'Proje Bazlı Teşvik Sistemi'

Dr. Mehmet Yurdal ŞAHİN
Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdür v

Giriş

Yazı dizimizin daha önceki bölümlerinde, yatırımların 2012/3305 sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar kapsamında desteklenmesine ilişkin bilgiler aktarmıştık. Bu bölümde diğer teşvik sistemlerinden yöntem, uygulama ve destek unsurları açısından ayrılan proje bazlı teşvik sistemini inceleyeceğiz.

Proje Bazlı Teşvik Sistemi’ne neden ihtiyaç duyulmuştur?

2012/3305 saylı Bakanlar Kurulu Kararı kapsamında yatırımlara sağlanabilecek destekler geniş bir yatırımcı kitlesine yönelik olarak ilgili karardaki çerçevenin sınırları içerisinde uygulanmaktadır. Oysaki ülkemizde yapılacak olan bazı özellikli yatırımların ekonomimize kazandırılması için geniş tabanlı destek uygulamalarından ziyade proje odaklı destek uygulamalarına gerek duyulmaktadır. Proje bazlı teşvik sistemi kapsamında, destek unsurları çeşitlendirilerek ve bu destek unsurlarının yoğunlukları projenin niteliklerine uygun biçimde belirlenerek projeye özel destek paketi oluşturulmaktadır. Yani projeye özel destekler sağlanabilmektedir.

Proje Bazlı Teşvik Sisteminin amacı nedir?

Proje bazlı destek sistemi ile üst politika belgelerimizde öngörülen hedefler doğrultusunda küresel ve bölgesel gelişmeler doğrultusunda ülkemizin mevcut veya gelecekte ortaya çıkabilecek ihtiyaçlarını karşılayacak, stratejik ürünlerde arz güvenliğini sağlayacak, dışa bağımlılığı azaltacak, teknolojik dönüşümü sağlayarak yenilikçi, Ar-Ge yoğun ve katma değerli üretim yapısına geçişi hızlandıracak yatırımların proje bazında desteklenmesi amaçlanmaktadır.

Proje Bazlı Teşvik Sistemi'nin yasal dayanağı nedir?

Diğer teşvik sistemlerinden farklı olarak proje bazlı teşvik sistemi 6745 sayılı Yatırımların Proje Bazında Desteklenmesi ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ve 2016/9495 sayılı Yatırımlara Proje Bazlı Devlet Yardımı Verilmesine İlişkin Karar kapsamında desteklenmektedir. Ayrıca her bir projenin hangi destek unsurlarıyla ne şekilde destekleneceğine ilişkin Cumhurbaşkanı Kararı yayımlanmaktadır.

Proje Bazlı Teşvik Sistemi'ne nasıl başvurulabilir, hangi ölçekteki yatırımlar desteklenmektedir?

Proje bazlı teşvik sistemine başvurularda çağrı ve davet usulü olmak üzere iki yöntem belirlenmiştir. Stratejik hedeflerimiz çerçevesinde belirlenecek yatırım konuları ile ilgili olarak Bakanlığımızca çağrıya çıkılarak istekliler arasından uygun görülen projelerin desteklenmesi sağlanabilmektedir. Davet usulünde ise, konusunda yetkin firmalar belirli bir yatırım için projelerini sunmak üzere davet edilmektedir.

Bunların yanında, yatırımcı firmalarımız Teknoloji Odaklı Sanayi Hamlesi Programı (TOSHP) kapsamında da Proje Bazlı Teşvik Sistemi’nden desteklenebilmektedir. TOSHP kanalı ile proje bazlı teşvik sistemine yönelik başvurular TOSHP’a ilişkin usul ve esaslar çerçevesinde gerçekleştirilir.

Proje bazlı teşvik sistemi kapsamında projelerin değerlendirilebilmesi için TOSHP kapsamında asgari 50 milyon TL, diğer projeler için asgari 500 milyon TL tutarında sabit yatırım öngörülmesi gerekmektedir.

Proje Bazlı Teşvik Sistemi kapsamında sağlanan destek unsurları nelerdir?

