Teşviklere ‘yerli ve yeşil’ güncelleme

Mehmet KAYA - Merve YİĞİTCAN

Yatırım teşviklerine ‘yerli ve yeşil’ güncelleme geldi. Türkiye’de “uygun üretim kapasitesi bulunan” makine ve teçhizatlar ithal edilmesi halinde gümrük vergisi muafiyetinden yararlanamayacak. OSB’de yer bulamayan yatırımcılar için İstanbul özelinde OSB dışında kalan yerlerdeki yatırımlar da teşvik kapsamına girecek. Ayrıca çevre yatırımlarının kapsamı genişletildi, veri merkezi yatırımları da öncelikli yatırım kapsamına alındı. Kadın ve genç istihdamını desteklemek için sigorta prim desteği süresi uzatıldı. Teşvikten yararlanmak için gerekli olan asgari sabit yatırım tutarları bölgeler itibariyle farklılık göstermekle birlikte artırıldı. Pandemi döneminde yatırımını tamamlayamayan sanayicilere teşvik belgesi süresini ek olarak 2 yıl uzatma hakkı verildi. Özel sektör temsilcileri, yerli ve yabancı yatırımcıları ilgilendiren düzenlemelere olumlu tepki verdiler. Özellikle yerli makine üreticileri, ithalat tedbirlerine yönelik düzenlemeden memnun.

Çevre yatırımlarına TÜBİTAK onayı

Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Cumhurbaşkanı Kararı Resmi Gazete'de yayımlandı. Buna göre, çevre yatırımlarının kapsamı genişletildi ve tanımı da tamamen değiştirildi. “Doğrudan ticari mal üretimine yönelik olmayan, mevcut veya gerçekleştirilecek tesislerin katı, sıvı veya gaz gibi atıklarının temizlenmesine veya yok edilmesine yönelik yatırımlardır” şeklindeki tanım, “TÜBİTAK MAM Çevre ve Temiz Üretim Enstitüsünün vereceği proje onayında en az yüzde 15 oranında su tasarrufu veya emisyon/atık azalımı sağlanabileceği tevsik edilen yatırımlar” olarak değiştirildi. Öte yandan uzun süredir beklenen veri merkezi yatırımlarına yönelik de düzenleme geldi. Veri merkez yatırımları, “öncelikli yatırımlar” kapsamına alındı, böylece veri merkezi yatırımları daha yüksek oranlarda ve sürelerde destek alacak.

Makine ithalatına tedbir

Teşvik kararı olarak bilinen karara “Gümrük Vergisi Muafiyetinden Yararlanamayacak Makine ve Teçhizat Listesi” başlığıyla Ek-8 listesi eklendi. Bu listede GTİP numarası detayında 174 makine ve teçhizat sıralandı. Buna göre, yerli makine imalat sanayisinin teşvik edilmesi amacı gözetilerek Türkiye'de uygun üretim kapasitesi bulunan makine ve teçhizatlar, ithal edilmesi halinde, yatırım teşvik belgesine dahil edilmekle birlikte gümrük vergisi muafiyetinden yararlandırılmayacak.

Ayrıca 8’inci maddenin 2’nci fıkrasında yapılan değişiklikle, “bir yatırımın stratejik yatırım sayılabilmesi için gerekli şartlardan muafiyet amacıyla; Savunma Sanayi Başkanlığı (SSB) onayı ile yapılacak savunma sanayii yatırımlarında, yatırım kapasitesinin ithalattan az olması gerektiği şartı ile toplam ithalatın 50 milyon doların üzerinde olması şartı” aranmayacak. İkinci el veya yenilenmiş çimento, baskı, basım, tekstil ve konfeksiyon makinelerinin ithalatı teşvik kapsamında yapılamayacak.

Bu düzenlemeyle, yerli üretimin teşvik edilmesi amaçlanıyor.

Asgari yatırım tutarı artırıldı

1 Ocak 2022'den itibaren geçerli olmak üzere, asgari sabit yatırım tutarları artırılarak, sabit yatırım tutarlarının reel değerlerini koruması sağlanacak. Ayrıca finansal kiralamaya konu makine teçhizata ait asgari toplam tutarlar her bir bölge için artırılarak reel değeri korunacak. Yatırım desteği alabilmek için gerekli asgari sabit yatırım tutarı, 1. ve 2. bölgelerde 1 milyon TL’den 3 milyon TL’ye; 3, 4, 5 ve 6. Bölge’de ise 1,5 milyon TL’ye yükseltildi. Finansal kiralama ile yapılan sabit yatırımlarda her bir finansal kiralama şirketi için 1, 2, 3 ve 4. Bölge için en az 500 bin TL olan tutar 750 bin TL’ye; 5 ve 6. Bölge için ise 300 TL’den 500 bin TL’ye yükseltildi. Ayrıca, yapılan düzenlemeyle teşvik belgesi kapsamında yatırım harcaması olarak kabul edilen maddi olmayan duran varlıkların (marka, lisans, know-how vb.) oranı, teşvik belgesinde kayıtlı toplam sabit yatırım tutarının yüzde 25’ini aşamayacağı düzenlemesi yapıldı. Bu oran daha önce yüzde 50’ydi.

Faiz ve kar payı desteği

Kararın 11’inci maddesinde yapılan değişiklikle, bölgesel ve stratejik yatırımlara verilen kar payı desteği oranlarında değişiklik yapıldı. Buna göre, öncelikli yatırımlar kapsamındaki yatırımlardan bazıları için kullanılan kredinin faizinin 7 puanı teşvik olarak verilebilecek. Maddede yapılan değişiklikle ayrıca verilecek faiz desteğinin tutarının yatırım yeri ve bölgesi ile öncelikli yatırım olup olmadığına göre üst limitleri de belirlendi.

