Talepteki bozulma imalatı vuruyor, borsalar tedirgin

Hilal SARI

Avrupa eylül ayı nihai imalat PMI verilerinin beklentilerin altında gelmesi ve İsviçre merkezli yatırım bankası Credit Suisse’in sermaye durumuna yönelik endişelerin devam etmesiyle Avrupa borsaları haftaya düşüşle başladı. TSİ 12:00 itibariyle DAX, FTSE, CAC, ve Euro Stoxx’ta düşüşler yüzde 1’i aştıktan sonra endeksler öğleden sonraki işlemlerde kayıplarını bir nebze toparladı ancak parasal sıkılaşma, enerji darboğazı ve finans piyasalarına ilişkin endişeler özellikle Avrupa borsalarını tedirgin ediyor. Euro/dolar paritesi de daralmanın derinleştiğini gösteren PMI verileri sonrası tekrar 0,97’ye geriledi. Dolar endeksi ise hala 112,206 düzeyiyle 20 yılın zirvesinde.

Yeni gaz kesintileri durumu daha da kötüleştirecek

S&P Global tarafından açıklanan eylül ayı nihai imalat satın alma yöneticileri endeksi (PMI) Avrupa genelinde imalat sektöründe daralmanın hem artan maliyetler hem de zayıflayan taleple derinleştiğini gösteriyor. Ana etken geçim maliyetlerindeki artışın talebi yavaşlatması ancak enerji maliyetlerindeki artış da özellikle enerji yoğun üreticilerde imalatı giderek daha da kısıtlıyor. Rusya’nın İtalya ve Moldova gibi ekonomilerde doğalgaz musluklarını daha da kısmaya başlaması, ekimde işlerin daha da kötüleşebileceğine işaret. Euro Bölgesi İmalat PMI artan yaşam giderlerinin tüketicilerin harcama yapmaktan kaçınmasına yol açması ve artan enerji giderlerinin üreticilerin üretimi azaltmasına yol açmasıyla son 27 ayın en düşük seviyesi olan 48,4 düzeyine geriledi. Ağustosta veri 49,6 olarak açıklanmıştı. İmalat sektörünün toplam üretimi de PMI verilerine göre azalmaya devam ediyor. ABD imalat sektörü eylülde büyümeye devam etse de hem yeni siparişler hem de istihdam ISM verilerine göre beklentilerin üzerinde daraldı ve ISM tarafından açıklanan İmalat PMI 52,2’den 50,9’a geriledi. S&P Global ABD İmalat PMI ise 51,5’ten 52’ye yükseldi.

Çirkin kombinasyon: Resesyon ve enflasyon”

S&P Global Market Intelligence Başekonomisti Chris Williamson eylül nihai PMI verilerine ilişkin raporda “Resesyonda bir imalat sektörü ve artan enflasyon baskılarının oluşturduğu çirkin kombinasyon Euro Bölgesi ekonomisinin görünümüne ilişkin endişeleri artıracak” diyor. Williamson, pandeminin başındaki katı karantina dönemi hariç tutulduğunda Euro Bölgesi üreticilerinin küresel finansal krizin en kötü döneminden bu yana hiç böyle bir ölçekte talep ve üretim düşüşü kaydetmediğini aktarıyor.

ALMANYA: Yeni siparişlerdeki sert düşüş ve enerji fiyatlarındaki sert yükselişler imalat sektöründeki koşulları daha da kötüleştirdi. İmalat PMI 47,8 ile 27 ayın en düşüğünde. Ağustosta endeks 49,1 düzeyindeydi. Kuzey Akım 1 boru hattının kapatılması sonrası üreticilerin önümüzdeki döneme ilişkin üretim beklentileri hızla düşüyor. Hem talepteki düşüş hem de enerji maliyetleri daralmanın itici güçleri.

İNGİLTERE: Eylülde imalat sektörünün yeni siparişlerinde 4. ve toplam üretiminde 3. aylık daralma kaydedildi. İmalat PMI ağustostaki 47,3 düzeyinden 48,4’e yükselse de, faaliyetler beklentinin altında kaldı. Öncü PMI verisi 48,5 olarak açıklanmıştı. Sterlindeki düşüşle kur daha rekabetçi hale geldiği halde ihracatta düşüş devam ediyor. Fabrikalar hem İngiltere’de hem de ülkenin ihracat pazarlarında pazar koşullarının zorlaştığını aktarıyor.

