Seçici kredi politikası ticaride oyun değiştirdi

Şebnem TURHAN

Yeni ekonomi ve Merkez Bankası yönetimiyle uygulanmaya başlayan para politikasının yanı sıra devreye alınan seçici kredi politikası ticari kredilerde tablonun değişmesine neden oluyor. Merkez Bankası’nın seçici kredi politikasında hedeflediği gibi BDDK verilerine göre ihracat ve yatırım kredileri artıyor, diğer ticari kredi türlerinde büyüme hızı yavaşlıyor.

Cumhurbaşkanlığı seçimleri öncesinde uygulanan düşük faiz politikası, menkul kıymet alım zorunluluklarıyla bankacılık sektörü ticari kredilerde frene başmış zorunlulukların dışında kalan KOBİ kredileri ise artış trendine girmişti. Seçimlerden sonra ise sıkı para politikası, makroihtiyati önlemlerde sadeleşme, seçici kredi politikası ile ticari kredilerde hareketlenme ve kullanılan ticari kredi türlerinde ise değişim başladı. Yeni artık ekonomi yönetimi ve Merkez Bankası’nın metinlerinde sık sık dikkat çektiği üzere yatırım ve ihtisas krediler yani seçici kredi politikası verilerde de kendini gösteriyor.

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) verilerine göre bu yılın ilk 10 ayında ihracat kredileri yüzde 65 artarken işletme kredileri yüzde 29,4, taksitli ticari krediler yüzde 32,7, KOBİ kredileri ise yüzde 50,1 büyüdü. Merkez Bankası verilerine göre de mayıs haziran döneminde durma noktasına gelen yatırım ve ihracat kredileri, temmuz eylül döneminde 5 katın üzerinde artış gösterdi.

BDDK aylık verilerine göre ekim son itibariyle ihracat kredileri 1.2 trilyon liraya yükseldi, geçen yıl ekimde bu rakam 718.88 milyon lira, 2022 sonunda ise 771.5 milyon lira seviyesinde bulunuyordu. Geçen yılsonundan mayıs sonuna kadar yüzde 24 büyüyen ihracat kredileri mayıstan ekime yüzde 33 büyüme gösterdi. İhracat kredileri yeni ekonomi yönetimi ile birlikte hız kazandı. 10 ayda ise yüzde 65 büyüme sağlandı ihracat kredilerinde. İhracat kredileri geçen yılın ilk 10 ayında yüzde 129 büyürken yılın tamamındaki artış yüzde 133’ü bulmuştu. Geçen yılın ilk 10 ayında ihracat kredileri yüzde 129 büyüm göstermişti.

Geçen yıl daralan ihracat garantili kredi bu yıl büyüdü

İhracat garantili yatırım kredileri bu yılın ilk 10 ayında yüzde 28,5 artarak 34.8 milyar liraya yükseldi. Ocak mayıs arası ihracat garantili yatırım kredileri yüzde 6,35 artmıştı, mayıstan ekim sonuna ise artış yüzde 21'e geldi. Geçen yılın ilk 10 ayında ihracat garantili yatırım kredileri yüzde 6,7 daraldı. 2022'nin tamamında ihracat garantili yatırım kredilerindeki küçülme yüzde 5,45 seviyesinde bulunuyordu. Diğer yatırım kredileri de bu yılın ilk 10 ayında yüzde 36,55 büyüme sağladı ve 952 milyar liraya ulaştı. Diğer yatırım kredilerinde de mayıs sonrası büyüme hızındaki artış dikkat çekiyor. Yılık ilk 5 ayında diğer yatırım kredileri yüzde 11,2 büyürken, mayıstan ekim sonuna büyüme hızı yüzde 22,8'e çıktı. Geçen yılın ilk 10 ayında da diğer yatırım kredileri büyümesi yüzde 37 seviyesindeydi.

Öte yandan geçen yılsonundan mayıs sonuna kadar yüzde 35 büyüme sağlayan KOBİ kredilerinde büyüme mayıstan ekim sonuna kadar ise hız kesti ve yüzde 11,4'e geriledi. KOBİ kredileri 3 trilyon 45 milyar liraya çıktı geçen yılsonunda bu rakam 2 trilyon 28 milyar lira seviyesinde bulunuyordu. Yılın 10 ayında KOBİ kredileri yüzde 50,1’lik büyüme hızı yakalarken, geçen yılın gerisinde kalındığını ortaya koydu. BDDK verilerine göre geçen yılın ilk 10 ayında KOBİ kredilerinde büyüme yüzde 66,5 seviyesinde idi yılın tamamında ise KOBİ kredileri yüzde 88,8'lik büyüme hızına kavuşmuştu. Bu yıl ise KOBİ kredilerinde yılın ikinci yarısında hız kaybı gözleniyor.

Yatırım ve ihracat kredi artışı hızlandı

Merkez Bankası Başkanı Hafi ze Gaye Erkan’ın İSO toplantısındaki konuşması sırasında paylaştığı grafik de ticari kredilerdeki değişimi net bir şekilde ortaya koyuyor. TCMB verilerine göre mayısta TL cinsi ticari kredi stoklarında yatırım ve ihracat hariç aylık büyüme 104 milyar lira iken, yatırım ve ihracat kredileri 6 milyar lira büyümüş, TCMB'nin reeskont ve YTK kredileri ise 3 milyar lira azalmıştı. Haziranda ticari krediler 16 milyar lira artarken, yatırım ve ihracat kredileri 3 milyar lira büyüyebilmiş, TCMB kredileri 6 milyar lira gerilemişti. Ağustos ile birlikte tablo tamamen değişerek ticari krediler 75 milyar lira, yatırım ve ihracat kredileri 21 milyar lira, TCMB kredileri ise 14 milyar lira arttı. Eylüle gelindiğinde ticari kredilerdeki aylık artış 52 milyar liraya inerken, yatırım ve ihracat kredileri 54 milyar lira, TCMB reeskont ve YTAK kredileri ise 19 milyar lira büyüme sergilemeyi başardı.

TCMB Başkanı da değişime dikkat çekti

Merkez Bankası Başkanı Hafi ze Gaye Erkan’ın konuşmalarında da seçici kredi politikasına sık sık dikkat çekiliyor. Erkan, konuşmalarında seçici kredi sıkılaştırmasına yönelik etkili adımları sonucunda, ticari kredilerin kompozisyonundaki iyileşmenin dikkat çektiğini kaydederek mayıs-haziran döneminde durma noktasına gelen yatırım ve ihracat kredilerinin, temmuz-eylül döneminde toparlanarak, 6 katın üzerinde bir artış gösterdiğini vurguladı. Ayrıca Erkan, Merkez Bankası aracılığıyla kullandırılan reeskont ve yatırım taahhütlü avans kredilerinde bu dönemde belirgin bir artış gözlendiğini ifade ederek “Reeskont ve yatırım taahhütlü avans kredileri, son 3 ayda ticari kredi kompozisyonuna hedeflenen yönde önemli bir katkı sunmuştur.