Daha önceki bölümlerde değindiğimiz 2012/3305 sayılı Karar kapsamındaki destek unsurlarının hemen hemen hepsine bu sistemde de yer verdik. Bunların yanında proje bazlı teşvik sistemimize özel destek unsurlarını da yatırımcılarımızın istifadesine sunduk. Bu destek unsurların başında nitelikli personel desteği gelmektedir. Yatırımın taahhüt edilen sonuçları sağlaması için gerekli nitelikleri taşıyan, sektöründe özel bilgi, birikim ve tecrübe sahibi, anahtar personel niteliğindeki personel için 5 yıl süresince asgari ücretin 20 katına kadar ücret desteği sağlanmaktadır.

Ayrıca, yatırımcıların işletme dönemi maliyetlerini azaltmak amacıyla destek kararında belirtilen oran, tutar ve süreler aşılmamak kaydıyla 10 yıl süresince tüketilen enerjinin % 50’sine kadar enerji desteği sağlanabilmektedir.

Projenin niteliklerine uygun olarak hibe desteği ya da sermaye katkısı gibi finansal destekler yine bu destek sistemimizde öngörülmektedir. Bunların yanında altyapı desteğine de bu sistemde yer vermekteyiz. Yine izin, tahsis, ruhsat, lisans ve tescil kolaylıklarına ve kamu alım garantisine sistemde yer verilmiştir.

Görüldüğü üzere destek unsurları oldukça çeşitlilik arz etmektedir. Bunlar arasından hangilerinin yapılacak olan yatırımın niteliklerine uygun olacağına ve tutarına, yatırımcılarla projeye ilişkin yapılacak olan karşılıklı görüşmeler çerçevesinde katılımcı bir anlayışla karar vermekteyiz. Yani terzi usulü, yatırıma özel destek paketi oluşturabiliyoruz.

Proje Bazlı Teşvik Sistemi kapsamında bugüne kadar neler yaptık?

2016 yılında yasal altyapısını hazırladığımız ve 2017 yılında uygulamaya geçirdiğimiz bu sistemde, bugüne kadar 23 proje için yatırım teşvik belgesi düzenledik. Bunlar arasında tamamlanmaya yakın ve kısmen üretime geçen projeler olmakla birlikte tamamının yatırım süreci devam etmektedir. Bu projelerin toplam yatırımı tutarı 61 milyar TL’nin üzerinde olup, tamamlandığında yaklaşık 25 bin kişiye istihdam sağlamaları beklenmektedir. Mevzubahis 23 projenin tamamlanması ile gerek yerli üretim kabiliyetinin artırılması gerekse de üretilecek rekabetçi ürünler sayesinde cari açığın azaltılmasına önemli ölçüde katkı sağlanacağını öngörüyoruz.

Bunların yanında, toplam sabit yatırım tutarı yaklaşık 144 milyar TL olan 13 proje için ilgili yatırımcılara davet mektubu gönderilmiş olup, bu yatırımlarla yaklaşık 25 bin kişiye istihdam sağlanması beklenmektedir.

Ülkemiz sanayisinin yapısal dönüşümünde atılım yaratması beklenen ve yerli yatırımcılarımızın yanı sıra uluslararası doğrudan yatırım girişine katkı sağlayan yabancı yatırımcılarımız tarafından gerçekleştirilecek bu yatırımlar arasında, yerli ve milli otomobilimizin üretimi, katater, stent, kalp kapakçığı üretimi, güneş paneli üretimi, hibrit motor üretimi, zırhlı araç üretimi, insansız hava aracı üretimi, milli muharip uçak tasarımı, yarı iletken ve çeşitli sensörlerin üretimi, çeşitli petro-kimya ürünleri üretimi gibi yatırımlar yer almaktadır.

Yenilikçi ve esnek bakış açısıyla tasarlanan proje bazlı teşvik sistemimize ilişkin yatırım çevrelerinden alınan olumlu geri dönüşler, ülkemizin üretim potansiyelini gerçekleştirmek ve bu yolda sanayicilerimize daha etkili destek mekanizmaları sunmak ve bunları geliştirmek adına motivasyonumuzu artırmaktadır. İnanıyoruz ki bu kapsamdaki projeler önümüzdeki dönemde daha da artarak ülkemiz ekonomisinin can damarları olacaktır.

YARIN: Yatırım teşvik sisteminin sağladığı diğer avantajlar, istatistikler ve son gelişmeler