Türkiye, çevreci gemi siparişlerinde lider

Aysel YÜCEL/İSTANBUL

Türk tersaneleri, dünya markası haline geldiği özel amaçlı tekne inşasında yeni bir başarıya imza attı. Türkiye, çevreci motora sahip feribot, balıkçı gemileri ve römorkör siparişinde küresel lider oldu. gemi inşacılar, ‘Sürdürülebilirlik Eylem Planı’nı da hazırladı, 2050’de ‘sıfır emisyon’a geçiş hedefi koydu.

Türkiye’nin katma değerli ürün ihracatında lider sektörlerinden gemi inşa, küresel arenadaki başarılarına bir yenisini ekledi. Özel amaçlı gemi inşasında elektrikli ilk römorkör, uzaktan kumandalı ilk gemi, metanol yakıtlı ilk römorkör gibi birçok ilke imza atan ve Norveç, Finlandiya, Hollanda gibi gelişmiş ülkelerinden aldığı siparişlerle bir dünya markası haline gelmeyi başaran gemi inşacılar çevreci, motora sahip özel amaçlı tekne siparişlerinde küresel lider oldu. Yerli tersaneler, ticari gemilerin de dahil edildiği küresel elektrikli ve hibrit gemi siparişlerinde de Çin’in ardından ikinci sırada yer aldı.

Gemi, Yat ve Hizmetleri İhracatçıları Birliği (GYHİB) tarafından Ticaret Bakanlığı, Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) öncülüğünde, Birlik Danışmanı Prof. Dr. Mustafa İnsel’in katkılarıyla Gemi, Yat ve Hizmetleri Sektörü Sürdürülebilirlik Eylem Planı hazırlandı. Plan, GYHİB Yönetim Kurulu Başkanı Cem Seven’in ev sahipliğinde TİM Başkanı Mustafa Gültepe, TİM Başkan Yardımcısı Başaran Bayrak ile denizcilik sivil toplum kuruluşlarının katıldığı toplantıda, dün İstanbul’da kamuoyuna açıklandı.

GYHİB Yönetim Kurulu Başkanı Cem Seven, gemi ve yat inşasının, tüm dünyada, ekonomik büyüme ve istihdam yaratma potansiyeli ile önemli bir sektör olduğunun altını çizerek, “Sektörümüzün sürdürülebilirlik açısında da önemli bir sorumluluğu var. Bu eylem planları neticesinde, çevresel açıdan denizlerimizi temiz tutmayı, karbon ayak izini azaltmayı, bio çeşitliliği korumayı, ekonomik açıdan sektörümüzün sürdürülebilir büyümesine katkı sağlamayı, toplumsal açıdan da iş gücümüzü desteklemeyi, eğitim ve fırsatlar ortaya koymayı hedefliyoruz” dedi.

Tersanelerin tüm dünyaya kaliteli, ekonomik, çevreci ve müşteri isteklerine göre özelleştirilmiş gemiler ile yatlar ihraç ettiğini vurgulayan Seven, şöyle devam etti: “Sektörün sürdürülebilirliği yönetişim, sosyal boyut, teknoloji ve inovasyon, ekonomi- finans ve çevresel etkiler açısından bu rapor ile analiz edilerek, sürdürülebilirlik vizyonu belirlendi, bu vizyonu desteklemek için stratejik hedefler oluşturulmuş, hedeflere ulaşmak için eylem planları ve hedeflere erişimin ölçülebilmesi için performans endeksleri saptandı. Bu eylem planı ile gemi ve yat inşa sektörünün uluslararası rekabet edebilirlik kabiliyetinin sürdürülmesi hedefleniyor.”

7 ana eylem planı belirlendi

Birlik Danışmanı Prof. Dr. Mustafa İnsel, gemi ve yat inşa sektörünün sürdürülebilirlik Eylem Planı'nın detaylarını anlattı. İnsel; gemi ve yat inşa sektörü eylem planına, ekonomik, çevresel ve sosyal etkenlerin yönetişim çerçevesinde entegre edilmiş bileşenlerinin yanı sıra, teknoloji ve inovasyonu da dahil ettiklerini açıkladı. İnsel, tüm bu bileşenlerle 7 eylem planı saptadıklarını belirterek, şunları söyledi: “7 eylem planımız; hedefler için ortaklıklar, izlenebilirlik ve etkin iletişim, tasarım ve dijitalleşme, insana yakışır iş ve ekonomi, sanayi inovasyon ve altyapı, erişilebilir temiz enerji ile iklim eylem planlarından oluşuyor. Bu 7 ana eylem planımıza uygun, 40 alt başlıkta eylemler gerçekleştireceğiz” şeklinde konuştu.

