Sermayenin adı 'yabancı', kimliği 'bıyıklı'

Mehmet KAYA

Fonlarını yurt dışında tutarak Türkiye’de borsa ve diğer finans piyasalarında değerlendirenlere piyasada “bıyıklı yabancı” adı takılmıştı. Son dönemde pek kullanılmasa da geleneksel olarak kullanılan takma adlardan biri olarak yerleşti. Benzer bir durumun yabancı doğrudan yatırımlarda da bulunduğu gözlendi. Merkez Bankası ve Ticaret Bakanlığı gibi kurumlar yabancı doğrudan yatırımları ülke bazında açıklıyor. Türkiye’ye yatırım yapan kişi ve şirketlerin menşe ülkesine göre istatistikler tutuluyor. Doğrudan yatırımlar var olan yabancı sermaye statüsündeki bir şirketin işlemleri, yeni şirket kuruluşu ya da birleşme- devralma ile gerçekleşebiliyor.

İlk üç sıra düzenli

TOBB uzunca bir süredir kurulan- kapanan şirket istatistikleri içinde, Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu tanımına uygun olarak kurulan yabancı sermayeli şirketlerin istatistiklerini yayımlıyor. Bu istatistiklerde ülke yanında vatandaşlık bazında da veriler yayımlanıyor. Buna göre Türkiye’de yeni kurulan yabancı sermayeli şirketler içinde Türklerin ağırlığı oldukça yüksek. Üstelik bu yüksek oran 2013 yılından 2021 yılı Haziran ayına kadar verilerde birkaç istisna dışında ilk üç sırada düzenli hale gelmiş durumda. 2017’den bu yana vatandaşlık bazında Türk vatandaşları en fazla sayıda yabancı sermayeli şirketi kuranlar arasında birinci sırada.

Türkler yüzde 50’nin üzerinde

Kurulan şirketlerin sayısı üzerinden DÜNYA’nın TOBB istatistiklerinden anonim ve limited şirket türlerinin toplam verileri üzerinden derlediği bilgilere göre, Türk vatandaşlarının yabancı yatırımcı olduğu şirket sayısı bazı yıllarda yüzde 50’nin üzerinde oluştu. 2013 ile 2017-2021 (Ocak-Haziran) arasında ki yıllarda en fazla yabancı yatırım yapan vatandaşlar Türkler oldu. 2018’de kurulan şirketlerin yüzde 46,6’sı, 2019’da yüzde 50,9’u, 2020 ve 2021 Ocak-Haziran döneminde ise yüzde 50,7’si Türklerce kuruldu.

Vergi avantajı yok ama para transferinde kolaylık sağlıyor

Mali Danışmanlık Şirketi Güncel Grup Başkanı Yılmaz Sezer, vergi ve diğer yükümlülükler açısından yabancı doğrudan yatırımcı şirketler ile Türk şirketlerinin bir farkının bulunmadığının altını çizdi. DÜNYA’ya konuyu değerlendiren Sezer, bu yolun tercih edilmesindeki olası ihtimalin bir uyuşmazlık halinde ilgili ülkenin şirketi olarak masaya oturmak olabileceğini vurguladı. Sezer, “Gerçekte vergi ve diğer her türlü yükümlülük açısından ya da teşviklerle ilgili hatta kar dağıtımında dahi bir fark olmamakla birlikte, akla gelebilecek bir başka unsur dikkat çekmeme, gizlenme ihtiyacı olabilir. Bir başka ihtimal de para transferlerinde olası kolaylıklar sözkonusu olabilir. Şirketler arası para transferi ya da borçlanma gibi imkanlar bulunuyor. Bu da bazı işlemlerde kolaylıklar sağlayabilir” diye konuştu.

Yüzde 10’un üzerinde sermayeye sahiplik ‘doğrudan yatırım’ sayılıyor

Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanununa göre yabancı yatırımcı, Türkiye’ye doğrudan yatırım yapan, yabancı ülke vatandaşlığına sahip gerçek kişiler, yurt dışında ikamet eden Türk vatandaşları ve yabancı ülke kanunlarına göre kurulmuş tüzel kişiler ile uluslararası kuruluşlar olarak tanımlanıyor. Ödemeler Dengesi metodolojisine göre ise şirkette kontrol veya yüzde 10 üzerinde sermayeye sahip olma doğrudan yatırım sayılıyor. TOBB istatistikleri kanundaki tanımı esas alarak hazırlanıyor. Bu kapsamda, yurt dışında yerleşik Türkler ve Türk vatandaşı olup yurt dışında şirket sahibi olan kişilerin Türkiye’ye yaptığı yatırımlar vatandaşlık bazında sınıflanıyor.

Avrupa ve Ortadoğu ülkeleri başı çekiyor

Listeler incelendiğinde ağırlıklı olarak Türkiye’ye doğrudan yatırım yapanların vatandaşlıklarına bakıldığında Avrupa ve Ortadoğu ülkelerinin başı çektiği gözlendi. Avrupa ülkelerinden Almanya vatandaşları düzenli olarak ilk 5’te yer alırken, Suriye, İran, Ürdün, Suudi Arabistan, Irak gibi ülkeler ağırlıklı olarak ilk 5’e girdiler. Ülke vatandaşlığı bazında Türk vatandaşlarını geçen tek ülke Suriyelilerin olduğu gözlendi.

Türk vatandaşlarının toplam içinde payı küçük

Türk vatandaşlarının liste lideri olduğu yıllarda toplam sermaye içindeki paylarının küçük olduğu da gözlendi. Örneğin, Türkler tarafından kurulan şirketlerin sayısının yüzde 50,7 oranında olduğu 2020 yılında, toplam yabancı doğrudan yatırımların sermayesi içindeki Türk vatandaşlarının payı yüzde 21,4 oranında oluştu. Yine 2019’da Türk vatandaşlarının sayı bakımından yüzde 50’nin üzerindeyken, toplam sermaye içindeki payları yüzde 16,8’de kaldı.