İTALYA: İmalat üretimi Nisan 2020’den bu yana en yüksek hızda düştü. Yeni siparişlerde 5. aylık düşüş kaydedildi. İmalat PMI eylülde hafif bir artışla 48,3’e yükselse de sektör hala daralma bölgesinde.

FRANSA: İmalat sektöründe sadece küresel krizler döneminde görülen türde keskin bir bozulma yaşanıyor. İmalat üretimi Mayıs 2020’den bu yana en keskin düşüşü kaydetti. Ürünlere olan talepte çok keskin bir düşüş var. İmalat PMI, 50,6 düzeyinden 28 ayın en düşük düzeyi olan 47,7’ye geriledi.

İSPANYA: Daralma sürüyor. Üretici enflasyonu tekrar yükselişte ve talepteki bozulma imalat üretimini ve yeni siparişleri düşürüyor. İmalat PMI 49,9’dan 49 düzeyine geriledi.

HOLLANDA: Genel iş koşulları eylülde iki yıl sonra ilk kez kötüleşti. İmalat PMI 49’a geriledi.

POLONYA: Sektör 5 aydır daralıyor. İmalat PMI ağustostaki 40,9 düzeyinden eylülde 43 düzeyine yükselse de Avrupa genelinde en sert daralmalardan biri kaydediliyor.

RUSYA: İmalat PMI 52 ile Mart 2019’dan bu yana en yüksek düzeye yükseldi.

ASEAN imalat PMI 11 ayın zirvesinde

Hindistan’da İmalat enflasyonu 23 ayın en düşük düzeyine geriledi, üretim çok güçlü büyüdü. Tayland imalat sektörü anket tarihinin en güçlü büyümesini kaydetti. Endonezya’da imalat sektöründe iş koşulları iyileşmeye devam ediyor. Vietnam’da sektörün büyümesi eylülde de devam etti. Filipinler’de imalat üretimi artışta ve yeni siparişler büyümeye döndü. Japonya’da yeni imalat siparişlerinde eylülde iki yılın en keskin düşüşü görüldü. Malezya’da yeni siparişler altı aydır ilk kez yavaşladı.

“Credit Suisse güven tazelemeye çalışıyor”

Avrupa’da sistemik risk endişelerinin dile getirilmesine yol açan İsviçre merkezli yatırım bankası Credit Suisse’in yöneticileri, Financial Times’da yer alan habere göre haftasonu boyunca büyük müşterilerine, sözleşme tarafl arına ve yatırımcılara likidite ve sermaye pozisyonlarına dair güven vermeye çalıştı. Yılbaşında 9 İsviçre Frangı'nın üzerinde olan bankanın hisseleri pazartesi açılış sonrası düşüşünü sürdürdü ve 3,52 franka kadar geriledi. Bankanın risk primi olarak görülen 5 yıllık ve 14 yıllık CDS’leri ABD’de Lehman Brothers’ın çöktüğü dönemdeki düzeylerine yaklaşmış durumda.

Truss geri adım attı, sterlin yükselişte

İngiltere Başbakanı Liz Truss, göreve geldikten sonra aldığı ilk önemli ekonomik kararında geri adım attı. İngiltere hükümeti Merkez Bankası’nın (BoE) sıkılaştığı bir dönemde gelir piramidinin üst kesimlerine büyük destekler sağlayacak dev vergi indirimi paketinde sterlinde yaşanan sert düşüşler ve IMF gibi kurumlardan gelen uyarıların ardından U-dönüşü yaptı. Dolar karşısında tarihi dip 1,0356 seviyesine kadar gerileyen sterlin, Maliye Bakanı Kwasi Kwarteng’in pazartesi yaptığı ‘U-dönüşü’ açıklamasıyla tekrar 1,1281 düzeyine kadar çıktı ve TSİ 16:08’de 1,1220 düzeyinden işlem gördü.