Sahte alkoldeki fiyat farkı ölümü göze almaya değer mi?
Yılbaşı yaklaşırken, piyasaya sürülen sahte içki de sahte içkiden can kayıpları da sahte içkiye yönelik operasyonlar da artıyor. Neredeyse her gün sahte içki nedeniyle bir can kaybı gündeme düşerken, piyasada yakalanan sahte içki miktarı da artıyor. Peki sahte içkinin fiyatı ne kadar ucuz? Vergilerden arındırıldığında alkollü içeceklerin fiyatı ne oluyor?
ÖZDER ŞEYDA UYANIK
Sahte içkiye yönelik sadece son 1 haftada 15 haber göze çarparken, bu operasyonlarda toplamda 366 kişi yakalanarak 146 bin 502 litre kaça içki ve yapımında kullanılan malzemelerle yaklaşık 40 milyon liraya yakın değerde ürün ele geçirildi.
Türkiye’nin her yerine yayılan bu operasyonlarda sahte içkinin yılbaşı yaklaşırken, daha da tehlike yaratmasının rolü var. İstanbul Valiliği’nin 16 Aralık’ta yaptığı açıklamada, 1 Kasım'dan bu yana sahte içkiden zehirlenerek 37 kişinin hayatını kaybettiği görüldü.
Sadece 1,5 ayda 37 kişinin zehirlenerek vefat etmesinin yanında, bugün de Türkiye'nin denizcilik sektöründe önemli isimlerinden iş insanı Rıza Kalkavan da sahte alkol nedeniyle hayatını kaybetti. Bu son olay da gösterdi ki alkolün fiyatı kadar maliyetini düşürmek isteyen satıcılar da sahte içki alabiliyor. Peki, ne kadar fark ediyor?
İçkide fiyat artışları ve vergi
700 liralık bir 70 cc’lik rakının yaklaşık yüzde 25’i kendi maliyetini oluşturuyor. Yüzde 15’i KDV ve kalan yüzde 60’ı da ÖTV’den oluşuyor. Böylelikle 420 TL ÖTV, 105 TL KDV ile 175 TL rakının fiyatını oluşturuyor.
TÜİK’in harcama kalemlerine bakıldığında, 2019’dan bu yana enflasyondaki artış yüzde 508 olurken, 2005’ten bu yana genel enflasyon ise yüzde 2221 oranında artmış görünüyor.
Alkollü ürünlerdeki artış ise aynı dönemlerde sırasıyla yüzde 501 ve yüzde 4463 oranında oluyor. Son 5 yılda vergilere rağmen enflasyonun gerisinde kalan alkollü içeceklerdeki artış oranı, yaklaşık 20 yılda ise enflasyonun 2 katı oluyor. Kısaca 2005 yılında 100 TL’ye aldığını bir şişenin fiyatı 4.563 TL’ye çıkmış görünüyor.
“Alkol tüketimi değil, yasal alkol tüketimi azalıyor”
2020 yılında da artan sahte içki ve ölümler nedeniyle Sputnik’e konuşan Tekel Bayileri Yardımlaşma Derneği Başkanı Erol Dündar, yasal alkol tüketiminin azaldığını ancak artan fiyatların tüketiciyi kaçak ve sahte alkole ittiğine işaret etmişti. Dündar, açıklamasında, “Bizim gözlemlediğimiz hızlı fiyat artışının “alkol tüketimini” değil “yasal alkol tüketimini” azalttığı yönünde. İnsanlar maalesef evlerinde üreterek kaçak alkol tüketmeye giderek daha fazla yöneliyor. Fiyat artışı hem devletin vergi kaybetmesine hem biz bayilerinin ayakta durmakta zorlanmasına hem de tüketici sağlığına büyük darbe vurmuş durumda” demişti.
Vergi Uzmanı Dr. Ozan Bingöl, 2021 yılına dek alkollü içecekler üzerinden tahsil edilen ÖTV’yi gösteren grafiğindeki artış da ilgi çekiyordu.
Ozan Bingöl’ün açıklamasına göre 2010-2020 arasında alkollü içkilerden alınan ÖTV rakıda yüzde 443, birada ise yüzde 365 oranında artış gösterdi.
Maliyet oranı ne?
Alkol üreten şirketler, metanolü insan sağlığı için güvenli olan seviyelere indirirken, ölümlerin çoğu bu maddeden kaynaklı gerçekleşiyor. Sahte içki üretenler ise genellikle boya ve cila gibi malzemelerde bulunan endüstriyel metanolü kullanıyor.
Etil alkolden üretilmesi gereken içkilerin maliyetini düşürmek amacıyla “merdiven altı üreticiler”, içki yapımında metil alkolü yaklaşık dörtte biri fiyatına elde edebildiğinden kullanıyor.
Etil alkol, tarımsal ürünlerin damıtılmasıyla elde edilirken, metil alkol, odun, kömür hatta doğalgaz damıtılarak oluşturuluyor ve kimya sanayisinde kullanılıyor.
Sahte içkilerde, metil alkolün yanında aroma ve boyalar kullanılıyor. Bu şekilde rakı, votka, viski aromaları katılan sahte içkiler, damacana, pet şişe veya atık içki şişelerine konularak satılıyor. Bir yandan da sahte bandrollerle yine en çok satılan markaların taklitleri haline dönüştürülüyor.
Sahte içkinin fiyatı, bandrollü olan bir içkinin yaklaşık üçte birine denk geliyor.
