Tahıl Koridoru'nda umut Erdoğan

ELİF KARACA

Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelensky’nin Ekonomi Danışmanı Oleg Ustenko Karadeniz Tahıl Koridoru’nda Rusya’nın kaos yaratarak zaman kazanmaya çalıştığını, Türk hükümetinin ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın bu konuda baştan beri izlediği proaktif tutumun ise tüm dünyada memnuniyetle karşılandığını söyledi. EKONOMİ gazetesine konuşan Ustenko Tahıl Koridoru’nda sorunun, yüksek ihtimalle Erdoğan liderliğindeki yoğun diplomasiyle çözüleceğini söyledi. Ustenko, anlaşmanın uzatılmamasının zengin ülkelere yükselen gıda fiyatları ve enflasyonda artış olarak yansıyacağını, yoksul ülkeler için ise çok daha hayati sonuçların söz konusu olacağını belirtti.          

Anlaşmanın uzatılmamasının kesinlikle önemli etkileri olacağını ifade eden Ustenko “Zengin olmayan ülkeler için tahıl, diğer gıda ürünleriyle ikame edilemeyen en önemli kalori kaynağıdır. Tahıl kıtlığı, açlığa, yetersiz beslenmenin sonucu olarak büyük salgınlara ve yeni göç dalgalarına, askeri çatışmalara ve siyasi istikrarsızlıkta artışa dönüşecektir. Moskova kaos yaratmak istiyor, zaman kazanabilmek için bu kaosa ihtiyaçları var” dedi. Bölgeyi hızla mayınlardan arındıracaklarını ve bunun için teknik, makine ve en önemlisi halkın iyi niyeti ve enerjisi dahil her şeye sahip olduklarını dile getiren Ustenko “Ukrayna, önümüzdeki yıllarda dünya için ekmek sepeti olmaya devam edecek” şeklinde konuştu.

Rusya’dan henüz olumlu sinyal yok

Rusya Tahıl Koridoru üzerinden bugüne kadar yapılan sevkiyatların yoksul ülkelere değil, zengin ülkelere yaradığını ileri sürüyor ve Moskova’nın şu an için anlaşmanın uzatılmasına yanaşmamasının en önemli nedenlerinden biri bu. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, dün erken saatlerde yayınlanan bir makalede Rusya’nın Ukrayna tahıllarının güvenli bir şekilde ihraç edilmesini sağlayan Karadeniz Tahıl Koridoru Anlaşması’ndan, anlaşmanın anlamını yitirmesi nedeniyle çekildiğini yazdı. Kremlin’in internet sitesinde yer alan makaleye göre Putin, “insani amacını yerine getirmeyen tahıl anlaşmasının devamı anlamını yitirdi” dedi. Putin ülkesinin tahıl anlaşmasından çekilmesinin Afrika ülkelerini olumsuz etkilemeyeceğini de belirtti.               

Rusya BM aracılığıyla çalışmak istemiyor

BM’nin Uluslararası Kriz Grubu Direktörü Richard Gowan geçtiğimiz günlerde yaptığı bir açıklamada Rusya’nın Batı ile uzlaşmak için BM aracılığıyla çalışmaya isteksiz olduğuna dair açık bir sinyal verdiğini söylemişti. Rusların hala anlaşmayı yeniden canlandırmak için tavizler vermesi için Batı’ya baskı yapabileceklerini umduklarını belirten Gowan, BM yetkililerinin bir tür uzlaşma bulmak istediklerini ancak yeni bir anlaşmanın mümkün olacağından emin olmadığını ifade etmişti.            

Buna karşılık, Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Sergey Verşinin, Türkiye ile yakın temas içerisinde olduklarını ve tahıl anlaşması konusunda istişareler yürüttüklerini belirtmişti. Erdoğan ve Putin arasındaki üst düzey temasların da süreceğini kaydeden Verşinin, “Türkiye ile hem siyasi hem de ekonomik etkileşim alanımız çok büyük. Türkiye’de veya Rusya’da, en üst düzeydeki herhangi bir temasın elbette çok büyük ve ciddi bir gündemi olur” demişti.          

▶ Karadeniz Tahıl Koridoru geçen hafta sona erdi ve uzatılmadı. Anlaşmanın geleceği hakkında ne düşünüyorsunuz, önümüzdeki dönemde anlaşma için yeni bir şans olabilir mi?            

