Suriyeli iş insanları ‘yabancı’ya tanınan hakları talep ediyor

Talip ÖZTÜRK

Gaziantep - Yaklaşık 500 bin Suriyelinin yaşadığı Gaziantep’te ticaret odasına 2 bin 668, sanayi odasına 101, Güneydoğu İhracatçı Birlikleri’ne 1.445 Suriyeli firma kayıtlı. 2019 yılında da Orta Doğulu 41 iş insanının bir araya gelerek kurduğu Arap İşadamları ve Sanayiciler Derneği’nin (ASSİAD) başkanı Abdulghafour Salih Asfour, Suriyeli iş insanlarının mevzuata takıldığını belirterek, bankalarda ve emlak satın alma işlemlerinde de sorun yaşadıklarını söyledi. Asfour, bu sorunların hiçbir özel ayrıcalık tanınmadan yabancılara verilen haklarla eşit seviyeye getirilmesi halinde yatırımlarının 10 katı çıkartacaklarını belirtti.

Türkiye gelmelerinin ardından 10 yılı geride bıraktıklarını anımsatan Asfour, DÜNYA’nın sorularını yanıtladı.

“50 ülkeye ihracat yapıyoruz”

Başkan Salih Asfour, 2012 yılında Gaziantep’e geldiğini belirterek, Suriye Halep’te sürdürdüğü ayakkabı ve lojistik faaliyetlerini şimdi Gaziantep’te devam ettirdiğini kaydediyor. Karşılaştıkları sorunlar üzerine dernek kurma fikrinin ortaya çıktığını ifade eden Asfour, Ortadoğu ülkelerinden 41 iş insanının bir araya gelmesiyle derneği kurduklarını anlattı. Şu anda 75 üyelerinin bulunduğunu söyleyen Başkan Asfour, bunun yüzde 80’inin Suriyelilerden oluştuğu bilgisini verdi. Üyelerin ağırlıklı olarak ayakkabı ve terlik, plastik, tekstil, lojistik sektöründe faaliyet gösteren firmalar olduğunu söylerken üyelerinden yüzde 90’ının başta Ortadoğu ülkeleri olmak üzere ABD, Avrupa da dâhil yaklaşık 50 ülkeye ihracat yaptığını aktardı. Asfour, çoğunluğu Gaziantep’te olmakla birlikte Mersin, Şanlıurfa, Hatay ve Kilis’te de üyelerinin olduğunu söyledi.

“3 aşamada yatırımlar yapıldı”

Asfour, Suriyeli iş insanlarının 3 aşamada yatırımlara imza attıklarını belirtti. İlk olarak 10 yıl önce güven ortamından dolayı Türkiye’ye sığındıklarını ifade eden Asfour, çoğu iş insanının her an dönme umuduyla kısa vadeli yatırımlar yaptığını dile getirdi. 2. aşama olarak ise Suriyeli iş insanları nın Türk iş insanlarıyla ortaklık yolunu tercih ettiğini kaydeden Asfour, “Hem firmalar kuruldu hem de Türk iş insanlarıyla birlikte büyük ortaklıklar sağlandı. Ticarete başladılar ve bu uzun vadeliydi. Burada istikrar gördüler. Vatandaşlık verilmesi, gayrimenkul edinimi gibi konulardan etkilenerek yatırım yapmaktan korkmadılar. 3. aşamada ise artık iş insanlarımız daha uzun vadeli yatırım yapmaya başladılar. Ancak bu yatırımlarla da bazı sorunlar gün yüzüne çıktı” diye konuştu.

