Savunma sanayiinde strateji büyüme ivmesini hızlandırdı

Mehmet KAYA

Pamukkale Üniversitesi öğretim üyeleri Doç. Dr. Filiz Yeşilyurt ve Prof. Dr. Ensar Yeşilyurt, Türkiye savunma sanayiindeki gelişimin, stratejik olarak planlanmaya başlamasından sonra hızla büyüdüğünü ortaya koydu. İki bilim insanı, Cumhuriyet döneminden başlayarak kalkınma planları ve 1990’lı yıllardan itibaren başlayan münhasıran savunma sanayii için yapılmış plan ve strateji belgelerinin incelendiği bir makale yayımladı.

Gelişmelerin ölçümü için ise SIPRI gibi bilinenler dışında, güncel basında pek bilinmeyen COMTRADE, UNIDO ve AVC-WMEAT veri kaynaklarından elde edilen bilgileri kullandı. Analizde, veri tabanlarının kapsamlar ve metodolojileri farklı olduğu için sayılar arasında büyük farklar gözlendiği ancak genel olarak eğilimleri ve sıralamaları göstermesi bakımından karşılaştırma imkanı verdiği belirtildi.

Araştırmada ortaya çıkan bulgular

> İTHALAT AVC-WMEAT veri tabanına göre, Türkiye’nin savunma malzemeleri/ silah ithalatı 1995’te 6 milyar 767 milyar dolarken, 2015 yılında 3.4 milyar dolara geriledi. Bu dönemde Kanada, Polonya, Hindistan, Meksika ve Japonya ithalatı en fazla artan ülkeler oldu. UNIDO veri tabanında 2005’te 22 milyon 608 bin dolar olan ithalat, 2013 yılında 81 milyon dolara çıktı ve 2014’te 77.5 milyon dolara düştü. SIPRI verilerine göre Türkiye’nin silahsavunma malzemeleri ithalatı 1995’ten 2016 yılına kadar geçen sürede azaldı. 1995 yılında 2.2 milyar dolar olan ithalat 2016’da 325 milyon dolar olarak gerçekleşti.

> İhracat

AVC-WMEAT verilerine göre 1995 yılında 83 milyon dolar olan Türkiye silah ihracatı sürekli yükselerek 2015 yılında 400 milyon dolara çıktı. Türkiye ihracatını en fazla artıran ülkeler sıralamasında; İtalya, İsviçre ve Güney Kore’nin ardından dördüncü sırada yer aldı. UNIDO verilerine göre Türkiye’nin silah ihracatı 2005’te 72 milyon dolarken, 2014’te 252 milyon dolara çıktı. Bu sınıflamada Türkiye ihracatını artırma oranında dünyada 5’inci sırada yer aldı. SIPRI verilerine göre ise 1995’te 4.1 milyon dolar olan

Türkiye savunma sanayii ihracatı yıllar içinde dalgalanarak 2016’da 290 milyon dolara ulaştı. Türkiye bu veri tabanında ihracatını en fazla artıran ülke olarak yer aldı.

> Kişi başına savunma harcaması 

(KBSH) AVC-WMEAT veri tabanına göre, Türkiye’de 1995 yılında 138 dolar olan KBSH, 2015 yılında 150 dolara ulaştı. Harcama 1995-2015 yılları arasında yüzde 1.09 arttı. SIPRI veri tabanına göre de KBSH 1995 yılındaki 113 dolar seviyesinden 2016 yılında 186 dolar seviyesine geldi.

> Savunma harcamaları

AVC-WMEAT verilerine göre, Türkiye savunma harcaması 19952015 yılları arasında artış eğilimi gösterdi. 1995 yılında 8.57 milyar dolar olan savunma harcamaları, 2015 yılında 12 milyar dolara yükseldi. Türkiye savunma harcama artışında 18’nci sırada yer aldı. SIPRI veri tabanına göre Türkiye’nin savunma harcamalrı 1995 yılında 13.3 milyar dolar düzeyindeyken, 2016 yılında 14.9 milyar dolar olarak gerçekleşti. Türkiye savunma harcamaları artış oranında dünyada 29’uncu sırada yer aldı.

> Savunma harcamalarının GSYH'ye oranı

SIPRI veri tabanına göre, savunma harcamalarının GSYH’ye oranı 1995 yılında yüzde 3.9 seviyesinden düzenli olarak gerileyerek 2016’da yüzde 2’ye indi. En fazla artıran ülkeler sırasıyla Rusya, İran, Kolombiya, Umman, Çin oldu.