Rusya ile ödemelerde alternatif arayışı

Merve YİĞİTCAN

Ukrayna’ya saldıran Rusya’ya SWIFT’ten çıkarılması başta olmak üzere birçok ekonomik yaptırım uygulanırken, iş dünyası ve ekonomi yönetimi Türkiye’nin Rusya ile alternatif ticaret kanalları üzerinde temaslarda bulunuyor. Milli para birimleriyle ticaret, SWIFT’in yerine Rus sistemi SPFS’ye katılım, barter ve üçüncü ülkeler üzerinden ticaret, şu an öne çıkan seçenekler arasında. Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu’nda (DEİK) hafta başında konuyla ilgili kapsamlı bir toplantı yapıldığı öğrenilirken, ilerleyen günlerde DEİK ve ihracat birliklerinin toplantılarını yoğunlaştıracağı, bankalarla ve ilgili bakanlıklarla görüşmeler gerçekleştireceği bildirildi.

Türkiye’nin geçen yıl Rusya’dan ithalatı ağırlığı doğalgaz olmak üzere 27,6 milyar dolar olurken, bu ülkeye ihracatı 5,29 milyar dolar olarak gerçekleşmişti. Yaklaşık 33 milyar dolara karşılık gelen ikili ticaret hacmi için tek başına bir kanalın kapasite olarak yeterli gelmeyeceği kabul edilirken, birkaç alternatifin aynı anda uygulanması mümkün görünüyor. DÜNYA’ya görüş veren iş dünyası temsilcileri, halihazırda uygulanan TL-Ruble ticaretinin hacminin artırılmasının en hızlı seçenek olabileceğini söylerken, Rusya’yla geçmişte de uygulaması yapılan barter için gerekli mekanizmaların oluşturulması gerektiğini belirtiyor. 8 ülke ve 400 finans kuruluşunu kapsayan SPFS’nin ise şu anki halinde dar kapsamlı bir alternatif olarak görülse de, Türk bankalarının katılımının artmasıyla bu seçeneğin de en sağlıklı kanallardan biri olacağına dikkat çeken sektör temsilcileri, üçüncü ülke üzerinden ticaretin de şu an için daha pratik olabileceğini dile getiriyor.

“Ruble-TL hacmi şu an yetersiz”

DEİK Türkiye-Avrasya İş Konseyleri Koordinatör Başkanı Ruşen Çetin, uzun yıllar hem Rusya hem de Ukrayna’da ticari girişimlerde bulunan, bölgeye hakim iş adamlarından biri. Aynı zamanda DEİK’te Türkiye-Ukrayna İş Konseyi başkanlığını da yürüten Çetin, ilerleyen günlerde Rusya ile gündeme gelebilecek ticaret seçeneklerini DÜNYA’ya değerlendirdi. Öncelikle şu an bir alternatifi öne çıkarmak için erken olduğunu, savaşın seyrinin ve yaptırımların kapsamının yakından takip edilmesi gerektiğini söyleyen Çetin, “Ruble-TL işlemi şu anda çalışıyor. Geçen hafta Ticaret Bakanımız ile yaptığımız görüşmeden önce Rusya’daki Türk bankalarının müdürleriyle görüştük. Milli para birimleriyle aylık 10-12 milyon dolarlık iş olduğunu öğrendik. 12 Türk bankası sistemin içinde çalışıyor. Ama Rusya ile ticaret hacmimiz çok büyük. 10-12 milyon dolarlık hacim bunun yanında hiçbir şey. Bunun geliştirilmesi lazım” diye konuştu.

“Uzun süre Rusya ile barter yapmıştık”

Rusya’nın SWIFT’e alternatif sistemi SPFS’yi de değerlendirdiklerini kaydeden Çetin, barter ticaretiyle ilgili olarak, “Barter her zaman yapılabilir ama büyük boyutta nasıl yapılabilir, bunlara bakmak lazım. Belki iki ülkenin merkez bankalarının devreye girip anlaşmalar yapması gerekebilir. Turgut Özal zamanında petrol/doğalgaz karşılığı anlaşmalar vardı, uzun süre bu şekilde barter işi yapılmıştı” diye konuştu. Tüm seçeneklerin bankalarla ve ekonomi yönetimiyle yapılan görüşmelerde masada olduğunu, burada bir ya da birden çok seçenekten aynı anda yararlanılabileceğini kaydeden Çetin, bu seçeneklerle ilgili de sigorta sistemlerinin oluşturulması gerektiğine dikkat çekti. Tüm bunların güven ortamı içinde ve belli bir sistem üzerinden yapılması gerektiğini vurgulayan Çetin, “Yoksa şirketler tek başına bunu yapamaz. Mutlaka devlet bunun arkasında olmalı” şeklinde konuştu.

