Sanayide daralma derinleşiyor
Maliyet artışları ve kur baskısı ile zayıf seyreden talep koşulları, sanayideki daralma eğilimini güçlendiriyor. Sanayi üretimi ağustosta yıllık yüzde 5,3 azalırken, eylülde 44,3’e inen İmalat PMI, pandemiden bu yana en düşük seviyesini gördü. Endeks verileri, alt sektörlerin tamamında istihdam kaybı yaşandığına işaret etti. İmalat sanayiinin kapasite kullanım oranı da 14 ayın ardından temmuz ayında indiği yüzde 76’nın altındaki seviyesini üst üste üçüncü aya taşıdı. Sanayi sektörü ciro endeksi ağustosta yıllık yüzde 27 artarken, bu oran gerçekleşen enflasyonun yaklaşık yarısı düzeyinde kaldı.
MERVE YİĞİTCAN
Yüksek enflasyonla mücadele kapsamında uygulanan sıkı para politikası sanayide yavaşlamayı daha da belirginleştirirken, tüm göstergeler sanayide işlerin iyi gitmediğini ortaya koydu. Bu bağlamda en net veri, sanayi üretim endeksinden geldi. TÜİK tarafından açıklanan Sanayi Üretim Endeksi, ağustosta aylık bazda yüzde 1,6 azalırken, yıllık bazdaki daralma ise yüzde 5,3’e ulaştı. Toplam sanayi üretimindeki söz konusu yıllık daralma, deprem felaketinin yaşandığı Şubat 2023’ten bu yana görülen en yüksek oranlı düşüş olarak kayıtlara geçti. Alt kırılımlara bakıldığında da imalat sanayi üretim endeksinin yıllık bazda yüzde 5,4 daraldığı görülüyor. Endeksteki dikkat çekici bir diğer veri ise teknoloji yoğunluğuna göre üretim verisinde görüldü. Buna göre en şiddetli daralma yıllık yüzde 11,5 ile orta ve yüksek teknolojili sanayide hesaplandı. Aynı dönemde yüksek teknoloji üretimi yüzde 1,5; orta-düşük teknoloji üretimi yüzde 4,1; düşük teknoloji üretimi de yüzde 3,1 daraldı.
Tüm sektörlerde istihdam hacmi daraldı
Sanayinin röntgenini çeken en önemli veri setlerinden biri de İstanbul Sanayi Odası (İSO) Türkiye İmalat PMI Raporu… İSO İmalat PMI’a göre, faaliyet koşullarındaki bozulma eğilimi altıncı aya girerken, ağustos ayında 47,8 olan manşet PMI, eylül ayında 44,3’e geriledi. Manşet PMI’da pandemi dönemi olan Mayıs 2020’den bu yana en yüksek oranda düşüş kaydedilirken, yeni sipariş eksikliği ve fiyat artışları söz konusu düşüşte belirleyici oldu. İmalatçılar, düşük iş yüklerine bağlı olarak eylül ayında istihdam hacmini de daralttı. İstihdamda en belirgin azalış ise tekstil sektöründe yaşandı. İstihdamda üst üste sekizinci ay kaydedilen düşüş, aynı zamanda Nisan 2020’den bu yana en yüksek oranda gerçekleşti. Rapora göre, yaklaşık altı yıldır ilk kez, takip edilen on sektörün tamamında istihdam gerileme kaydetti. Sanayi üretimindeki yavaşlama kapasite kullanım oranlarına da yansıdı. Merkez Bankası tarafından açıklanan İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı (KKO), eylülde bir önceki aya göre 0,5 puan azalarak yüzde 74,9 olarak gerçekleşti. Böylece kapasite kullanım oranı son 18 ayın en düşük seviyesine indi. Sanayide en düşük kapasite yüzde 61,4 ile deri ve ilgili ürünlerin imalatında ölçülürken, onu yüzde 69,4 ile diğer imalatlar izledi.
Cirodaki büyüme enflasyonun altında
Sanayideki düşük performans ciroları eritmeye devam ediyor. TÜİK tarafından en son açıklanan ciro endeksi verisine göre, sanayi, inşaat, ticaret ve hizmet sektörleri toplamında ciro endeksi ağustosta yıllık yüzde 41,8 artarken, aynı dönemde sanayi sektörü ciro endeksi yıllık yüzde 26,7 arttı. Ağustos ayında TÜFE’nin yıllık yüzde 51,97 olarak gerçekleştiği hesaba katılırsa, sanayi ciro endeksindeki artışın enflasyonun oldukça altında kaldığı görülüyor.
