hortaçsu, “Arz tıkanıklığı geçici mi uzun vadeli mi olacak. Bundan kaynaklanan talep sıkışması ne kadar gerçek? Fiyat artışı duygusal mı? Bunların ayrıştırılması lazım. Bunun için de piyasadaki parametreler incelenmeli” diyor.

Ekonomide yapay zeka kullanılmalı

Talebi tahmin etmek, belirsizliği yönetmenin önemli yollarından biri Hortaçsu’ya göre. Bunun yolunun da yapay zeka kaynaklı algoritmalardan yararlanmak olduğunu belirtiyor ödüllü ekonomist. Perakende sektörünün bu teknolojiyi iyi kullandığının altını çizen Prof. Dr. Hortaçsu, şöyle devam ediyor: “Neyin, hangi zamanlarda, ne kadar talep edileceğini kestirmek arz zincirinin verimli çalışmasını sağlıyor. Perakende ve taşımacılık sektörlerinde bu iyi kullanılınca verimli sonuçlar alınıyor. Ekonomik refahın kaynağı verimliliğin artması. Data, bunun temelini sağlıyor. Amazon ile buna benzer bir çalışma yaptık. Algoritmalar geliştirerek talep tahminlerini iyileştirdik. Daha çok data ile daha iyi ekonomi politikaları geliştirilebilir.”

TÜRKİYE, NE KADAR DAHA GEVŞEYECEK?

Hortaçsu’nun Kayseri’de ABD’li meslektaşlarıyla yürüttüğü Asurluların ekonomik yaşamlarıyla ilgili modelleme araştırması, ekonomi biliminde dünyaca ünlü çalışmalar arasında gösteriliyor. Ancak Türkiye’ye uzun süredir gelmediğini belirten Hortaçsu’nun bölgenin bugünkü ekonomi iklimiyle ilgili yaptığı sıcak bir çalışma yok. Virüsün yarattığı belirsizlik ortamından Türkiye ekonomisinin de etkilendiğini söyleyen ekonomi profesörü, “Bu, zaten diğer ülkelerde görülen bir durum. Türkiye’yi ayrıştıran ise kurdaki dalgalanma. Türkiye diğer gelişmekte olan ülkeler arasında kurdaki dalgalanma performansıyla ender bir örnek teşkil ediyor. Merkez Bankası’nın son kararlarında daha fazla faiz indirdiğini görüyoruz. Bu, daha fazla para basmak, yani para politikasında daha fazla gevşemek demek. Bunun daha ne kadar sürdürülebileceği önemli bir soru işareti” değerlendirmesini yapıyor.