İş dünyasında SPFS çok bilinmiyor, barter öne çıkıyor

“DTÖ BARTER’I DA ENGELLEYEBİLİR”

● İstanbul Kimyevi Maddeler ve Mamulleri İhracatçıları Birliği (İKMİB) Başkanı Adil Pelister: Rusya’ya karşı konulan SWIFT yasağı çok önemli. Türkiye olarak Rusya ile yapacağımız ithalat ve ihracatta barter durumu olabilir ama şimdilik böyle bir şeyi ön görmek zor. Çünkü savaşın ne kadar süreceğini, yaptırımların hangi boyutu alacağını bilmiyoruz. Yerel para birimi ile ticaret de yapılabiliyor. Ancak yine de barter, uluslararası ticareti de göz önünde bulundurarak bir alternatif olarak düşünülebilir. Eğer Dünya Ticaret Örgütü’nden de bazı yaptırımlar gelirse o zaman barter süreci de anlamsız kalır. Belki SWIFT’te enerji ithalatı ile ilgili bir ayrıcalık getirebilirler.

“SPFS’NİN HACMİ ŞU AN YETERSİZ”

● TOBB Plastik, Kauçuk ve Kompozit Sanayii Meclis Başkanı Yavuz Eroğlu: “Sanayici olarak yapmamız gereken sürece hızlıca adapte olmak. SWIFT yasağı Rusya ile ticaretimizi etkileyecek. En önemli çözüm barter. Barter’ın altyapısını kamunun bu ülkeyle kurması, altyapısını geliştirmesi lazım. Hangi banka üzerinden nasıl yapılacağı gibi… Gerekli mekanizmalar oluşturulmalı. İran’a ticaretin genellikle Dubai üzerinden gerçekleşmesi gibi, üçüncü ülkeler üzerinden ticaret de daha pratik olabilir. SPFS Rusya’nın geliştirdiği bir sistem. Çok küçük ve yetersiz bir hacmi var şu an. Dar kapsamlı alternatifl erden biri olabilir sadece. SPFS sistemine ihracatçılardan çok finans kurumlarının katılımı çok önemli.”

"ÖNCE SAVAŞ BİTMELİ, PARA YOLUNU BULUR”

TOBB Hazır Giyim ve Konfeksiyon Sektör Meclisi Başkanı Şeref Fayat: “Rusya ve Türkiye’de yerel paranın develüe olması nedeniyle işletmeler Ruble-TL ticaretini riskli bulabilir. Savaş hali, ilerleyen dönemlerde de volatilite içinde olacağımızı hissettiriyor. Rus yolcuların yurtdışına 10 bin dolar çıkarma kısıtlaması Laleli ve Merter’i kurtarır. SWIFT yaptırımının en etkileyeceği sektör zira hazır giyim sektörü. Ancak SPFS sistemi ihracatçıların birçoğu tarafından bilinmiyor. Burada esas olan savaşın bir an önce bitmesi ve işin olması. Yoksa para yolunu bulur bir şekilde.”

“BARTER TÜRKİYE’NİN EN BÜYÜK KOZU”

● İKMİB Yönetim Kurulu Üyesi Murat Akyüz: “Türkiye’nin en iyi çıkış noktalarından bir barter’dır. Dünyada barter uygulamasına en çok açık ülkeler ABD ile Türkiye... Bu Türkiye’nin elinde büyük bir koz. İran ile şu anda barter ticareti yapılıyor. Dolayısıyla firmaların hızlıca ne satıp karşılığında neyi alabileceklerini iyi analiz etmeleri lazım. Rusya kaçınılmaz bir pazar. Avrupa kapılarını kapatsa da bizim iyi formüllerle karşılarına çıkmamız lazım.”

“İRAN VE IRAK İLE TECRÜBELERİMİZ VAR”

TOBB Demir ve Demir Dışı Metaller Sektör Meclisi Başkanı Veysel Yayan: “İki ülke arasındaki ticaret, bazı alternatifl eri mümkün kılabilir. Daha önce savaş zamanlarında İran ve Irak ile bunu yaşamıştık. Barter yapılabilir. İki ülke arasında milli para ile ticaret var. Bu da bir alternatif olarak öne çıkabilir.”

Rus Rublesi’yle bir yılda 278,6 milyon dolarlık ticaret

Rusya ile ticaret düğümünün açılması için öne çıkan alternatifl erin bazıları halen uygulanıyor. Dış Ticaret İstatistikleri’ne göre, 2021 yılının tamamında Rus Rublesi ile 68,4 milyon dolarlık ithalat yapılırken, TL ile yapılan ithalatın değeri ise yaklaşık 13,3 milyar dolar oldu. Geçen yıl Rus Rublesi ile yapılan ihracat 210,2 milyon doları, TL ile yapılan ihracat da 7,5 milyar doları buldu. Barter’a yönelik kayıtlı ticaret verilerine bakıldığında ise, geçen yıl Türkiye’nin özel takas sistemi ile ithalatı 273 bin dolar olurken, ihracatı da 3 milyon 648 bin dolar olarak gerçekleşti.