Temmuz 2023 itibarıyla küresel elektrikli/hibrit gemi siparişlerinin yüzde 14’ü, metanol yakıtlı gemilerin yüzde 7’si, biyo-yakıtlı gemilerin yüzde 50’si Türk tersanelerine sipariş edilmiş durumda. Buna karşılık hidrojen/amonyak yakıtlı veya uyumlu gemi siparişi bulunmuyor. Sektörün talep gücünü koruması için yeni sıfır sera gazı emisyonlu hidrojen ve amonyak yakıtlı gemileri de ürün gamına katması gerekiyor. Bu yakıtlarda yüksek basınç, çok düşük sıcaklılarda soğutma, çelik yapısına etkiler, toksik maddeler yeni teknolojik gelişim kazanılması gereken yetenekler olarak ortaya çıkmakta, tersanelerimizin bu konuda teknoloji geliştiricileri, akademi ve devlet desteği alması gerektiğinin altı çiziliyor.

“27 sektörün eylem planları hazır olacak”

Toplantıda konuşan TİM Başkanı Gültepe, Türkiye’nin ihracatını ve dış ticarette rekabet gücünü artırabilmesi için yeşil dönüşümün hızlı bir şekilde tamamlanması gerektiğini kaydetti. Gültepe, “İki yıl önce TİM’in sürdürülebilirlik eylem planını açıklayarak ilk adımı attık. Ardından sektörlerimiz eylem planlarını oluşturmaya başladı. Yıl sonuna kadar 27 sektörümüzün tamamının eylem planları hazır olacak” dedi. Gemi inşa sektörüne yönelik ise Gültepe, “Türk denizciliği büyük başarıların ardından yepyeni bir rotaya doğru yelken açıyor. Yeni rotamızın adı sürdürülebilirlik. Yeşil dönüşüm gemi inşasında marka ülke kimliğimizi daha da güçlendireceğiz” açıklamasını yaptı.

Liderlik; feribot, balıkçı gemileri ve römorkörle geldi

Küresel gemi siparişlerine bakıldığında Türkiye’deki tersaneler özellikle elektrikli/ hibrit/alternatif yakıtlı gemiler konusunda oldukça güçlü konumda. Türk tersaneleri,

* Elektrikli/hibrit/alternatif yakıtlı feribot siparişlerinin sayıca %15’i, GT olarak %14’ü ile 1. sırada,

* Elektrikli/hibrit/alternatif yakıtlı römorkör siparişlerinin sayıca %48’i, GT olarak %45’ü ile 1. sırada,

* Elektrikli/hibrit/alternatif yakıtlı balıkçı gemisi siparişlerinin sayıca %32’si, GT olarak %67’si ile 1. sırada yer alıyor.

Sektör 2050’de sıfır emisyon hedefi için yol haritasını belirledi

* DTO, GİSBIR, TÜRKLİM, TAB gibi denizcilik örgütleri ile ortak bir platform kurulacak. Türk Denizcilik Sektörü Bütünleşik Sürdürülebilirlik Yol Haritası”nın çıkarılacak.

* İzlenebilirlik ve etkin iletişim için tersanelerin sürdürülebilirlik planlarının hazırlanması için örnek sürdürülebilirlik pilot projesi yapılacak. Pilot Tersane Sürdürülebilirlik Raporu diğer tersanelerle paylaşılacak.

* Tasarım ve dijitalleşme konularına ağrılık verilecek. Üretimi yapılan gemilerde yerli tasarım oranı artırılacak.

* Kalifi ye işgücünün yetiştirilecek, yeteneklerinin teknolojik gelişmelere göre geliştirilmesi, kadının kalifi ye işgücünde yer alması sağlanacak.

* Elektrik/hibrit/akü tahrikli gemi pazarında Türkiye’nin liderliğini devam ettirmek için alternatif yakıtlı gemilere yönelik yerli teknoloji geliştirilecek.

* Sanayide temiz üretim teknikleri ve temiz enerji kullanılarak yeşil dönüşüm için hammadde/ara ürün (enerji dahil) karbon/su ayak izi düzeyinin asgariye indirilmesi, geri dönüşüm konusunda farkındalık yaratılması sağlanacak. Örnek pilot ihraç gemi seçimi yapılacak.