“Yatırımlarımızın tamamı kendi öz kaynaklarımızla”

ASSİAD olarak Türkiye kanunlarına uygun olarak Orta Doğulu iş insanlarına daha disiplinli ve sistemli çalışmaları için önderlik ettiklerini anlatan Asfour, şu ana kadar gerçekleştirdikleri yatırımları kendi öz kaynaklarıyla hayata geçirdiklerini belirterek, şunları kaydetti: “Hiçbir bankadan kredi ve devlet teşviki almadık. ASSİAD üyeleri olarak Gaziantep’te doğrudan 500 milyon dolar civarında ihracat gerçekleştiriyoruz. Aracılar aracılığıyla, Türk-Suriyeli ortaklığında dolaylı olarak da 2 milyar dolara ulaşıyor bu rakam. Bu da yılsonunda kentin 10 milyar dolarlık ihracat hedefinin yüzde 5’i anlamına geliyor. Üyelerimizin işletmelerinde Türk ve Suriyeli yaklaşık 25 bin kişiye istihdam sağlıyoruz. Kentte bulunan yaklaşık 500 bin Suriyeli vatandaşının 110 bini çeşitli sektörlerde çalışıyor. Bunların yüzde 20’si resmi olarak kayıt altında. İstihdama da önemli katkılar sunuyoruz.”

“En büyük sorun emlak satın alamama ve bankalar”

Yeni yatırımları hayata geçirmeyi hazırlandıklarını ancak bürokratik engellere takıldıklarını ve bankalarla sorun yaşadıklarını anlatan Asfour, “Yıllardır süregelen bir takım sorunlar şimdilerde karşımıza çıkmaya başladı. Bunlardan biri de Suriyelilerin Türkiye’de emlak satın alma haklarının olmaması gibi. Hatta vatandaşlık aldıktan sonra bile böyle bir hakka kavuşamıyor. Herhangi bir zamanda emlak satın aldığında, vatandaşlıktan çıkarılırsa hazine ona el koyabiliyor. Emlak alırken tapu üzerine şerh koyuyor. Şu an en büyük problemimiz bu. İkinci sorunumuz ise bankalar. Suriyeli olduğumuz için yurtdışına para transferi işlemleri gerçekleşmiyor. Şu an swift yapamıyoruz. İhracat- ithalat bedeli, havale yapamıyoruz. Türkiye’de iki banka haricinde tümünde böyle bir sistem işliyor. Hesap dahi açamıyoruz. Bu da ticaret yapmamızın önünde ciddi bir engel. Bundan dolayı da çoğu Suriyeli iş insanı Türk iş insanları aracılığıyla işlem yapıyor. Ticareti geciktirmenin yanında iş insanlarının iştahını da kaçırıyor. Bankaların Suriyeli iş insanlarına bakış açılarının değiştirmelerini istiyoruz” ifadelerini kullandı.

“Siyasi söylemler Suriyeli yatırımcı için belirsizliğe neden oluyor”

İktidar ve muhalefet arasında sık sık yaşanan ‘Suriyeli’ tartışmalarının da iş inşalarının yatırım iştahını kaçırdığını söyleyen Asfour, bu durumun belirsizliğe yol açtığını söyledi. Yatırımcıların güvenli bir ortam ararken bu söylemlerden dolayı yatırımlarını askıya aldığını bildiren Asfour, şunları söyledi: “Muhalefet ‘göndereceğiz’ diyor. İktidar ‘isteyen gitsin’ diyor. Yarın ne olacağı belli değil. Ne zamana kadar burada kalacağımıza dair bir tarih yok. 1 yıllık çalışma izni veriliyor ve bu belgenin gelmesi de 6 ay sürüyor. Bir sonraki yıl uzatıp uzatılmayacağı da belli değil. Yılsonunda yeniden başvuruluyor ancak burada da garanti bir sonuç yok. Yeniden çalışma izni verilemeyebilir. Bazı iş insanları firma kuruyor. Ancak bir yıl sonra ülkeden çıkarılabilir. O zaman firmasını nasıl kapatacak? Onun için kayıt dışılık fazla.”

Mart 2011’de ülkelerinde çıkan iç savaştan kaçarak gelen Suriyelilerin, bu yıl Türkiye’deki 10’uncu yılı. Göç İdaresi Başkanlığı’nın verilerine göre 3 milyon 728 bin 312 Suriyeli Türkiye’de geçici koruma kapsamında yaşıyor.

