SWIFT yaptırımı Türkiye'yi etkiler mi?

Şebnem TURHAN

Ukrayna’yı işgal eden Rusya’ya karşı Batı en büyük kozunu devreye alacağını açıkladı. Uluslararası finans sisteminde bankaların birbirleriyle mesajlaşmasını sağlayan ve ödemelerin gerçekleşmesine imkan veren SWIFT sisteminden bazı Rus bankalarının çıkarılacağı açıklandı. Teknik metin henüz yayımlanmasa da bu yaptırımdan Rusya’nın durumdan oldukça olumsuz etkilenmesi bekleniyor. Ancak enerji ödemeleri ile bazı bankaların hariç bırakılması diğer ülkelerin bu yaptırımla yaşayacağı olumsuz etkilerin görece daha sınırlı kalması bekleniyor. Peki Rusya ile büyük bir ticarete, ticari işbirliğine ve en önemlisi turizm gelirlerine bağlı Türkiye bu durumdan nasıl etkilenecek?

Konuyla ilgili bilgi veren kaynaklar öncelikle teknik metnin yayımlanmasının daha ayrıntılı bir analize imkan sağlayacağına dikkat çekti ancak etkilenmesi beklenen dört ana konuyu şöyle sıraladılar:

1- ENERJİ TİCARETİ

ABD’nin yaptırım açıklamalarında enerji ödemelerini dışarda bırakması Türkiye’nin de bu konuda istisna kapsamında yer almasını sağlayabilir. Ekonomi Yazarı Uğur Gürses, tüm bankaların yaptırım ilan edilenler arasında yer almadığını dile getirerek Türkiye’nin de ödemelerini yaptırım dışı kalan bankalar üzerinden yapabileceğini dile getirdi. Bunun da çok sorun yaratmayacağını söyleyen Gürses, ancak teknik metinde dolar üzerinden ödeme yapılamayacağının getirilebileceğini o zaman de bir Avrupa bankası üzerinden Euro ile ödenebileceğini ancak ayrıntıların büyük önem taşıdığını kaydetti. Gürses Almanya başta olmak üzere enerji bağımlılığının istisnalar doğuracağını ve Türkiye’nin de o istisna şemsiyesinin altında yer alacağını vurguladı.

2- TURİZM VE KART ÖDEMELERİ

Türkiye, özellikle covid sonrası bu yıl önemli sayıda Rus turist beklentisi içinde. Rus turistler yaptıkları harcamalarla da turizm sektörünün en gözde ülke vatandaşları arasında yer alıyor. Swift sisteminden çıkarılması Rus vatandaşlarının ödemelerinde sıkıntı yaratabilir mi? Rusya, 2016'da Visa ile Mastercard'ın sistemden çıkarması sonrası Mir Card’ı devreye almıştı. Türkiye de Mir Card’a entegre ülkeler arasında bulunuyor. Zaten 2019 sonrası da İş Bankası, Ziraat Bankası ve Vakıfbank’ın Mir Card sistemine entegre olduklarını açıklamışlardı. Yani Rus turistler Mir Card’larını bu bankalar aracılığıyla Türkiye’de kullanabiliyor. Ancak entegre Türk bankasına ödeme yine SWIFT sistemi üzerinden yapılıyordu. Burada yine yaptırım dışı bankaların devreye girmesi veya ulusal paralarla ödemelerin gerçekleştirilmesi seçenekleri devreye girebilir. Uğur Gürses yine bu konuda da teknik raporun bilgi vereceğini belirtti.

3- RUSLAR KARŞI ADIM ATACAK MI?

Finansal sistemde çözüm yolları bulunabilecek olsa da Rusya’nın da bu yaptırımlar karşısında ne tür adım atacağı da önemli olacak. Öyle ki Uğur Gürses bu adamların da Türkiye’yi oldukça yakından ilgilendirdiğine dikkat çekti. Gürses, “Rusya hiç savaşa girmemiş gibi turist göndermeye devam edecek mi? Bu yaptırımlar sonrası vatandaşlarına yurtdışı ödemelerinde kısıtlamalar getirebilir mi? Hala her şey demoklesin kılıcı gibi duruyor. Türkiye’nin birinci elden etkilenmesi söz konusu olmayabilir ama Rusların adımları önemli olacak” diye konuştu.

