TÜİK’e göre 2024 yılının zam şampiyonları neler oldu?
Yükselen enflasyonla artan fiyatlar karşısında alım gücü erirken, TÜİK’in madde sepeti listesindeki ürünlerin içinde zam şampiyonu hangi ürün oldu? Herkesin harcama sepetine göre hissettiği enflasyonda artış en çok kimleri vurdu?
ÖZDER ŞEYDA UYANIK
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) özellikle 2021 yılı sonrasında yükselişi hızlanan enflasyonla birlikte açıklığı TÜFE üzerinden hem vatandaşın hem de siyasetin hedefine gelmişti. O dönemde alternatif enflasyon hesaplamaları öne çıkmış, bunun üzerinden hissedilen enflasyon oranları tartışılmaya açılmıştı.
Hissedilen enflasyon nasıl değişiyor?
Hissedilen enflasyonun formülü bu tabloda yatıyor.
En düşük gelir grubundaki vatandaşın gıda harcama oranı yüzde 36,6 olurken, en yüksek gelir grubundaki vatandaşın ise gıda harcama payı yüzde 14,5 oluyor. Böylelikle gıda fiyatlarındaki artışı dar gelirli vatandaş daha çok hissediyor.
Ulaştırmada da tam tersi şekilde aracı olmayan bir vatandaşın bilet fiyatlarına yansımadaki etkilenmesi ile benzin zammından direkt etkilenen arabası olan bir vatandaşın enflasyonu da farklı oluyor. En yüksek gelir grubundaki vatandaşın ulaştırma harcaması bütçesinde yüzde 28,3 yer kaplarken, en düşük gelir grubundaki vatandaşın ise yüzde 8,8 yer kaplıyor.
2024’te enflasyon en çok kimi etkiledi?
Türkiye 2024 yılı enflasyonu 3 Ocak 2025 Cuma günü açıklanacak. Merkez Bankası tahmini olan 44’e yakınsaması beklense de son açıklanan Kasım 2024 verisi yüzde 47,09 olmuştu.
Ana harcama kalemlerine bakıldığında, 2023 Aralık ayına göre genel TÜFE yüzde 43 artmış görünüyor. En yüksek artış yüzde 92 ile eğitimde olurken, onu yüzde 66 ile konut, su, elektrik, gaz ve diğer yakıtlar izliyor. Enflasyonun çok altında kalanlarda ise başı yüzde 26 ile ulaştırma, yüzde 32 ile haberleşme izliyor.
Zam şampiyonu ürünler
TÜFE alt grup endekslere göre, 2024 yılında en yüksek fiyat artışı yüzde 151 oranında artışla konut sigortasında oluyor. Zam şampiyonu olan konut sigortasını yüzde 108 ile üniversite eğitimi izliyor.
Yüzde 100 artış gösteren ve üçüncü sırada yer alan kiralardaki artış aslında 2024 yılında zayıflamış görünüyor. 2023 yılında yüzde 25 kira zam sınırı bulunmasına karşın kira kalemindeki artış yüzde 132 olmuş, 2022’de de yüzde 47 görünürken, Endeksa verilerinde ise 2022 yılındaki artış yüzde 124 görünüyor.
Posta hizmetleri, orta öğretim, okul öncesi eğitim ve ilköğretim, çocuk bakım hizmetleri (kreşler), ev içi hizmetler (gündelikçi ücreti) ve doğalgaz ve ilgili abonelik ücretleri yüzde 96 ila yüzde 80 arasında artış gösteriyor.
Gazete ve dergiler, taze sebzeler (patates hariç), fotoğrafçılık hizmetleri, toz kakao, havayolu ile yolcu taşımacılığı, erkekler için kuaförlük hizmetleri, giyim eşyalarının temizlenmesi ve tadilatı, çikolata ve şekerlemeler, taze balık ve sağlık sigortası ise yüzde 66-79 aralığında 2024 yılında fiyat artışı yaşıyor.
Başka yerde sınıflandırılmayan diğer mali hizmetler (para havale ücreti vb.), ev eşyalarının yıkanması ve temizlenmesi hizmetleri, şans oyunları, taze meyveler, evcil hayvanlarla ilgili veterinerlik ve diğer hizmetler, kadınlar için kuaförlük hizmetleri, tıbbi tahlil, analiz ve röntgen çekim hizmetleri, diş hekimliği hizmetleri, ev aletlerinin onarımı, ayakkabı bakım ve tamiri, bira ve hastane hizmetlerinde de fiyat artışı yüzde 60-65 aralığında oluyor.
Fiyatı düşen ürünler
2024 yılında fiyatı düşen üründe oluyor. Biri yüzde 9 gerileyen bebek giyim, diğeri de yüzde 21 gerileyen patates oluyor.