Rusya’nın Ukrayna’yı işgali sadece ülkemize zarar vermiyor, bütün dünya bundan olumsuz etkileniyor. Kremlin, Karadeniz Tahıl Koridoru’nu sonlandırarak dünyanın en hassas bölgelerindeki milyonlarca insanın acı çekmesine neden oluyor. Rusya koridoru kapatarak küresel nüfusun yaklaşık 500 milyonunu açlığa sevk edip dünyayı manipüle etmeye çalışıyor. Burada açlığın, en yoksul ülkelerdeki birçok hastalığın aktif hale gelerek tüm dünyaya yayılması söz konusu. İnsanların acı çekmesini isteyen Moskova’nın amacı küresel bir göç krizi başlatmak. Rus ordusu geçen hafta, Odessa limanında 300 bin kişiyi tüm yıl boyunca beslemeye yetecek deposu bulunan bir tahıl terminalini imha etti. Hatta Finlandiya, Norveç, Danimarka ya da Doğu Anadolu bölgesinin nüfusuna eşit 6 milyon insanı besleyecek kadar Ukrayna tahılıyla yüklü iki düzineden fazla geminin Karadeniz’deki hareketlerini engellediler. Rus rejimi gıda talebini ölümcül bir silah olarak kullanıyor ve bu nedenle tam anlamıyla Kurtuluş Koridoru haline gelen bu kilidi açmak çok önemli. Burada bir kurtuluş söz konusu olduğundan doğal olarak Türkiye’ye geliyoruz. Türkiye ve Ukrayna yüzyıllardır aynı değerleri paylaşıyor. Açıkçası, Türk hükümetinin ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Karadeniz Tahıl Koridoru konusundaki son derece proaktif tutumu baştan beri tüm dünyada memnuniyetle karşılandı. Hatta artık pek çok kişi Karadeniz Tahıl Koridoru’nu Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Yüksek Acil Yardım Gıda Programı olarak görüyor. Tahıl Koridoru’ndaki sorun büyük olasılıkla Erdoğan liderliğindeki yoğun diplomasiyle çözülecek.             

▶ Bazı uzmanlar bunun gıda fiyatları üzerinde şimdilik çok büyük bir etkisinin olmayacağını düşünüyor. Ukrayna’nın tahılını satabileceğini ve tek sorunun %15 ila %20 daha pahalıya mal olacağını söylüyorlar. Katılıyor musunuz? Sizce gıda fiyatlarına çok büyük bir olumsuz etkisi olur mu?            

Zengin ülkelere enflasyon olarak yansır

Kesinlikle önemli etkileri olacak. Arz sıkıntısının bir sonucu olarak gıda fiyatlarının yükselmesi zengin ülkelere enflasyonda artış olarak yansırken, bu durum yoksul ülkeler için çok daha hayati sorunlara işaret ediyor. Zengin olmayan ülkeler için tahıl, diğer gıda ürünleriyle ikame edilemeyen en önemli kalori kaynağıdır. Tahıl kıtlığı, açlığa, yetersiz beslenmenin sonucu olarak büyük salgınlara ve yeni göç dalgalarına, askeri çatışmalara ve siyasi istikrarsızlıkta artışa dönüşecektir. Moskova kaos yaratmak istiyor. Dünyayı suçlayabilmek ve zaman kazanabilmek için bu kaosa ihtiyaçları var. Eğer bunları biliyorsak, insanlara yiyecek sağlayan yaşam yolumuzu yenilemek için tüm çabalarımızı hızlandırmamız gerekmez mi?         

▶ Ukrayna’nın tarımsal üretimi savaştan ne kadar etkilendi? Savaş nedeniyle Ukrayna ekonomisi şimdiye kadar ne kadar zarar gördü? Savaş sonrası toparlanmanın hızlı olmasını bekliyor musunuz?           

Savaşın doğrudan ve dolaylı maliyeti 1 trilyon dolar

Rus işgalinden önce Ukrayna ekonomisi yükseliş trendindeydi. Ukrayna GSYİH’sinin %5 civarında büyümesi, bütçe açığının GSYİH’nin %3’ünü geçmemesi, enflasyonun tek haneli rakamlara gerilemesi ve ülkenin borcunun %40 seviyelerine gerilemesi bekleniyordu. Rus saldırısı ekonominin durumu dahil her şeyi değiştirdi. Medeni dünyanın desteklediği Ukraynalılar hayatta kalmayı başardı. Hiç olmadığımız kadar güçlüyüz. Türk liderliğinden ve Türk vatandaşlarından aldığımız tüm desteği takdir ediyoruz. Ve biliyoruz ki, bu saldırganlığın doğrudan ve dolaylı maliyetleri de dahil olmak üzere şu anda 1 trilyon dolar seviyesinde tahmin ettiğimiz toplam bedeli saldırgan tarafından son kuruşuna kadar tazmin edilmelidir ve edilecektir. İlk günlerden itibaren savaş sonrası toparlanma programını oluşturuyor ve tartışıyoruz. Fast Track Recovery Programı olarak adlandırılan ve halihazırda başlamış olan altyapımızın en kritik bölümlerinin yaklaşık altı ay içinde tamamlanmasını bekliyoruz. Kapsamlı toparlanma hemen başlamalı ve burada Türkiye’dekiler de dahil olmak üzere uluslararası işletmeler için büyük bir rol görüyoruz.        