“Suriyeli iş insanları Türkiye’den Mısır’a gidiyor”

Gaziantep’te ve Türkiye’nin farklı kentlerinde yatırımları bulunup da sorunlardan dolayı yatırımlarını başka ülkelere taşıyan iş insanları olduğundan söz eden Abdulghafour Salih Asfour, şunları kaydetti: “Yatırım yaptıkları halde Mısır’a giden iş insanları var. Yakın zamanda firmasını kapatıp üyelerimizden de gidenler var. Çünkü orada vatandaşlık veriliyor, banka hesapları hemen açılıyor. Bunlar da ticaretin olmazsa olmazlarından. Ticarette bekleme, gecikme olmaz. Ama şu an biz Türkiye’de Gaziantep’ten İstanbul’a giderken bile izin almak zorundayız. Kaldı ki ihracat için yurtdışına çıkıp bağlantılar kuralım. Sorunlu olan Suriyeliler varsa biz de mücadele etmeye hazırız. Burası ikinci vatanımız ve yatırımlarımızı burada yapmak istiyoruz. Biz ASSİAD olarak sorunlarımızı biliyoruz. Çözüm noktasında da üzerimize düşen her sorunluluğu yerine getirmeye hazırız.” Asfour, tüm zorluklara rağmen ürettiklerini, Gaziantep’e ve Türkiye’ye katkı sunduklarını ifade ederek, “Sorunlarımız çözüme kavuşursa 500 bin dolarlık ihracatımız kısa sürede 10 milyar doları bulacaktır.” dedi.

Türkiye’ye doğrudan yatırımlar devam edecek

Uluslararası İşbirliği Platformu’nun (UİP) düzenlediği 12’nci Boğaziçi Zirvesi 6-7 Aralık tarihleri arasında İstanbul’da gerçekleştirilecek. ‘Daha İyi Bir Dünya İçin Çalışmak’ temalı zirve öncesinde Arap ülkelerinin Büyükelçileri ve temsilcileri Ankara’da UİP Üst Yönetimi ile bir araya geldi. UİP Kurucusu Cengiz Özgencil, Arap ülkelerinin büyükelçilerinin Ankara buluşmasına yoğun ilgi gösterdiğini belirtirken, UİP Onur Kurulu Eş Başkanı Erşat Hürmüzlü ise, odaklarında siyaset olmadığını, temel amaçlarının ekonomik işbirliği ve karşılıklı yatırım ortamının geliştirilmesi olduğunu vurguladı. “Boğaziçi Zirvesi özel ve kamu sektörü ile her yıl bağ kurması ile çok önemli bir zirve” diyen Arap Devletleri Ligi Temsilcisi Büyükelçi Faleh Majed Almutairi de, “Özellikle zirvenin özel sektörde olması, yapılan birçok görüşmeleri ve geliştirilen işlerin daha hızlı işlemesini sağlıyor. Türkiye bölgede çok büyük bir güç, Arap devletleri olarak burada yer alıp Türkiye’nin ekonomik tecrübelerinden dersler çıkarmak istiyoruz.” dedi.

“Çoğu ülke bu zirveyi bekliyor”

Ürdün'ün Ankara Büyükelçisi İsmail İsa İsmail Rifai da, “Türkiye yakın tarihte dünyada çok önemli bir ülke haline geldi. Özellikle Arap dünyası için çok önemli. Özellikle hükümetin de yapmış olduğu katkılar ve teşviklerden ötürü birçok Arap ülkesinden yatırımcılar iş ve birçok farklı sektörden yatırım amaçlı olarak Türkiye’ye geliyor. Bu da devam edecek gibi görünüyor. Ürdün tarafı olarak Ankara’dan, Bursa’dan özellikle endüstriyel alanda birçok Türk iş adamları ile Ürdün ve dünyanın her yönünde yatırım yapmak adına verimli görüşmeler yaptık" diye konuştu.