Dünya Gazetesi Yazarı Tuğrul Belli de Türkiye’nin doğrudan etkileneceğini düşünmediğini belirterek Rusya’da iş yapan Türk şirketlerinin sıkıntı yaşayabileceğini dile getirdi. Ancak bunun da çözümlenebileceğini kaydeden Belli, çok büyük bir problem çıkacak gibi durmadığını söyledi. Belli, zaten yaptırımların savaş durumunun en kısa sürede ortadan kalkması için gündeme geldiğini ve bir an önce bu durumun sona ermesinin gerektiğini de vurguladı.

4- MALİYET VE ÖDEME RİSKİ ARTACAK

Türkiye’nin yoğun ticari işbirliği sadece ülkeler arası değil ayrıca şirketlerin de büyük alışverişi bulunuyor. Piri Reis Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Erhan Aslanoğlu da SWIFT sisteminin dövizle yapılan tüm ödemeleri ilgilendiren bir sistem olduğu için Rusya’nın dış dünya ile yaptığı her türlü ekonomik alışverişin etkileneceğini vurguladı. Türkiye’nin Rusya ile en yoğun ticari ilişkisi olan ülkelerden biri olduğunu söyleyen Aslanoğlu, “İhracat, ithalat, turizm, inşaat ve doğrudan yatırımı olan giyim, içecek, perakende gibi birçok sektörü ilgilendiriyor. Tüm Rus bankalarının sistemden çıkarılmaması ekonomik ilişkilerin dolaylı yoldan şimdilik ilerleyebileceğini gösteriyor. Bu durum, zamanı uzatacak, maliyeti ve genel ödeme risklerini arttıracaktır. Bu sebepler yaptırımlardan bağımsız zorunlu olmayan ticari aktiviteleri azaltmaya aday görünüyor. Yaptırımlara katılır mıyız bilmiyorum. Pandemide tedarik süresi ve maliyetleri artmıştı. Bu durum daha da maliyet artışı anlamına geldiği için enflasyona da maalesef olumsuz yansıyacaktır” dedi.

SWIFT Sistemi nasıl işliyor?

SWIFT, 'Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunications', uluslararası bankalararası finansal iletişim kurumu. 200 ülkede 11 bin finansal kuruluşun üye olduğu ve kullandığı bir sistem olan SWIFT’in işleyişini Ekonomi Yazarı Uğur Gürses şöyle anlattı: “SWIFT, adında olduğu gibi finansal kuruluşların elektronik olarak bir iletişimmesajlaşma platformu. Mesajlar şifreli gönderildiğinden, taraflar gönderenin kimliği, temsil ve yetkisi konusunda emin oluyorlar. En basitinden, belli tipte standart mesajlarla, taraflar kendi muhabir bankalarına üçüncü taraflara ödeme yapılması talimatını verebiliyor ya da hesaba para girişinin ihbarını yapabiliyor. Başka diğer tipte mesajlarla, döviz ya da sermaye piyasalarında yapılan işlemlerin teyitleri ve teslimatları yapılabiliyor, ithalat akreditifleri açılabiliyor. ABD, Britanya ve Avrupalı bankaların öncülüğünde 1974'te kurulan SWIFT'e, dünyadaki yüzlerce banka da ortak. Bu sistem, her cins para birimi ile fon transferini olanaklı kılan bir sistem. Çok doğal ki ödemeci ve alıcı tarafların birer de muhabirleri var. En az 3 taraf var. Bu sistem dışında kalması olası bir banka ya da potansiyel örnekte Rus bankacılık sistemi, hazırlıksız ise bir anda fon akımlarında 'taş devri' koşullarına geri döner. Rusya örneğinde, SWIFT yasağı ile beklenen durum; hesaplarına para girişi olmaması, ödeme yapamaması, akreditif açamaması, teminat verememesi.”