Tarım GSYİH’deki yaklaşık %15’lik payı ile ekonomimizin önemli bir parçası. Hiç şüphe yok ki bu savaş, ekonomimizin diğer sektörleri gibi tarımı da derinden etkiledi. İşgalin başından bu yana Rus birlikleri, ihraç edilmeye hazır yaklaşık 15 milyon ton tahıl bulunan depolarımızı bombaladılar, lojistiği sağladıkları yerlerde tahıllarımızı çaldılar, traktörlerimizi, biçerdöverlerimizi, akaryakıtımızı yağmaladılar. Rusya diğer hedeflerinin yanı sıra uzun vadede yiyecek kıtlığı yaratmak istiyor, ancak planlarının gerçekleşmeyeceğini hepimiz biliyoruz. Bölgeyi hızla mayınlardan arındıracağız. Bunun için teknik, makine ve en önemlisi insanımızın iyi niyeti ve enerjisi dahil her şeye sahibiz.

■ Yaklaşık 33 milyon ton tahıl uluslararası pazarlara ulaştırıldı

22 Temmuz 2022’de imzalanan Karadeniz Tahıl Koridoru Anlaşması’nın yürürlüğe girmesiyle 32,9 milyon ton tahıl uluslararası pazarlara ulaştırıldı. Ancak bu sevkiyatların sadece yüzde 2,5’i Afrika ülkelerinin çoğunluğunu oluşturduğu düşük gelirli ülkelere yapıldı. Yüzde 43,65’lik payla tahıl sevkiyatından en çok Avrupa Birliği (AB) ülkelerinin de aralarında yer aldığı yüksek gelirli ülkeler faydalandı. Rusya’nın tahıl ve gübre ihracatında karşılaştığı sorunlar ise, Rusya’nın Birleşmiş Milletler (BM) Daimi Temsilcisi Vassily Nebenzia’nın martta yaptığı açıklamalarda da dile getirilmişti.      

■ NATO-Ukrayna Konseyi tahıl konusunda toplanacak    

NATO-Ukrayna Konseyi, Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy’in çağrısıyla Ukrayna tahılının Karadeniz’den sevkiyatını ele almak üzere toplanacak. Litvanya’nın başkenti Vilnius’taki NATO Zirvesi’nde kurulan ve ilk toplantısını zirve sırasında yapan Konsey, ikinci kez bir araya gelecek. NATO Sözcüsü Oana Lungescu, NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg ile Ukrayna Devlet Başkanı Zelenskiy’in konuştuğunu ve Rusya’nın Karadeniz tahıl anlaşmasından tek tarafl ı çekilmesini ele aldıklarını belirtti. Lungescu, Zelenskiy’in talebi üzerine Stoltenberg’in NATO-Ukrayna Konseyini 26 Temmuz Çarşamba günü büyükelçi seviyesinde toplayacağını açıkladı.

■ Putin’in ziyareti kesin değil

Financial Times’ta yer alan bir haberde ise Rusya’nın Tahıl Koridoru anlaşmasına alternatif olarak ödemeyi Katar’ın yaptığı ve tahılın Türkiye aracılığıyla Afrika’ya tedarik edildiği alternatif bir plan önerdiği ancak her iki ülke de bu planın kabul görmediği ifade edilmişti. Cumhurbaşkanı Erdoğan geçtiğimiz günlerde yaptığı açıklamada “Önce telefon diplomasisi, ağustosta ziyareti gerçekleşirse Putin’le ayrıntılı görüşeceğiz. İnanıyorum ki Karadeniz Tahıl Girişimi’nin devamını sağlayacağız” şeklinde konuşmuştu. Ancak daha önce Kremlin tarafından yapılan açıklamada Putin’in ziyareti kesin olmadığı ifade edilmişti. Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, “Türkiye lideriyle Putin arasında her zaman olduğu gibi telefon görüşmesi şeklinde temasların yapılması beklenebilir. Ancak ağustos ayında Putin’in Türkiye ziyaretiyle ilgili şu anda bir çalışma yapılmıyor” ifadesini kullanmıştı.