Savaş ithalatı durdurdu, Türkiye yağsız kalabilir

Ali Ekber YILDIRIM

Ayçiçeği yağında tehlike çanları çalıyor. Ham ayçiçeği yağının tonu 1400 dolardan 2 bin doların üzerine çıktı. Rusya, Azak Denizi'nde Türkiye'ye ait yağ taşıyan 15-16 geminin çıkışına izin vermiyor. Bu gemiler getirilemezse Türkiye yağsız kalabilir.

Bitkisel Yağ Sanayicileri Derneği, Ticaret Bakanlığı İthalat Genel Müdürlüğü'ne yazı yazarak stoklarda en fazla Mart sonu, Nisan ortasına kadar yetecek kadar yağ kaldığını, Rusya’nın, ithalat gemilerine izin vermesi için Dışişleri Bakanlığı ve Rusya Büyükelçiliği nezdinde acil girişimde bulunulmasını istedi.

Türkiye yağ ithalatının yüzde 70'i Rusya ve Ukrayna'dan

Rusya-Ukrayna savaşı Türkiye'yi yağ krizine sürükleyebilir. Dünyanın en büyük ayçiçeği ithalatçısı olan Türkiye, bu ithalatı da ağırlıklı olarak Ukrayna ve Rusya'dan gerçekleştiriyor. İki ülke arasında çıkan savaş Türkiye'nin ham yağ ithalatını büyük oranda durdurdu.

Ham ayçiçeği yağı ithalatında kilit noktalardan biri Azak (Azov) denizi. Türkiye'ye ithal edilen ayçiçeği yağının büyük bölümü bu bölgede bulunan Rostov Limanından yükleniyor. Rusya, Türkiye'nin 15-16 gemisini burada bekletiyor. Bu gemilere izin verilmezse Türkiye'de yağ sıkıntısı olur.

Stokta market rafları dahil 1-1.5 aylık yağ kaldı

Bitkisel Yağ Sanayicileri Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Tahir Büyükhelvacıgil Ticaret Bakanlığı İthalat Genel Müdürlüğü'ne gönderdiği yazıda yağda yaşanan durumu şöyle ifade ediyor: 

"Malumlarınız olduğu üzere bir süredir devam eden Rusya - Ukrayna çatışmasında ülkemizin kayıpları her geçen gün daha ileri seviyeye çıkmaktadır. Mevcut durumda Bitkisel yağ sektörü diğer gıda sektörlerine göre çok daha stratejik duruma gelmiştir. Ülkemizin stokları, market rafları dahil mart sonu veya nisan ortasına kadar yetecek düzeydedir. Hali hazırda sektörümüzün Rusya ve Ukrayna siparişli 15-16 adet gemisi Karadeniz limanlarında beklemektedir.

Ham yağın tonu 2 bin doları geçti

Bir iki hafta önce tonu 1400 dolar seviyelerindeki yağ fiyatları uluslararası piyasalarda 2000 doların üzerine tırmanmış durumdadır. Daha ileri safhada düşünüldüğünde fiyat endişesini bir tarafa bırakmış, ham madde bulamama noktasına gelmiş durumdayız. Mevcut durum süratle gıda arz güvenliği seviyesine evrilmektedir.

Rusya farkına varmadan Türkiye'ye gıda ambargosu uyguluyor

Sektörümüzün ham ayçiçeği yağı ithalatında kilit noktalardan biri Azak (Azov) denizidir. Gemilerimizin büyük çoğunluğu bu bölgede bulunan Rostov Limanından yüklenmektedir. Fiili duruma bakıldığına Azak denizi Rusya silahlı kuvvetleri tarafından tamamen kontrol altına alınmış ve bir iç deniz durumuna gelmiş durumdadır. Durum böyleyken Rusya Federasyonu bu bölgeden halen kargo gemilerinin çıkışına izin vermemektedir. Bir başka açıdan bakıldığında Rusya' ya ambargo seviyesini her gecen gün yükselten AB(Avrupa Birliği) ülkelerine dahi gaz satarak bir şekilde ticaretini devam ettiren Rusya, belki de mevcut durumun farkına varmadan ülkemize gıda ambargosu uygulamaya başlamıştır.

AB ve diğer bölge ülkelerine göre Rusya ile ülkemiz ilişkileri çok daha ileri düzeyde olup, gerek Dışişleri Bakanlığımız, gerekse Rusya Büyükelçiliğimiz nezdinde girişimlerde bulunularak, Azak Denizi'nin acilen ulaşıma açılması ülkemiz açısından hayati öneme sahiptir. Gereğini bilgilerinize arz ederiz."

Ayçiçeği yağına büyük zam olacak

Bitkisel Yağ Sanayicileri Derneği bu yazıyı 2 Mart 2022 tarihinde Ticaret Bakanlığı İthalat Genel Müdürlüğü'ne gönderdi. Yağ sanayicileri, Bakanlığın girişimleri ile Rusya'nın gemilere izin vermesi için çaba gösterirken bir yandan da artan fiyatlar karşısında çaresiz kaldı. Tonu 1400 dolar olan ham ayçiçeği yağı fiyatının ton başına 2 bin doları geçmesi nedeniyle iç piyasada büyük zam olacak. Rusya'nın izin vermesiyle Türkiye'ye gelecek yağın maliyeti ve işlenmesi 2 bin 400 doları bulması bekleniyor. Her koşulda ayçiçeği yağı tüketiciye zamlı olarak satılacak.

Türkiye, dünyanın en büyük ayçiçeği ithalatçısı

Türkiye bitkisel yağda hem üretici hem de ihracatçı konumda. Ancak, hammadde bakımından kendine yeterli olmadığı için önemli oranda dışa bağımlı. Tarım ve Orman Bakanlığı verilerine göre, Türkiye'nin ayçiçeğinde kendine yeterlilik oranı yüzde 64 seviyesinde. Yüzde 36 oranında ise ithalat yapılıyor.

Tarım ve Orman Bakanlığı Tarımsal Ekonomiyi Araştırma Enstitüsü verilerine göre 2020-2021 sezonunda Türkiye, dünya ayçiçeği ithalatının yüzde 32,4'ünü gerçekleştirdi. Türkiye'den sonra ikinci sırada yüzde  27,8 ile Avrupa Birliği var.

Dünya ayçiçeği üretiminde Ukrayna yüzde 30,7 ile ilk sırada, Rusya yüzde 27,2 ile ikinci sırada. Üçüncü sırada yüzde 17,8 ile Avrupa Birliği yer alıyor.

Türkiye, 2020-2021 sezonunda ayçiçeği ithalatının yüzde 50,6'sını Rusya'dan, yüzde 14,6'sını Ukrayna'dan, yüzde 11,5'ini Bulgaristan'dan, yüzde 7,5'ini Moldova'dan, yüzde 6,3'ünü Romanya'dan  gerçekleştirdi. 2021-2022 sezonunda Rusya ve Ukrayna'nın payı artarak yüzde 70'e ulaştığı tahmin ediliyor.