İstanbul’da OSB dışına da teşvik

Yatırım teşviklerinde İstanbul’daki yatırımların daha az desteklendiğini düşünen sanayicileri de rahatlatacak karar alındı. Buna göre, İstanbul özelinde orta-üst teknolojili bir yatırım OSB veya endüstri bölgelerinde asgari 5 milyon, dışındaysa yatırım tutarı 10 milyon TL olmak kaydıyla 1’inci Bölge teşviklerinden yararlanabilecek. Özellikle OSB’lerde yer bulmakta zorlanan sanayiciler için İstanbul özelinde alınan bu karar da sanayicilerce olumlu karşılandı.

Kadın istihdamına destek süresi uzatıldı

Kadın ve genç istihdam eden firmaların istihdam desteklerinden yararlanabilme süreleri de uzatılacak. Buna göre, teşvik belgesinde bildirilen toplam çalışan sayısını geçmemek üzere, yatırım süresince genç ve kadın çalışanların çalışma süreleri 1 yılı geçmişse başvuruya gerek kalmaksızın her 1 yıl için 1 ay ilave teşvik verilecek. Bu düzenleme 29 Haziran ve sonrasında yapılan teşvik belgesi başvurularına uygulanacak. Tekstil ve hazır giyim sektöründe 1 veya 2. Bölge’de olup da diğer bölgelere taşınan firmalara verilen teşvik için başvuru süresi de 2021 sonuna uzatıldı.

Tamamlanamayan yatırıma ek süre

Değişikliklerde pandemide yatırımlarını tamamlamakta zorlanan yatırımcılar da unutulmadı. COVID-19 salgını olmak üzere çeşitli afet hallerinde yarım kalan ve tamamlanamayan yatırımların, yatırım teşviklerinden yararlanmaya devam ederek tamamlanabilmesi amacıyla 11 Mart 2021'den önce düzenlenen ve bu tarih itibarıyla süresi devam eden yatırım teşvik belgelerine, başvurulması halinde 2 yıl ek süre uzatımı hakkı verilecek. Bu süre daha önce bir yıldı. Kağıt üretimine yönelik plantasyon sahası yatırımları ve sentetik elyaf üretimine yönelik yatırımlar yatırım teşviklerinden yararlanabilecek.

Makineciler düzenlemeden memnun: Cari açık sorununda nefes aldıracak

Türkiye Makina Federasyonu (MAKFED) Yönetim Kurulu Başkanı Adnan Dalgakıran, Yatırımlarda Devlet Yardımı Hakkında Karar’da yapılan değişiklikleri değerlendirdi. Dalgakıran, sektörün bir süredir beklediği düzenlemenin hayata geçmesinden dolayı mutlu olduklarını belirterek, kararın Türkiye’nin cari açık sorununda bir miktar nefes aldıracağına dikkat çekti. Yatırım malları üretmenin bir ülkenin en önemli stratejik konularından biri olduğunu savunan Dalgakıran, şu ifadeleri kullandı: “Türkiye’de iki büyük açık var, enerji ve yatırım malları. Biz bu yatırım mallarını üretemediğimiz için ithal etmiyoruz. Aksine ithal edilenlerin yüzde 70’ini biz ürettiğimiz halde ithal ediyoruz. Öyleyse buna ‘dur’ demek lazım. Eğer petrol ve doğalgazı yoksa yatırım malları üretmeden büyük zenginlik elde etmiş bir ülke yok. Dolayısıyla Türkiye’nin bu alanını iyi geliştirmiş olması lazım. Söz konusu tedbirler bu anlamda çok önemli.” Değişikliklerin kısa ve orta vadede ekonomiye birçok katkısının olacağını söyleyen Dalgakıran, “Bu düzenleme daha fazla yerli makine ve teçhizata yönelmeyi sağlayacaktır. Bu da cari açık sorununda bir miktar nefes aldıracaktır. Ayrıca yatırım yapanların daha düşük maliyetlerde yatırım yapmasını sağlayacaktır. Aynı zamanda sektörün büyümesini sağlayacak, istihdamı artıracak, sektörün ihracatını daha da güçlü hale getirecektir. Döviz dışarı gitmeyecek, Türkiye’de kalacak” diye konuştu.

Yazılım ve e-ticaret yatırımları için de destek bekleniyor

PwC Dolaylı Vergi Hizmetleri Direktörü Yasemin Bekgöz, yatırımda devlet yardımlarına gelen yeni düzenlemelerin yatırımcılara olumlu katkıları olacağını söyledi. Bekgöz, özellikle mücbir sebep kapsamında yatırımların tamamlanması için ilave süre verilmesinin yatırımcıyı rahatlatacağını söylerken, kadın ve genç istihdamına yönelik ilave işveren sigorta prim desteğinin önemine dikkat çekti. İstanbul’da orta yüksek teknolojiler için OSB dışında da yatırımların da destek kapsamına alınmasının sevindirici olduğunu belirten Bekgöz, uzun süredir yatırımcılar tarafından beklenen veri merkezleri yatırım desteklerinin de bu düzenlemede getirilmesinin yatırımcıları memnun edeceğini ifade etti. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın yatırım teşviklerde sürekli güncellemeler yaparak yatırımcıya fırsatlar sunduğunu hatırlatan Bekgöz, “E-ticaret şirketleri ciddi büyüme içinde ve depo kurmak isteyen e-ticaret şirketleri teşvik bekliyordu, henüz bununla ilgili bir düzenleme yapılmadığı görülüyor. Yazılım yatırımlarıyla ilgili de beklentiler vardı. Özellikle yabancı yatırımcılar bunu yakından takip ediyor. İlerleyen dönemde bu iki alanda da destekler geleceğini düşünüyoruz” diye konuştu.